Dziwne pochodzenie teorii spiskowej o pustym Księżycu

Zdjęcie: Getty Images

• Teoria spiskowa Hollow Moon narodziła się podczas programu Apollo w 1969 roku.
• Teoretycy błędnie zinterpretowali wyniki eksperymentów sejsmicznych astronautów i zaczęli wierzyć, iż Księżyc jest pusty.
• Naukowcy odkryli, że Księżyc „dzwoni jak dzwon”. Dzieje się tak, ponieważ wibracje wywołane przez księżycowe zdarzenia sejsmiczne, znane jako księżycowe trzęsienia ziemi, trwają znacznie dłużej niż trzęsienia ziemi na Ziemi. 

Zwolennicy teorii spiskowych uważali kiedyś, że Księżyc jest pusty. Chociaż jest to bardziej prawdopodobne niż to, iż jest on zrobiony z sera, z dzisiejszej perspektywy wydaje się to raczej niedorzeczne. Skąd więc wzięła się ta teoria pustego Księżyca, a raczej teoria spiskowa? Co zaskakujące, wizja ta nie opiera się na folklorze, ani nie jest bardzo stara. Teoria pustego księżyca pojawiła się po raz pierwszy w 1969 roku, podczas misji lądowania Apollo 12, gdy badacze NASA starali się dowiedzieć więcej o składzie księżyca. Podczas misji Apollo 12 astronauci Pete Conrad i Alan Bean ustawili pasywny eksperyment sejsmiczny (PSE) w miejscu lądowania jako część większego eksperymentu księżycowego znanego jako ALSEP(z ang. Apollo Lunar Surface Experiment Package - Księżycowy Zestaw Programu Apollo do Badań Naukowych).

Kiedy astronauci Apollo 12 bezpiecznie wrócili do modułu dowodzenia, uderzyli modułem księżycowym o jego powierzchnię. Siła była równoważna detonacji jednej tony materiałów wybuchowych TNT i spowodowało tak zwane „księżycowe trzęsienie ziemi” - to pierwsze zanotowane księżycowe trzęsienie w historii ludzkości, a sejsmometry PSE zarejestrowały wibracje, które były znacznie większe oraz trwały pokaźnie dłużej niż spodziewali się naukowcy. Różniło się to od oscylacji sejsmicznych, które znamy; NASA kontynuowała eksperymenty z księżycowymi trzęsieniami ziemi podczas misji Apollo 13, 14, 15 i 16 oraz uzyskała podobne wyniki.

W tamtym czasie rezultaty te okazały się zaskakujące, ponieważ udowodniły, iż Księżyc jest znacznie mniej gęsty niż Ziemia: jego gęstość wynosiła tylko 60% gęstości Ziemi. Nie oznacza to jednak, że Księżyc jest pusty, a teoretycy spiskowi rozpowszechnili tę błędną informację, podobnie jak zrobili to z wieloma innymi rzeczami, w tym z samymi lądowaniami na Księżycu.

Czym są księżycowe trzęsienia ziemi?

Sejsmografy PSE zainstalowane podczas misji Apollo 12 pozostały aktywne do 1977 roku, rejestrując zarówno naturalne, jak i spowodowane przez człowieka trzęsienia ziemi. W rzeczywistości księżycowe trzęsienia ziemi występują dość regularnie. Dzieje się tak, gdyż w przestrzeni kosmicznej znajduje się wiele asteroid i innych śmieci, a atmosfera Księżyca jest znacznie mniej gęsta, więc istnieje większe prawdopodobieństwo uderzenia w Księżyc niż w Ziemię. Naukowcy zidentyfikowali cztery rodzaje księżycowych trzęsień ziemi: trzęsienia ziemi na głębokości poniżej 700 km, trzęsienia ziemi spowodowane przez meteoroidy, termiczne trzęsienia ziemi i płytkie trzęsienia ziemi, które występują na głębokości 20-30 km. Płytkie księżycowe trzęsienia ziemi, takie jak te wywołane przez NASA, trwają najdłużej i mają najbardziej niszczycielskie skutki. Płytkie księżycowe trzęsienia ziemi występują również naturalnie na Księżycu, ale naukowcy nie ustalili jeszcze ich przyczyny.

Dlaczego Księżyc "brzęczy" jak dzwon

Doszło tu do nieporozumienia. Clive R. Neal, profesor inżynierii lądowej i nauk geologicznych na Uniwersytecie Notre Dame, powiedział o wynikach eksperymentów w artykule NASA: „Księżyc dzwonił jak dzwon - i jest to prawda z naukowego punktu widzenia. Podobnie jak ten artykuł porównuje drgania sejsmiczne Księżyca do drgań kamertonu (rodzaj rezonatora akustycznego)” - mówił Neal.

Ale Księżyc nie dzwoni dosłownie jak dzwon, ani nie jest pusty jak dzwon. A jednak teoretycy spiskowi tak go interpretują. Na Ziemi wibracje spowodowane trzęsieniami trwają zwykle około 30 sekund i nigdy nie trwają dłużej niż dwie minuty. Wynika to głównie z ilości wody obecnej na Ziemi. Jak wyjaśnia Neal: „Woda osłabia skały poprzez rozszerzanie struktury różnych minerałów. Kiedy energia rozprzestrzenia się przez takie elastyczne kompozycje, działa jak gąbka piankowa - tłumi wibracje”.

Natomiast wszystkie sztucznie wywołane księżycowe trzęsienia ziemi trwały dłużej niż 10 minut. Fala uderzeniowa księżycowego trzęsienia ziemi Apollo 12 trwała prawie osiem minut po uderzeniu, a jej całkowite ustąpienie zajęło około godziny. Obecnie wiemy jednak, że istnieje bardzo dobre naukowe wyjaśnienie tego zjawiska. O ile nam wiadomo, na Księżycu nie ma zbyt wiele wody, która występuje głównie w postaci lodu. Dlatego skład Księżyca powoduje, iż wibracje „brzęczą” i trwają przez dłuższy czas. W czasach programu Apollo wyniki te były zaskakujące, ale obecnie wiemy znacznie więcej o składzie Księżyca. Chociaż wykluczono, że Księżyc jest pusty, wciąż pozostaje wiele do odkrycia. Geofizyk NASA Terry Harford pracuje nad nowym podpowierzchniowym eksperymentem do badań i monitorowania Księżyca (SUBLIME). „Nasze zrozumienie wnętrza Księżyca jest wciąż szczątkowe i ograniczone”.