Krainy mitów: Dziewięć światów mitologii nordyckiej

fot. Pinterest

Po stworzeniu ziemi i wszechświata, bogowie z troską stworzyli dziewięć różnorodnych światów. Każdy ze światów był domem dla określonej grupy - ludzi, bogów, lub mitycznych istot. Wszystkie te światy były ze sobą splecione dzięki drzewu życia Yggdrasil, którego korzenie sięgały aż do świata podziemi, korona rosła w stronę świata bogów, a rozłożyste gałęzie obejmowały pozostałe krainy.

Dziewięć światów

Zgodnie z mitologią nordycką wszechświat składał się z dziewięciu różnych światów, każdy z własnym miejscem w drzewie życia. Wśród nich najwyżej umiejscowiony był Asgaard, święty świat bogów, a tuż za nim znajdował się Alfheim, kraina Alvenów. Świat ludzi Midgard znajdował się blisko Ziemi, a pod nim świat nocnych elfów: Svartalfheim. Helheim, świat, którego wszyscy się obawiali, spoczywał u podnóża Yggdrasil. Niflheim i Jötunheim znajdowały się pomiędzy Alfheim i Midgard. Niflheim leżał na północ od Midgardu, Jötunheim na wschodzie. Pomiędzy Midgardem a Svartalfheimem leżały dwa ostatnie światy: Vanaheim i Muspelheim. Muspelheim leżał na południe od Midgardu, a Vanaheim na zachód.

Asgard: świat bogów

Zdecydowanie najważniejszym z dziewięciu światów był Asgard, świat, w którym żyli wyznawcy najwyższego boga Odyna i sam Odyn. Otaczający Asgard masywny mur służył jako bastion ochronny dla Asów (bogów), czyniąc go dostępnym jedynie poprzez Bifröst - tęczowy most, który rozpościerał się między Asgardem a Midgardem, królestwem ludzi. Strażą przy tym przejściu stał Heimdall, niezawodny strażnik bogów, posiadający zdolność widzenia wszystkich dziewięciu światów zarówno w dzień, jak i w nocy.

Walhalla

Legendarna Walhalla, znana jako sala upadłych, była zlokalizowana w Valaskjálf, jednej z majestatycznych rezydencji Odyna. Dla Wikingów, osiągnięcie Walhalli – w dosłownym tłumaczeniu: Wal (upadły) Halla (sala) – stanowiło najwyższy honor i cel życiowy. Kiedy wojownik zginął z honorem na polu bitwy i został wybrany przez wojownicze panny, Walkirie Odyna, aby spędzić życie wieczne w Walhalli, mógł spodziewać się nieustannych walk każdego dnia, dostatku w jedzeniu i piciu oraz radosnych świętowań każdego wieczora. Ten niekończący się cykl walk miał głęboki sens – pod wodzą Odyna, Einherjar, czyli 'Ci, którzy zwyciężyli samych siebie', mieli stoczyć swoją ostateczną bitwę przeciw gigantom podczas Ragnaröku.

Budowle mityczne

Asgard był domem dla wielu ważnych rezydencji i pałaców należących do bogów. Wiele z tych miejsc odegrało w taki czy inny sposób ważną rolę w mitologii nordyckiej. 

Najistotniejsze miejsca w Asgardzie to:

• Valaskjálf, gdzie znajdowała się nie tylko Walhalla, ale i Gladsheimr – sala życia codziennego Asów, w której stał Hlidskjalf, tron Odyna. Z tego majestatycznego tronu Odyn mógł obserwować wszystkie dziewięć światów.
• Folkvangr, dom Frei, bogini płodności, miłości i pożądania, który był schronieniem dla wojowników którzy nie zostali wybrani przez Walkirie do Walhalli. W sali Sessrumnir (siedzibie Frei) mogli oni cieszyć się wiecznością, słuchając pieśni o miłości.
• Podobnie jak Asowie, Aski również miały swoje własne miejsce zamieszkania; Vingólf. W przeciwieństwie do Gladsheimra niewiele wiadomo o Vingólfie.
• Pałac Breidablik zamieszkiwał Badr, bóg światła, wiosny, mądrości i wymowy. Dopóki Baldr żył, jego pałac miał za zadanie dawać światło światu
• Glitnir, rezydencja Forsetiego, boga sprawiedliwości, pokoju i prawdy. Pałac Forsetiego symbolizował wagę, jaką przywiązuje się do dyskusji w kulturze nordyckiej
• Himinbjörg, pałac Heimdalla, strażnika bogów, usytuowany u stóp Bifröstu.
• Sökkvabekkr, otoczenie pałacu bogini Sagi, gdzie płynął strumień, dający nieśmiertelność i umiejętność poezji. Saga była zatem uznawana za boginię wody, opowieści i legend.

