Źródło: Reuters/Valentyn Ogirenko
Popyt zmienił się po niepowodzeniu dużej ukraińskiej kontrofensywy latem 2023 r., która miała zepchnąć na tyły inwazyjne siły rosyjskie. Kijów przytoczył szerokie wykorzystanie przez Rosję bezzałogowych statków powietrznych do wykrywania i atakowania celów, a także ogromną liczbę min lądowych i żołnierzy.
„Skoncentrowane, tanie drony powietrzne zatrzymały wszystkie nasze ataki” – powiedział Shelmuk. „Istniało zrozumienie, że pojawił się nowy czynnik zmieniający zasady gry”.
Zdecydowana większość spośród ponad 800 firm działających w rozwijającym się sektorze produkcji obronnej na Ukrainie została założona po pełnowymiarowej inwazji Rosji w 2022 r., która we wtorek obchodzić będzie swój tysięczny dzień. Wiele z nich powstało w odpowiedzi na szybko zmieniające się warunki na polu walki. Są to m.in. drony – najpierw w powietrzu, a następnie na lądzie i morzu – a także technologia antydronowa i, coraz częściej, sztuczna inteligencja.
„Ukraiński sektor wojskowo-przemysłowy jest obecnie najszybciej innowacyjnym sektorem na całym świecie” – powiedziała Hałyna Janczenko, ukraińska parlamentarzystka, która w parlamencie orędowała na rzecz lokalnych producentów broni.
Zarówno Ukraina, jak i Rosja planują wyprodukować w tym roku około 1,5 miliona dronów. Będą to głównie małe pojazdy z „widokiem z pierwszej osoby”, kosztujące kilkaset dolarów za sztukę, którymi można zdalnie sterować, aby identyfikować i atakować wrogie cele. Już w lutym ukraińscy żołnierze informowali agencję Reuters, że przewaga rosyjskich dronów utrudnia im swobodne przemieszczanie się i budowę fortyfikacji. Latem, gdy Rosja zaczęła przejmować terytorium Ukrainy w najszybszym tempie od początku konfliktu, większość zniszczonych wojskowych ciężarówek była wyposażona w kopuły służące do walki elektronicznej (EW), które rok temu zamontowano by tylko na cennym sprzęcie.
Firma Shelmuka, Unwave, jest jedną z około 30 firm produkujących tego typu systemy, które blokują sygnały i za pomocą różnych środków zakłócają działanie systemów komputerowych wewnątrz dronów. Większość systemów walki elektronicznej przeciwko dronom blokuje jedną lub co najwyżej kilka częstotliwości radiowych, co oznacza, że rosyjscy piloci dronów mogą ominąć blokowanie sygnału, przeskakując na nową częstotliwość. Producenci broni elektronicznej monitorują zatem rosyjskie rozmowy internetowe dotyczące dronów, aby dowiedzieć się, z jakich częstotliwości będą korzystać ich drony.
„WOJNA ROBOTÓW”
W miarę jak straty rosną, a wyczerpanie wzrasta, obie strony konfliktu próbują zastąpić ludzi maszynami. Ukraina ma problemy z uzupełnianiem braków w oddziałach osłabionych w wyniku walk; według doniesień Rosja zwróciła się do Korei Północnej. Siedmiu urzędników i przedstawicieli przemysłu poinformowało agencję Reuters, że w przyszłym roku automatyzacja będzie głównym obszarem zainteresowania innowacji na polu walki.
„Liczba żołnierzy piechoty rozmieszczonych w okopach znacznie się zmniejszyła, a dowodzenie bojowe można teraz sprawować zdalnie, przez Internet, co zmniejsza ryzyko zabicia personelu” – powiedział Ostap Flyunt, oficer 67. brygady zmechanizowanej.
Według wspieranego przez państwo akceleratora obronności Brave1 na Ukrainie obecnie ponad 160 firm buduje bezzałogowe pojazdy naziemne. Mogą być używane do dostarczania zaopatrzenia, ewakuacji rannych lub przenoszenia zdalnie sterowanych karabinów maszynowych. Pułkownik armii, o pseudonimie Hephaestus, niedawno opuścił wojsko, aby rozpocząć budowę automatycznych systemów karabinów maszynowych. Powiedział, że sześć jego produktów już zastępowało ludzkich strzelców na froncie, umożliwiając im obsługę broni na ekranie z dala od niebezpieczeństwa.
Flyunt stwierdził, że jest to coraz powszechniejsze zjawisko: „Współczesna wojna to konfrontacja technologii wykrywania, zagłuszania i niszczenia na odległość, pozostawiając operatorowi jedynie możliwość podejmowania decyzji o atakach” – powiedział.
Minister uzbrojenia, Herman Smetanin powiedział również, że coraz powszechniejsza staje się walka zdalna, wykorzystująca także sztuczną inteligencję.
„W niedalekiej przyszłości to będzie główny kierunek rozwoju, wojna robotów” – powiedział agencji Reuters. „Chodzi o ludzkie życie, musimy je chronić”.
Ukraina ma nadzieję, że innowacyjny sektor obronny stworzy nowe podwaliny dla gospodarki zniszczonej przez inwazję. Jak powiedział minister zbrojeń, Smietanin, kraj przeznaczył 1,5 miliarda dolarów na modernizację produkcji zbrojeniowej, która od czasów Związku Radzieckiego pozostawała w stagnacji, choć nadal jest zależny od zachodnich sojuszników w zakresie pocisków, rakiet i obrony powietrznej. Według ministra, zdolność produkcyjna sektora obronnego wzrosła z 1 mld dolarów w 2022 r. do 20 mld dolarów w 2024 r., ale Ukraina może sobie pozwolić jedynie na zakup około połowy tej kwoty, co oznacza, że nadwyżka zdolności produkcyjnych pozostanie niewykorzystana.
Niektórzy producenci narzekają na ścisłe limity marży zysku i brak długoterminowych kontraktów w ramach zamówień publicznych – jest to kwestia, którą prezydent Wołodymyr Zełenski zamierza rozwiązać. Cztery firmy, z którymi rozmawiała agencja Reuters, również przyznały, że mają problemy ze znalezieniem odpowiednio wykwalifikowanej kadry. Kateryna Mykhalko, dyrektor Tech Force w UA, stowarzyszeniu prywatnych producentów sprzętu obronnego, powiedziała, że 85% z 38 firm przebadanych przez jej organizację rozważa przeniesienie działalności za granicę lub już to zrobiło.
Najtrudniejszą kwestią dla wielu jest wojenny zakaz eksportu broni, który firmy chcą uchylić, aby wygenerować kapitał na ekspansję. Urzędnicy są zaniepokojeni publiczną dezaprobatą dla zależnego od pomocy kraju w stanie wojny, który eksportuje broń.