Opuszczone greckie lotnisko ma zostać przekształcone w nadmorski park o powierzchni 600 akrów

Teren międzynarodowego lotniska Ellinikon, niegdyś tętniącej życiem bramy do Grecji, pozostawał pusty przez prawie dwie dekady. Po wycofaniu z eksploatacji w 2001 roku, obiekt pozostał opuszczony, z wyjątkiem krótkiego okresu podczas Letnich Igrzysk Olimpijskich w 2004 roku, kiedy to gościł boisko do softballu, hokeja i szermierki. Dziś ze starych trybun wystają spieczone słońcem chwasty w kolorze rdzy, co jest smutną zmianą w stosunku do czasów świetności.

Na początku przyszłego roku deweloperzy rozpoczną budowę Ellinikon Metropolitan Park, 600-hektarowego krajobrazu, który tchnie nowe życie w okolicę i ma nadzieję służyć Ateńczykom jako park, plac zabaw i centrum kulturalne, jednocześnie wzmacniając odporność klimatyczną miasta.

„To projekt pokoleniowy i transformacyjny dla Grecji” – powiedział Michael Grove, architekt krajobrazu z Sasaki, bostońskiej firmy odpowiedzialnej za projekt. Ateńczycy byli „sfrustrowani, że przez 20 lat był to pusty kawałek ważnego terenu publicznego” – dodał. Firma Sasaki słynie z architektury krajobrazu i projektowania urbanistycznego, odpowiadając m.in. za nowojorski Greenacre Park, Charleston Waterfront Park i pekińską zieleń olimpijską z 2008 roku.

Spojrzenie w przeszłość

Część historii tego miejsca zostanie zachowana w nowej formie. Hala terminalu z lat 60. zaprojektowana przez znanego fińsko-amerykańskiego architekta Eero Saarinena pozostanie na swoim miejscu, podobnie jak masywne słupy oświetleniowe pasa startowego. Ponad 300 000 stóp kwadratowych betonu i asfaltu z dawnych pasów startowych zostanie ponownie wykorzystanych do budowy ławek, chodników i innych zastosowań.

To „upcyklingowe” podejście pomaga wzmocnić ekologiczne referencje parku, powiedział Grove: „Wykorzystujemy to, co mamy na miejscu, czyli cały ten piękny beton – te 30-centymetrowej grubości betonowe płyty z marmurowym kruszywem wielkości piłek golfowych”. Dodał również, że po otwarciu parku postarają się zminimalizować emisję dwutlenku węgla, wykorzystując w pełni elektryczną flotę konserwacyjną oraz organiczne nawozy i pestycydy.

Na całym terenie parku posadzone zostaną wyłącznie gatunki rodzime dla Grecji, w tym 31 000 drzew z 86 gatunków i ponad 3 miliony roślin. Projektanci współpracowali z greckimi szkółkami w celu pozyskania rodzimych mieszanek nasion, które zapewniłyby korzyści ekologiczne, a jednocześnie dobrze prosperowałyby w coraz bardziej suchym klimacie regionu.

Ateny już odczuwają skutki zmian klimatycznych, z wyższymi temperaturami i częstszymi ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi. Jedno z badań przeprowadzonych w 2018 r. przez Newcastle University, w którym przeanalizowano ryzyko zmian klimatu w 571 europejskich miastach, przewidywało, że do 2050 r. Ateny doświadczą jednych z największych wzrostów dotkliwych susz i fal upałów.

Temperatury są pogarszane przez efekt miejskiej wyspy ciepła, ponieważ beton, kamień i asfalt w mieście pochłaniają i zatrzymują ciepło, wyjaśniła Eleni Myrivilli, główny specjalista ds. ciepła w mieście Ateny i starszy doradca ds. odporności na zmiany klimatu w Atlantic Council's Arsht-Rock Resilience Center. „Ateny są bardzo gęsto zabudowane, a wszystkie różne powierzchnie są całkowicie nieodpowiednie dla rosnącego ciepła” – powiedziała, dodając, że nie wchłaniają wody, więc mogą prowadzić do powodzi podczas coraz częstszych oberwania chmury.

Zielona przestrzeń może pomóc przeciwdziałać tym skutkom. „Zasadniczo odwracamy teren, który był w 80% twardy... w 80% miękki” – powiedział Grove, a zastąpienie betonu lub kamienia drzewami i krzewami pomaga wchłaniać opady deszczu i tworzyć cień, który ma działanie chłodzące.