Alfheim: świat Alvenów

Alfheim, znany jako kraina Alvenów, zajmował wyjątkowe miejsce w "wyższym świecie" mitologii nordyckiej. Alvenowie, określani jako jasne elfy lub duchy natury, byli nie tylko niezwykle piękni, ale także uosabiali żywotność i płodność natury. Dzięki nim, przyroda rozkwitała na nowo, zarówno po kataklizmach jak i przy nadejściu wiosny. W Alfheimie mieszkał również Freyr, nordycki bóg męskiej seksualności i płodności, który otrzymał ten świat jako prezent w postaci zębów. Nie jest jasne, dlaczego Freyr otrzymał Alfheim i od kogo. Centrum Alfheimu, Ljossalfheimr, było siedzibą i miejscem spotkań Alvenów.

Midgard: świat ludzi

Midgard, często nazywany Państwem Środka, zajmował centralne miejsce w strukturze Yggdrasil, będąc domem dla ludzkościi. Podobnie jak bogowie, ludzie również potrzebowali ochrony przed gigantami, dlatego Odyn, Vili i Vé zbudowali mur z brwi Ymira, który oddzielał świat ludzi od Jötunheim.

Wąż Midgardu

Midgard był otoczony przez węża tak długiego, że z łatwością mógł ugryźć własny ogon. Kiedy Wąż Midgardu to zrobił, trząsł się ze złości, powodując trzęsienia ziemi.  Wąż ten miał również kluczową rolę do odegrania podczas Ragnaröku, dnia ostatecznej zagłady. Kiedy dotarła na ląd, zalała go swoją trucizną, całkowicie niszcząc Midgard i zatapiając go w morzu. W tym dniu gdy morze się zagotowało, zmuszając węża do zejścia na brzeg. Tam, rozlewając swoją truciznę, całkowicie zniszczył Midgard zatapiając go morskich głębinach.

Svartalfheim i nocne elfy

Svartalfheim był domeną złowrogich svartalferów, znanych jako czarne lub nocne elfy. Te mroczne istoty, będące przeciwieństwem jasnych elfów nordyckich, miały ludzką postać, lecz ich natura była zła a według opowieści były one czarne jak noc. Ważne jest, by nie mylić tych nocnych elfów ze skandynawskimi krasnoludami z Nidavelliru, które były przyjazne i lojalne wobec bogów. Mimo swojej złowrogiej natury, to właśnie czarne elfy wykuły potężny łańcuch, który pozwolił bogom uwięzić mitycznego wilka Fenrira.

Helheim: świat umarłych

Helheim był światem i siedzibą Hel, bogini podziemi, a także miejscem, gdzie trafiali ludzie, którzy zmarli naturalną śmiercią. W tej mrocznej krainie znaleźć mogły się również dusze osób, które złamały przysięgę – główny grzech w staronordyckim społeczeństwie, skazujący na wieczność w Helheimie. W Helheim panował przenikliwy chłód, a jego mieszkańcy mieli do pokonania rzeki krwi, przemierzając liczne, łatwe do zgubienia się sale. Rezydencja miała dach pełen węży, które nieustannie kapały truciznę na mieszkających tam ludzi. Co więcej, w Helheim panował przenikliwy chłód, a jego mieszkańcy spacerowali po rzekach krwi i musieli uważać, aby nie zgubić się w tysiącach znajdujących się tam sal.

Hel

Dostęp do Helheimu był otwarty dla każdego, lecz podjęto środki uniemożliwiające powrót do świata żywych. Przykładowo Helheim otaczała mroźna rzeka Gjöll, którą zasiliło źródło Hvergelmir z Niflheim. Jedynym sposobem na przekroczenie Gjöll był złoty most, którego strzegła olbrzymka Móðguðr i jej potworny piekielny ogar Garmr. Osoby łamiące przysięgi spotykał surowy los – po wkroczeniu na teren Helheimu były rozrywane przez wilki, a następnie pożarte przez potomstwo smoka Níðhöggr..

