Nastolatkowie opóźniają zdobycie prawa jazdy. Rodzice chcą wiedzieć dlaczego

Zdjęcie: Cavan Images RF/Getty Images

Dla wielu osób w średnim wieku i starszych zdobycie prawa jazdy było pierwszym
przedsmakiem długo wyczekiwanej wolności - i czymś, po co sięgali, jak tylko mogli.
Ale jak pokazują dane, wielu dzisiejszych nastolatków odkłada ten rytuał przejścia na
później.
Prawie 40% nastolatków opóźniło zdobycie prawa jazdy o jeden do dwóch lat,  30%
o więcej niż dwa lata, według badania z 2020 roku prowadzonego przez dr. Federico
Vacę, profesora i zastępcę kierownika katedry medycyny ratunkowej w Szkole
Medycznej Uniwersytetu Kalifornijskiego w Irvine.
To kontynuacja trendu trwającego od 20 lat: między 2006 a 2015 rokiem liczba
uczniów ostatnich klas szkół średnich posiadających prawo jazdy spadła z 81% do
72%, jak wynika z badania z 2017 roku.
Dla dorosłych, którzy jeżdżą od dekad, może to się wydawać niezrozumiałe, ale - jak
dodaje Vaca - ma to sens, biorąc pod uwagę problemy ekonomiczne i związane ze
zdrowiem psychicznym, które dotyczą nastolatków.
Jednak opóźnianie zdobycia prawa jazdy może wpływać na bezpieczeństwo
nastolatków oraz rozwój ich samodzielności - ostrzegają eksperci.

Dlaczego nastolatkowie zwlekają - praktyczne powody

Istnieje kilka czynników, które sprawiają, że nastolatkowie niechętnie zaczynają
jeździć samochodem. Niektóre z nich są czysto praktyczne.
Kiedyś tylko dzieci z dużych miast z komunikacją miejską, takich jak Nowy Jork czy
Waszyngton, mogły łatwo przemieszczać się po mieście. Teraz, dzięki aplikacjom
typu rideshare, więcej nastolatków może dostać się tam, gdzie potrzebują - mówi
psycholożka dr Lisa Damour, autorka książki "Emocjonalne życie nastolatków:
Wychowanie związanych, kompetentnych i współczujących dorastających".
Nastolatkowie są również bardzo zajęci zajęciami dodatkowymi, które ich zdaniem są
niezbędne, aby dostać się na studia. Niedawne badanie Pew wykazało, że większość
nastolatków czuje presję, by osiągać dobre wyniki w nauce, i uznaje naukę za jedno
z największych źródeł stresu.
„Wielu nastolatków robi o wiele więcej niż ty i ja kiedykolwiek robiliśmy w liceum” -
dodała Damour.
Dużo też spędzają czasu w sieci, co oznacza, że nie muszą wychodzić z domu, by
spotkać się z przyjaciółmi.
Ekonomia również ma tu znaczenie. Rodzice i opiekunowie, którzy muszą więcej
pracować, aby utrzymać rodzinę, nie mają czasu na naukę jazdy z dziećmi -
tłumaczy Vaca.
„Gdy mamy spowolnienie gospodarcze, wszystko się zaciska. Ludzie mniej jeżdżą
samochodami, mniej podróżują” - dodał.

Problemy psychiczne jako bariera

Problemy ze zdrowiem psychicznym są powszechne wśród współczesnych
nastolatków. Według badania Youth Risk Behavior Survey 2023 40% uczniów
przyznało, że odczuwa uporczywe uczucia smutku i beznadziei.
To poważny problem, który często powstrzymuje nastolatków przed zdobyciem
prawa jazdy - mówi dr Rhonda Boyd, psycholożka z oddziału psychiatrii dziecięcej i
nauk behawioralnych w Szpitalu Dziecięcym w Filadelfii.
Boyd pracuje z młodzieżą z zaburzeniami nastroju, takimi jak lęk i depresja, i
zauważyła, że nastolatkowie z problemami psychicznymi często opóźniają zdobycie
prawa jazdy.
Nastolatkowie z depresją mają zazwyczaj mniej energii, mogą się izolować i mieć
trudności z koncentracją, co utrudnia osiąganie celów, tłumaczy Boyd.
„Być może samo przejście przez szkołę pochłania większość ich czasu i energii” -
mówi. „Dodatkowe rzeczy, takie jak zdobycie prawa jazdy czy inne kroki ku
niezależności, są dla nich znacznie trudniejsze”.
W przypadku lęku, nastolatkowie mogą mieć obawy przed kolejnym, bardziej
samodzielnym etapem życia i unikać rzeczy, które do tego prowadzą - dodaje Boyd.