Aby walczyć z niedoborem wody, park będzie nawadniany oczyszczonymi ściekami dostarczanymi przez pobliską oczyszczalnię, a jezioro o powierzchni 3,7 akra – zmienione z dawnego olimpijskiego obszaru kajakowego – będzie zbierać i przechowywać wodę deszczową.

Takie cechy projektowe mają kluczowe znaczenie dla przyszłości odpornej na zmiany klimatu, powiedziała Aleksandra Kaźmierczak, ekspert ds. zmian klimatu i zdrowia w Europejskiej Agencji Środowiska (EEA). „Tereny zielone są jednym z najbardziej skutecznych sposobów obniżania temperatury w miastach” – powiedziała. „Jeśli miasta są zaprojektowane bardziej jak gąbki, które mogą wchłonąć nadmiar wody, może to przełożyć się na korzyści ekonomiczne wynikające z uniknięcia powodzi i utraty milionów i miliardów euro w wyniku szkód”.

Zdrowsze miasta

Kolejną ważną zaletą terenów zielonych jest ich wpływ na „zdrowie fizyczne, psychiczne i spójność społeczną” – powiedziała Kazmierczak. Ludzie, którzy żyją w bardziej zielonych środowiskach, są mniej zestresowani i mniej otyli, a tereny zielone mogą obniżyć poziom hałasu i zanieczyszczenia powietrza, co może mieć długoterminowe korzyści zdrowotne, dodała.

Według Myrivilli, dla Aten, miasta, w którym przestrzeń zielona jest niewielka – jedno z badań przeprowadzonych przez EEA plasuje je w ostatniej piątce stolic UE pod względem pokrycia drzewami miejskimi – duży zielony rozwój jest ekscytującą perspektywą. Chociaż w ostatnim czasie podejmowano inne wysiłki na rzecz stworzenia zielonej przestrzeni i „parków kieszonkowych” w mieście, żaden z nich nie może się równać z Ellinikon pod względem skali i dbałości o szczegóły rozwiązań opartych na naturze.

„Dla zdrowia psychicznego i fizycznego Ateńczyków będzie to miejsce wytchnienia... i odzyskania równowagi po życiu w bardzo gęsto zaludnionym mieście” – powiedziała, dodając, że będzie to szczególnie ważne dla tych, którzy są mniej zamożni i nie mogą sobie pozwolić na opuszczenie miasta podczas upalnego lata.

Ellinikon będzie miał coś dla każdego, powiedział Grove. Znajdą się tam parki rzeźb, centra sportowe, teatry na świeżym powietrzu, lokale gastronomiczne i publiczna plaża. Dzięki 50 kilometrom ścieżek spacerowych i 30 kilometrom ścieżek rowerowych Ateńczycy będą mogli aktywnie odkrywać okolicę i obcować z naturą.

Projekt był realizowany od dłuższego czasu. Pomysł przekształcenia przestrzeni w park narodził się jeszcze przed likwidacją lotniska, ale kłopoty z finansowaniem, kryzys gospodarczy z 2008 r. i nieporozumienia co do tego, kto miałby go zrealizować, wielokrotnie opóźniały projekt. W 2021 r. grecka firma deweloperska Lamda Development formalnie otrzymała kontrakt, zatrudniając Sasakiego i innych architektów do projektu. Lamda szacuje, że projekt będzie kosztował około 8 miliardów dolarów, w tym zabudowę mieszkaniową i komercyjną otaczającą park.

Teraz, gdy projekt wreszcie nabrał tempa, architekci są zdeterminowani do szybkiej pracy. Pierwsza faza parku – około 250 akrów, w tym centralny plac olimpijski, na miejskiej linii tramwajowej i cały front przybrzeżny – ma zostać ukończona do końca 2025 r. lub na początku 2026 r., powiedział Grove.

Przewiduje on, że Ellinikon stanie się odpowiednikiem ateńskiego Central Parku w Nowym Jorku – miejscem, które może zmienić sposób, w jaki Ateńczycy korzystają z przestrzeni publicznej, przyczyni się do zdrowia publicznego i ekologicznego miasta oraz przetrwa próbę czasu. „Patrząc na historię Aten, spodziewamy się, że ten park, w takiej czy innej formie, będzie istniał przez 1000 lat” – powiedział.