Niflheim i lodowi giganci

Niflheim, kraina lodowych gigantów, wraz z Muspelheimem, były jedynymi światami istniejącymi przed stworzeniem Ziemi i wszechświata. W Niflheim znajdowało się źródło Hvergelmir, znane jako szeleszczący kocioł, które z kolei żywiło jedenaście trujących rzek; zwane łącznie Elivágar. Ekstremalne zimno Niflheimu doprowadziło do zamarznięcia Elivágaru, a gdy lód ten spotkał się z ogniem Muspellheimu, powstała z tego połączenia pierwsza żywa istota. Ten pierwotny olbrzym, będący zarówno naszym protoplastą, jak i przodkiem lodowych gigantów z Niflheim, zapoczątkował dalszy ciąg stworzenia.

Vanaheim: Świat Wanów

W przeciwieństwie do Odyna i jego zwolenników, którzy rezydowali w Asgardzie, Vili i Vé wraz ze swoimi wyznawcami osiedlili się w Vanaheim. Jednak określenie "życie" może tu być nieco mylące. Po wspólnym stworzeniu ziemi, wszechświata i dziewięciu światów z Odynem, Vili i Vé postanowili wyruszyć w poszukiwaniu nowych horyzontów. Odyn pozostał w Asgardzie, niezaspokojony, podczas gdy Vili i Vé pragnęli wędrować po swoim dziele. Z tego powodu Wanowie rzadko zatrzymywali się w jednym miejscu na dłużej, co może tłumaczyć, dlaczego tak niewiele wiemy o Vanaheim..

Jötunheim: świat gigantów

Jötunheim, kraina zamieszkiwana przez Jötunów, czyli gigantów, nie była ich pierwotnym domem. Pierwotny gigant Ymir narodził się na Vigridzie, rozległej równinie, gdzie zrodziło się pierwsze życie i miała także stoczyć się ostateczna bitwa, Ragnarök. Jednakże, kiedy Ymir został zamordowany przez Odyna, Vili i Vé – aby mogli stworzyć świat i wszechświat z jego ciała – wszyscy oprócz dwóch olbrzymów utonęli w krwi Ymira.

Nowy Świat

Dwóm ocalałym, wnukowi Ymira, Bergelmirowi i jego żonie, udało się uciec w bezpieczne miejsce, odpływając w wydrążonym pniu drzewa. Kiedy jakiś czas później postawili stopę na świecie, który został nazwany Jötunheim, zrodzili tam zupełnie nowe pokolenie gigantów. To nowe pokolenie żywiło głęboką urazę do Odyna i jego zwolenników, Asów, obwiniając ich za śmierć Ymira i traktując ich jako wrogów.

Útgard i Þrymheim

Jötunheim, podobnie jak Asgaard, miał swoje kluczowe miejsca, w tym Útgard – posiadłość wiejską oraz Þrymheim – dom hałasu. Zamek Útgard znajdował się na drugim końcu Jötunheim i był miejscem, w którym Jötunowie spędzali większość czasu. Mówi się, że było tam ciemno i zimno, ponieważ giganci zamieniali się w kamień na świetle słońca. Þrymheim był rezydencją Þrymra, króla mroźnych gigantów, który zasłynął dzięki zdobyciu młota Thora, Mjöllnira. Król kamiennych gigantów, Thjazi, również mieszkał w Thrymheim.

Muspelheim: świat ognistych gigantów

W krainie płomieni, Muspelheim, mieszkały potomstwa ognistych gigantów Eldjötnara, wśród których wyróżniają się Muspell i Surtr. Istnieje przypuszczenie, że mogli być oni tą samą postacią. Na przykład obaj olbrzymy byli postrzegani jako uosobienie ognia, a Muspel był synonimem Muspelheim.  Chociaż informacje o Muspelu są ograniczone, znacznie więcej wiemy o Surcie, zwłaszcza o jego płonącym mieczu znanym jako Surtalogi.

Pożar światów

Surt, wraz ze swoim płonącym mieczem Surtalogi jako wcielenie ognistego giganta, odgrywał kluczową rolę w nordyckiej mitologii, będąc jednym z głównych sprawców Ragnaröku – końca bogów i świata. Kiedy Surt wraz ze swoimi wojownikami ruszyli do bitwy, ale nie mogli wejść do Asgardu, ogarnięty gniewem, Surt tak się rozgniewał, że swoim płonącym mieczem rzucił iskry i podpalił świat. Ten ogień, mimo że był katastrofalny, nie zwiastował ostatecznego końca. Niektórym bogom udało się bowiem przetrwać Ragnarök i dać początek nowemu, lepszemu światu, wolnemu od zła i złowrogich istot.