Jaki jest najstarszy znany utwór literacki?

Tak jak w przypadku koła, miast i kodeksów prawnych, najwcześniejsze przykłady pisanej literatury wydają się pochodzić ze starożytnej Mezopotamii. Cywilizacja sumeryjska rozwinęła piśmiennictwo około 3400 r. p.n.e., gdy zaczęto tam robić znaki na glinianych tabliczkach znane jako pismo klinowe. Zawartość tabliczek zwykle składała się z dokumentów ekonomicznych i administracyjnych, ale do trzeciego tysiąclecia p.n.e. sumeryjscy skrybowie zaczęli także przepisywać eseje, hymny, poezję i mity. Dwa z ich najstarszych znanych dzieł literackich to Hymn do Świątyni w Kesh i Instrukcje Shuruppaka, istniejące w wersjach pisemnych datowanych na około 2500 r. p.n.e.

Pierwszy to starożytna oda do świątyni w Kesh i mieszkających w niej bóstw, podczas gdy drugi to fragment „literatury mądrości”, mający formę poradnika mędrca, rzekomo przekazanego przez sumeryjskiego króla Shuruppaka jego synowi, Ziusudrze. Jedno z przysłów Shuruppaka przestrzega chłopca, by nie „wydawać wyroków, pijąc piwo”. Inne przekazuje, że „kochające serce utrzymuje rodzinę; nienawistne serce niszczy rodzinę”.

Chociaż ojcowska mądrość Shuruppaka jest jednym z najstarszych przykładów pisanej literatury, najstarszą znaną historią fikcyjną jest prawdopodobnie Epos o Gilgameszu, mityczny poemat, który pojawił się po raz pierwszy już w trzecim tysiącleciu p.n.e. Pełna przygód opowieść skupia się na sumeryjskim królu o imieniu Gilgamesz, który jest przedstawiony jako człowiek w jednej trzeciej i bóg w dwóch trzecich. W ciągu dwunastu tablic tekstu, wyrusza on w klasyczną podróż bohaterską, podczas której zabija potwory, zadaje się z bogami i poszukuje klucza do nieśmiertelności – oczywiście, wszystko to kończy się tragicznie.

Epos o Gilgameszu zapoczątkowała seria sumeryjskich poematów i opowieści datowanych na 2100 r. p.n.e., ale najpełniejsza wersja została spisana około XII wieku p.n.e. przez Babilończyków. Historia ta została zagubiona po 600 r. p.n.e., i dopiero w połowie XIX wieku archeolodzy odkryli jej kopię w pobliżu irackiego miasta Mosul. Od tamtej pory uczeni chwalą ten 4000-letni epos jako fundamentalny tekst literatury światowej.