Czym jest proza beżowa? Jak jej używać w swojej twórczości?

AdobeStock

Spis treści 

• Czym jest proza beżowa? 
• Jakie są zalety i wady prozy beżowej? 
• Przykład prozy beżowej w literaturze 
• Kiedy stosować prozę beżową? 
• Kiedy wystrzegać się prozy beżowej? 
• Czym jest proza fioletowa? 
• 3 różnice między prozą beżową a prozą fioletową 
• Przykład prozy beżowej kontra przykład prozy fioletowej 
• Chcieliby Państwo dowiedzieć się więcej o pisaniu? 

Czym jest proza beżowa? 

Proza beżowa (ang. Beige prose) to styl pisania, który stawia na pierwszym miejscu oszczędność oraz prostotę. Ci, którzy piszą prozą beżową, używają: 

• Prostych słów: Beżowa proza wymaga popularnych słów, które będą łatwo zrozumiałe dla czytelników i często preferuje krótsze słowa nad dłuższymi. 
• Prostej struktury: Struktura prozy beżowej jest najczęściej prosta – oznacza to, że zdania te mają często prostą konstrukcję: „podmiot, orzeczenie, dopełnienie” bez dodatkowych zdań, oddzielanych przecinkiem. 
• Oszczędnego opisu: Beżowa proza preferuje proste i krótkie opisy zamiast rozbudowanych metafor, kwalifikatorów czy długich list przymiotników lub przysłówków. 

Jakie są zalety oraz wady prozy beżowej? 

Beżowa proza jest narzędziem, które pozwala pisarzom zwrócić uwagę czytelników na właściwe rzeczy, pomagając im skupić się na ważnej części fragmentu, zamiast grzęznąć w nadmiernych opisach i niepotrzebnych słowach. Jeśli jednak pisarz nadużywa beżowej prozy, jego tekst może wydawać się zwięzły lub szorstki, a czytelnicy mogą szybko się znudzić.

Przykład prozy beżowej w literaturze 

Mimo że często się cytuje Ernesta Hemingwaya w kontekście prozy beżowej, Mark Twain również był mistrzem w zręcznym władaniu językiem. Rozważmy ten fragment jego powieści pt. „Przygody Hucka Finna”: 

Szliśmy na palcach ścieżyną, która, wijąc się wśród drzew, wiodła na skraj ogrodu. Idąc, musieliśmy pochylać się, żeby gałęzie nie podrapały nam twarzy. Nagle w ciemności potknąłem się o korzeń tuż przy kuchni. Narobiwszy hałasu, musieliśmy przycupnąć do ziemi i leżeć cicho. (Tłum. Teresa Prażanowska) 

Większość tego akapitu jest napisana prostą strukturą zdań, z kilkoma przymiotnikami i przysłówkami. Twain mógł opisać dom lub napisać więcej o ścieżce, ale zdecydował się zachować prostą strukturę, aby wyraźnie przekazać dziejącą się akcję, która jest ważniejsza dla fabuły. 

Kiedy stosować prozę beżową 

Proza beżowa może być przydatnym narzędziem w wielu sytuacjach: 

• Podczas sekwencji akcji: Krótkie zdania oraz oszczędny opis skupią uwagę czytelników na akcji i pozwolą uniknąć spowalniania tempa. 
• Dla miejsca akcji: Łatwo jest przesadzić opisując otoczenie — lecz proza beżowa to wspaniały sposób na to, by opisy nie stały się przytłaczające. Jeśli powiesz: „Pokój w chatce był prawie pusty, za wyjątkiem pluszowego grizzly w rogu”, czytelnicy mogą sobie sami uzupełnić szczegóły bez potrzeby opisywania podłogi, okna, pościeli i tego, co bohater jadł na obiad w zeszłym tygodniu. 
• Dla opisów postaci: Opisy postaci korzystają z prozy beżowej w taki sam sposób, jak opisy miejsc akcji — jeśli wybierzesz jeden, bądź dwa szczegóły godne uwagi, o których wspomnisz, wtedy czytelnicy wypełnią resztę i lepiej zapamiętają każdą postać, niż gdybyś miał cały akapit opisujący każdą z nich. 