Wpływ na niezależność i bezpieczeństwo

Może się wydawać ulgą, że twój nastolatek nie garnie się do prowadzenia
samochodu, ale jak podkreśla Vaca - wiąże się to z pewnymi konsekwencjami.
Samodzielne przemieszczanie się - co w wielu miejscach oznacza jazdę
samochodem - daje nastolatkom szansę na ćwiczenie umiejętności potrzebnych w
dorosłości.
Chodzi o zdobycie letniej pracy, samodzielne dotarcie na zajęcia dodatkowe czy
umawianie wizyt lekarskich.
„Nie uczysz się tych doświadczeń, które później będą ci potrzebne” - mówi Boyd.
Jest też aspekt bezpieczeństwa, szczególnie jeśli nastolatkowie czekają z nauką
jazdy do dorosłości - ostrzega Vaca.
W USA obowiązuje system stopniowego zdobywania prawa jazdy - oznacza to, że
młodzi kierowcy najpierw otrzymują pozwolenie i muszą jeździć z dorosłym, a nawet
po uzyskaniu pełnego prawa jazdy obowiązują ich ograniczenia, np. zakaz jazdy
nocą czy limit liczby pasażerów.
„Prowadzenie auta to bardzo złożona czynność. To skomplikowane zachowanie, o
czym zapominamy po 10, 15, 20 czy 30 latach za kierownicą” - mówi Vaca.
Dla dorosłych, którzy dopiero uczą się jeździć, te stopniowe zabezpieczenia
zazwyczaj nie obowiązują.
Mimo wszystko, choć warto, by nastolatkowie uczyli się jeździć w bezpieczny sposób
i etapami, to młodszy wiek nie zawsze oznacza lepszy - dodaje Vaca.

„Istnieją neurorozwojowe aspekty, które są ważne przy podejmowaniu decyzji
wykonawczych” - tłumaczy. „Pamięć operacyjna i hamowanie impulsów... to bardzo
istotne rzeczy, które dojrzewają z czasem”.

Czy powinieneś zmusić swoje dziecko do zdobycia prawa jazdy?

Czy to oznacza, że powinieneś zmusić nastolatka do zrobienia prawa jazdy, nawet
jeśli tego nie chce? To zwykle się nie sprawdza - mówi Damour.
„Pytanie brzmi: dla kogo to jest problem? Bo jeśli rodzina ma już dość wożenia
dziecka i chce odciążyć się z obowiązków taksówkarskich, to ma pełne prawo
powiedzieć: ‘prosimy cię, byś to zrobił’” - mówi.
Jeśli nastolatek woli korzystać z aplikacji rideshare niż mieć własne prawo jazdy,
powinien sam za to płacić - dodaje Damour.
Najlepiej jednak, by rozmowy o prowadzeniu auta zaczynały się wcześnie, bo zanim
się obejrzysz, twoje dziecko będzie mieć 15 czy 16 lat - zauważa Vaca.
Rodziny powinny brać pod uwagę dojrzałość emocjonalną dziecka. Czy jest na tyle
odpowiedzialne, by prowadzić? Czy gotowe jest na obowiązki związane z jazdą?
Trzeba też pamiętać, że opóźnianie tych kroków może być związane z nieleczonym
problemem zdrowia psychicznego i warto szukać pomocy, jeśli podejrzewasz, że to
może być przyczyną - podsumowuje Boyd.