Zdjęcie: Getty Images
Kotlety rybne. Pączki z nadzieniem ananasowym. Ostra zupa wonton z wieprzowiną. Waniliowe pianki. Anchois. Coś z menu KFC. Surowa masa ciasteczkowa. Cytryny. Talk kosmetyczny. Lód. Ziemia. Te pozornie przypadkowe, lecz niewątpliwie specyficzne smaki – słodkie, słone, ostre, zimne, po prostu dziwne – znajdują się w czołówce ciążowych zachcianek. Mimo że większość, bo aż 90%, ciężarnych kobiet doznaje przynajmniej jednej zachcianki w czasie ciąży, najczęściej w pierwszym trymestrze, przyczyna tego zjawiska nie została jeszcze wyjaśniona. Pewne jest to, że nawet w tej sferze istnieją różnice kulturowe – badania pokazują, że kobiety ciężarne w Nigerii najczęściej mają ochotę na owoce, podczas gdy amerykańskie ciężarne częściej mają chrapkę na czekoladę. Wśród niesłychanie zróżnicowanych zachcianek, z których najczęściej jest wybierane połączenie ogórka kiszonego z lodami, ukształtowały się pewne trendy. Melanie McGrice, dietetyczka prenatalna z własną działalnością w Melbourne, zdradza, że najczęstszą zachcianką jest słone jedzenie, co jest nieco wbrew zdrowemu rozsądkowi, ponieważ może to być oznaka, że ciężarne nie piją wystarczającej ilości wody. „Podczas ciąży, potrzeba uzupełniania płynów wzrasta o 150%”, powiedziała, zauważając też, że objętość krwi w organizmie wzrasta o 45% u kobiet ciężarnych. „Jednak większości kobiet nie przekłada się na częstsze nawodnienie”. Im więcej słonych rzeczy jemy, tym więcej nasze ciało zatrzymuje wody, co według McGrice wcale nie jest dobre. „Najlepsze rozwiązanie to działanie na opak, czyli wypicie większej ilości wody”, twierdzi McGrice. Kolejna zachcianka to jedzenie zimne i słodkie, takie jak lody i mleczne koktajle oraz bogate w węglowodany. To może być odpowiedź organizmu na wahania poziomu cukru we krwi, które występują nawet u kobiet, które nie mają cukrzycy.
Jednak chęć spożycia mlecznych koktajli i lodów może także wskazywać na niedobór wapnia, mówi Lora Attia, dietetyczka płodności. Ciąża wzmacnia zdolność wchłaniania wapnia z pokarmu, więc kobiety ciężarne niekoniecznie potrzebują spożywać produktów bogatych w wapń częściej. Muszą jednak dbać, by utrzymywać jego prawidłowy poziom – 1300 mg dziennie dla kobiet do 18 roku życia i 1000 mg dziennie dla kobiet pomiędzy 19 a 50 rokiem życia. „Wiemy, że wiele kobiet będzie chciało jeść lody, myśląc, że to dobrze, bo to znak, że ich ciało domaga się wapnia, ale tak naprawdę lody nie są zbyt dobrym źródłem wapnia”, mówi Attia. Pół szklanki lodów zawiera około 78 mg wapnia, podczas gdy w takiej samej ilości tofu będzie 160 mg. „Ale nie spotkałam się jeszcze z sytuacją, gdzie ciężarna sięga po tofu w celu uzupełnienia wapnia”. McGrice sugeruje, że zamiast koktajlu mlecznego najlepiej jest wypić mleko, które ma wszystko, czego można chcieć – dużo wapnia, trochę ochłodzenia, ale też niski indeks glikemiczny, więc mało cukrów. Kolejna częsta zachcianka – która może wprawić wiele ciężarnych weganek i wegetarianek w niemałe zakłopotanie – to czerwone mięso. W tym przypadku ciało może sygnalizować potrzebę uzupełnienia kolejnej kluczowej substancji odżywczej, a mianowicie żelaza. „To częsta zagwozdka”, mówi McGrice. „Czy klientka chce uzupełnić żelazo w naturalny sposób, co jest w pełni wykonalne, czy może ma tylko zwyczajną ochotę na czerwone mięso podczas ciąży?”
Mniej typowe zachcianki
Niedobór żelaza może czasami wywołać ekstremalne i trudne do wyjaśnienia zachcianki, do których zaliczają się lód, kreda i ziemia. Nazwa tego fenomenu to pica – wywodzi się ona od łacińskiego słowa opisującego srokę, nawiązując do osobliwego zwyczaju zbieractwa tych ptaków – i dotyka nawet do 4% ciężarnych kobiet, które w jej wyniku pragną jeść rzeczy pozbawione substancji odżywczych. Niektóre badania wskazują, że występowanie tej przypadłości związane jest z niedoborem żelaza, ale to nie wyjaśnia, dlaczego osoby dotknięte tą chorobą mają ochotę na pożywienie pozbawione żelaza. Pica nie występuje wyłącznie wśród kobiet w ciąży, przez co uważa się, że mogą za nią odpowiadać inne czynniki. Profesor nadzwyczajny i badaczka położnictwa na University of Newcastle, Allison Cummins, uważa, że zachcianki ciążowe są zdecydowanie intensywniejsze od zwyczajnej ochoty na konkretne jedzenie, której doświadcza każdy. Podczas swojej własnej ciąży, Cummins miała niemal przytłaczającą ochotę na lód. „Byłam studentką położnictwa, a obok łóżka jednej z pacjentek stała szklanka z lodem. Za każdym razem, kiedy pacjentka zamykała oczy pomiędzy skurczami, podjadałam jej lód”, wspomina. Mimo że nie ma nic złego w spełnianiu jedzeniowych zachcianek z umiarem, Cummins ostrzega przed mentalnością „jedzenia za dwóch”. „Ciało kobiety bardzo dobrze sobie radzi z kształtowaniem płodu, więc nie ma potrzeby, by jeść za dwóch”, mówi. Spełnianie zachcianek na żywność z dużą ilością cukrów, tłuszczów i węglowodanów nie tylko wzmaga ryzyko wzrostu wagi oraz wystąpienia cukrzycy ciążowej, ale może też negatywnie wpłynąć na wagę oraz metabolizm płodu. Zdrowa dieta w czasie ciąży jest niezwykle ważna dla matki i dziecka, jednak Attia przyznaje, że ze względu na zachcianki i awersje względem jedzenia, nie zawsze jest o nią łatwo. „Wiele kobiet ma duże plany żywieniowe na czas ciąży, obiecują sobie, że ich dieta będzie zdrowa i zrównoważona”, mówi Attia. „Ciężko jest jednak przewidzieć skutki uboczne i trudności, które występują podczas ciąży, co może utrudnić zdrowe żywienie”.