Kiedy wystrzegać się prozy beżowej 

Zbytnie poleganie na prozie beżowej może sprawić, że twój tekst będzie nudny i pozbawiony uczuć. Oto kilka sytuacji, w których powinieneś pomyśleć o wzmocnieniu opisu: 

• Kiedy chcesz wzbudzić emocje: Beżowa proza często jawi się jako seria zwięzłych stwierdzeń, a to działa na twoją niekorzyść, jeśli próbujesz wzbudzić w czytelnikach określone emocje. Podczas szczególnie przejmujących scen, nie krępuj się dodać kilka mocnych opisów, aby opisać, jak czują się twoje postacie. 
• Podczas pisania dialogów: Podczas gdy beżowa proza może brzmieć jak sposób, w jaki niektórzy ludzie mówią w prawdziwym życiu, zdecydowanie nie jest to prawdą dla wszystkich. Jeśli masz konkretną postać, która ma być gadułą, nie pisz jej używając tylko zwięzłych odpowiedzi tylko ze względu na beż — poświęci to rozwój jej charakteru. 

Czym jest proza fioletowa? 

Proza fioletowa (ang. Purple prose) to pejoratywny termin opisujący prozę, która przesadza z efektownym językiem opisowym. Według Oxford English Dictionary fioletowa proza to „proza, która jest zbyt wyszukana lub ozdobna”. Jeśli zauważysz, że jakiś fragment w twoim tekście zwraca uwagę wyłącznie na twoje niesamowite słownictwo lub istnieje głównie po to, by zwiększyć liczbę słów, możesz być winny używania fioletowej prozy — lub przynajmniej „fioletowych plam” prozy.

3 różnice między prozą beżową a prozą fioletową

Proza fioletowa to przeciwieństwo prozy beżowej, ale jest czymś więcej niż tylko opisem — fioletowa proza to pisanie, które przekracza granice. Różnice między prozą beżową a fioletową są następujące:

• Dobór słów: Podczas gdy proza beżowa opowiada się za prostymi oraz powszechnymi słowami, proza fioletowa brzmi, jakby pisarz szukał synonimów oraz antonimów w Polskim Słowniku Synonimów, aby to brzmiało imponująco. Często się ją opisuje jako kwiecisty język i przesadza z figurami retorycznymi. 
• Struktura zdań: Podczas gdy proza beżowa używa proste zdania tak często, jak to możliwe, rzadko można je znaleźć w prozie fioletowej — proza fioletowa to przede wszystkim nakładanie na siebie zdań podrzędnie złożonych w opisie bez jakichkolwiek zmian. 
• Liczba słów: Podczas gdy proza beżowa unika zbędnych przymiotników i przysłówków, proza fioletowa używa ich jak najwięcej, często opisując oczywistości lub rzeczy, które nie mają żadnego wpływu na fabułę. 

Przykład prozy beżowej kontra przykład prozy fioletowej 

Podczas gdy proza beżowa może być narzędziem, którego pisarze używają do uzyskania danego efektu, proza fioletowa straciła popularność w dwudziestym wieku, a obecnie rzadko uważa się ją za oznakę dobrego pióra — powinno się jej wystrzegać. Poniższy przykład ilustruje, dlaczego:   

Najpierw rozważmy ten przykład fioletowej prozy: 

Wziął narzędzie do czyszczenia po lewicy, w której pochwycił w garści uchwyt i poruszał końcówką szczoteczki w sposób opieszały, leniwy po przeżuwaczach koloru kości słoniowej. W odbiciu zwierciadła obserwował wyczerpane oblicze, wszelkie nieregularności na powierzchni skóry, która głosi następującą wieść: Najlepsze lata już dawno miał za sobą. 

Widzisz, jak zastępuje powszechne słowa tymi z Polskiego Słownika Synonimów oraz krótsze zdania tymi dłuższymi prawie tak, jakby się celowo próbował zwiększyć określoną ilość słów? A oto, czym przede wszystkim jest proza fioletowa — poświęceniem przejrzystości na rzecz przesadnego języka, który sprawia wrażenie, jakby zbyt mocno starał się zaimponować.   

Spójrzmy teraz na tę wersję tego samego przykładu. Jest beżowy, ale nadal zawiera skuteczny opis: 

Czyścił zęby szczoteczką, a w lustrze obserwował zmęczoną, pomarszczoną twarz. Zestarzał się. 

W tej wersji czytelnicy mogą jasno zrozumieć, co się dzieje, a kilka skoncentrowanych słów opisowych („zmęczoną”, „pomarszczoną”) pomaga im zrozumieć ton akcji bez jakiejś przesady. 

Chcesz dowiedzieć się więcej o pisaniu? 

Zostań lepszym pisarzem dzięki rocznemu członkostwu Masterclass. Uzyskaj dostęp do ekskluzywnych lekcji wideo prowadzonych przez mistrzów literatury, w tym Billy'ego Collinsa, Davida Mameta, Neila Gaimana, Davida Baldacciego, Joyce Carol Oates, Dana Browna, Margaret Atwood i nie tylko.