Kryminalna przeszłość studentów średniowiecznego Oksfordu

Średniowiecze było wyjątkowo niebezpiecznym okresem dla żaków Uniwersytetu Oksfordzkiego - ryzyko popełnienia tam morderstwa lub poniesienia brutalnej śmierci było około trzy razy większe niż w przypadku innych mieszkańców miasta.

Ta zaskakująca statystyka, oparta na rejestrach prawnych z tego okresu, była prawdopodobnie spowodowana dużą liczbą młodych, samotnych studentów płci męskiej oraz wszechobecnością śmiercionośnej broni, alkoholu i seksualnych usług, twierdzą naukowcy.

Według Manuela Eisnera, kryminologa z Uniwersytetu Cambridge, problem ten dotyczył nie tylko Oksfordu, ale także wielu innych europejskich uniwersytetów w tym okresie.

,,Skargi na przemoc ze strony studentów były powszechne w całej Europie, w tym w Paryżu i Bolonii", mówi. ,,Studenci wszędzie byli uważani za szczególny problem".

Eisner jest głównym badaczem w projekcie o nazwie Medieval Murder Maps, który wskazuje morderstwa w Anglii zarejestrowane na ,,zwojach” średniowiecznych koronerów.

W tamtych czasach nie było policji, więc po zajściu zbrodni koronerzy prowadzili własne dochodzenia z ławą przysięgłych złożoną z lokalnych mieszkańców. Jak informuje Eisner, średniowieczne rejestry koronerów są jednymi z najwcześniejszych angielskich rejestrów prawnych i stanowią obecnie dla badaczy ważne źródło wiedzy.

Do niedawna projekt obejmował tylko Londyn, a miejsca morderstw nanoszone były na szczegółową mapę stworzoną przez Historic Towns Trust. Teraz jednak badacze objęli swoją uwagą także Oksford i York - główne angielskie miasta w tamtym czasie - aby ujawnić wzorce morderstw, które miały tam miejsce.

Według zwojów koronerów 75% morderców i 72% ofiar morderstw w Oksfordzie były osobami zwanymi ,,clericus", czyli studentami i nauczycielami na uniwersytecie.

Archeolog Julian Munby, który nie był zaangażowany w projekt, wyjaśnia, że ówczesny uniwersytet był finansowany przez kościół, a wszyscy studenci byli ,,klerykami w mniejszych zakonach", czyli najniższą rangą duchownych, nawet jeśli nie mieli skłonności religijnych. W związku z tym, jak zauważa Eisner, morderczy studenci mogli również powoływać się na ,,korzyść duchowieństwa" - lukę prawną, która, zgodnie z prawem zwyczajowym, uniemożliwiała ich egzekucję.

Jak czytamy na jednym z dokumentów: ,,William wziął Adama i przytrzymał go tak, że nie mógł się ruszyć, po czym Walter uderzył go pięścią w głowę, tak że upadł na ziemię. Gdy się podniósł, Thomas de Keting uderzył go długim nożem w twarz przy ustach, dźgając aż do gardła i natychmiast uderzył go ponownie tym samym nożem... w wyniku czego zmarł następnej nocy około północy.”

Londyńskie rejestry koronerów odnotowują 142 morderstwa w latach 1300-1340 (rejestry z innych lat nie zachowały się), podczas gdy między 1345 a 1385 rokiem 130 morderstw zostało odnotowanych w północnym mieście handlowym York. Rejestry koronerów w Oksfordzie odnotowują z kolei 68 morderstw w ciągu zaledwie kilku lat, głównie w okresie 1342-1348.

Biorąc pod uwagę znacznie mniejszą populację Oksfordu, naukowcy szacują, że jest to około pięć razy więcej morderstw niż w Londynie i Yorku w tym samym czasie. Ponadto zauważają oni, że wskaźnik morderstw w tych średniowiecznych miastach był około 20 razy wyższy niż obecnie - różnica ta wynika oczywiście częściowo z braku nowoczesnej policji oraz opieki medycznej.

Eisner twierdzi, że przemoc wśród żaków w Oksfordzie wynikała głównie z brawury nastoletnich mężczyzn: studenci uniwersytetu często opuszczali dom po raz pierwszy około 14 lub 15 roku życia, od razu udając się do zatłoczonych kwater w wielkim mieście, byli przy tym skłonni do ryzykownych zachowań.

Gwałtowne napięcia między studentami mogły być pogarszane przez kwestie etniczne lub terytorialne: rywale mogli pochodzić na przykład z Irlandii, Walii i Szkocji lub z północnej i południowej części Anglii. Każdy miał przy sobie mały nóż, teoretycznie przeznaczony do przygotowywania posiłków. W praktyce jednak oznaczało, że każdy był uzbrojony; niektórzy studenci nosili nawet większe noże, miecze czy broń przeznaczoną specjalnie do walki, mówi Eisner.

Ponadto alkohol był łatwo dostępny w piwiarniach i tawernach na niemal każdej ulicy, a kilka udokumentowanych starć ze studentami Oksfordu dotyczyło ,,nierządnic", pracownic seksualnych, które były powszechnymi bywalczyniami średniowiecznych miast.

,,W niedzielę po święcie św. Mikołaja, około godziny policyjnej, David zabrał ze sobą nierządnicę imieniem Christiana z Worcester na ulicę zwaną Scolestrete [School Street] i wszedł do jednej ze szkół. Tam pewni urzędnicy [uczniowie], których imiona nie są znane, czekali na Davida. Zaatakowali go, w wyniku czego został ranny i zmarł w sobotę", jak możemy przeczytać w rejestrze Student zamordowany po przyprowadzeniu ,,nierządnicy” na uczelnię z 22 grudnia 1296 roku.

Jak zauważyła historyk z Uniwersytetu w Cambrige i współbadaczka projektu Stephanie Brown, wiele morderstw w Yorku było związanych z handlem tekstyliami. Miasto było w tym czasie napędzane przez przemysł wełniany, a rejestry tamtejszych koronerów ujawniają morderstwa popełniane między rzemieślnikami tej samej profesji, takimi jak szewcy i kapelusznicy.

Dobrze prosperujące miasto przyciągało również zagranicznych pracowników, zwłaszcza z rejonów obecnej Belgii i Holandii. Chociaż imigranci mogli stawać się dla miejscowej ludności kozłami ofiarnymi, ich nazwiska nie pojawiają się na listach koronerów bardziej niż można by się spodziewać po ich liczbie – co, jak zauważa Brown, sugeruje, że byli postrzegani jako prawowici członkowie społeczeństwa.

Dodaje, że w rejestrach czasami odnotowuje się zabójstwa między imigrantami a rodowitymi Anglikami, co podkreśla fakt, że wszyscy mieszkali i pracowali w tych samych miejscach – pokazuje to wcześniej nieznany poziom integracji w średniowiecznej Anglii.

,,Zabójstwo to relacja społeczna - ludzie zwykle znają się przed rozpoczęciem konfliktu", mówi Brown.