Chiński przywódca Xi Jinping kontroluje wojska podczas parady z okazji 70. rocznicy założenia Chińskiej Republiki Ludowej 1 października 2019 r. na placu Tiananmen w Pekinie. Zdjęcie: Kevin Frayer/Getty Images
Dziesięć lat później, po przeprowadzeniu strukturalnej przebudowy Armii Ludowo-Wyzwoleńczej (PLA) i obsadzeniu jej najwyższych szeregów własnymi ludźmi, chiński przywódca wciąż toczy pozornie niekończącą się walkę z korupcją i nielojalnością. Podobnie jak wielu innych przywódców w historii, Xi coraz częściej zwraca się przeciwko swoim wiernym współpracownikom. Pod koniec zeszłego miesiąca Xi usunął jednego ze swoich najbliższych protegowanych w wojsku - wieloletniego współpracownika, któremu powierzono szerzenie lojalności politycznej w PLA i weryfikację wyższych awansów. Admirał Miao Hua, który zasiada w Centralnej Komisji Wojskowej (CMC), najwyższym organie dowodzenia pod przewodnictwem Xi, został zawieszony w dochodzeniu w sprawie „poważnych naruszeń dyscypliny”, ogłosiło Ministerstwo Obrony, używając powszechnego eufemizmu dla korupcji i nielojalności. Jako szef departamentu pracy politycznej CMC, który nadzoruje indoktrynację polityczną i nominacje personelu, Miao jest najwyższym rangą przedstawicielem w najnowszej czystce wojskowej Xi. Od zeszłego lata ponad dwanaście czołowych postaci chińskiego rządu zostało usuniętych, w tym dwóch ostatnich ministrów obrony awansowanych do CMC przez Xi. Żaden z nich nie może jednak pochwalić się tak długotrwałymi relacjami, jakie łączyły Miao z najwyższym przywódcą, które sięgają czasów wczesnej kariery politycznej Xi w nadmorskiej prowincji Fujian. Śledztwo w sprawie Miao otwiera nowy rozdział w procesie czystek, który wywołał pytania o możliwości Xi w zakresie położenia kresu systematycznej korupcji w wojsku i zwiększenia jego gotowości bojowej w okresie wzmożonych napięć geopolitycznych. W ciągu ostatniej dekady Xi nadzorował ambitną transformację PLA w „światowej klasy” siły bojowe, które mogą rywalizować z armią USA. Kluczowym celem tej modernizacji jest zapewnienie gotowości Chin do walki i wygrania wojny o Tajwan, autonomiczną i demokratyczną wyspę, do której Pekin rości sobie prawo. Jednak upadek Miao budzi wątpliwości - które pojawiły się podczas czystek zeszłego lata - co do tego, jak duże zaufanie Xi ma do swoich najwyższych generałów, którzy będą odpowiedzialni za prowadzenie wojny, powiedział Joel Wuthnow, starszy pracownik naukowy na finansowanym przez Pentagon National Defense University. „Jeśli obawia się, że sprowadził ludzi, którzy nie są bezsprzecznie lojalni wobec niego lub jego programu, byłby to ogromny problem”. Eksperci twierdzą, że dokonana przez Xi eliminacja wieloletniego współpracownika wskazuje na znany dylemat autokratów, w tym jego poprzednika Mao Zedonga: po wyeliminowaniu rywali politycznych, najwyższy przywódca nigdy nie przestaje szukać nowych zagrożeń dla swojej absolutnej władzy - w tym z własnego bliskiego kręgu.
Miao Hua, wieloletni protegowany chińskiego przywódcy Xi Jinpinga i członek Centralnej Komisji Wojskowej, został zawieszony i objęty dochodzeniem. Zdjęcie: Cha Song Ho/AP
Obsceniczny zakres korupcji
Relacja Miao z Xi trwa już trzy dekady. Rodowity mieszkaniec Fujian służył jako oficer polityczny w byłej 31 Armii Grupowej od lat 80. do początku XXI wieku, kiedy Xi piął się po szczeblach kariery jako lokalny urzędnik, by zostać gubernatorem prowincji Fujian. „Według wiarygodnych źródeł, Xi regularnie odwiedzał 31 Grupę Armii w tym czasie” i wiadomo, że miał osobiste kontakty z Miao, powiedział James Char, wieloletni obserwator PLA i pracownik naukowy w S. Rajaratnam School of International Studies w Singapurze. Kariera wojskowa Miao nabrała rozpędu wkrótce po dojściu Xi do władzy. W 2014 r. otrzymał awans na komisarza politycznego Marynarki Wojennej PLA, dokonując nietypowej transformacji z kariery w Siłach Lądowych. Trzy lata później ponownie awansował do CMC, szczytu władzy wojskowej. „Nie możemy znaleźć bardziej apodyktycznego zwolennika Xi niż Miao” - powiedział Char. „Jeśli Miao zostanie ostatecznie oskarżony o korupcję, to najwyraźniej sam Xi nie przewidział ogromu korupcji istniejącej wśród elit PLA”. Przez ostatnie 18 miesięcy czystki Xi były w dużej mierze wymierzone w urzędników związanych z zakupami broni i Siłami Rakietowymi, które nadzorują chińskie pociski nuklearne i konwencjonalne. Ale upadek Miao sygnalizuje rozszerzenie tej represji na nowe sektory, takie jak praca polityczna - którą Xi określił jako „linię życia” wojska - i marynarka wojenna. „Gdziekolwiek spojrzą, jestem pewien, że znajdą problemy i afery. To tylko kwestia tego, który sektor wybiorą” - powiedział Char.
Utrata zaufania
Ministerstwo Obrony nie podało żadnych szczegółów dotyczących zarzutów wobec Miao. Jako główny komisarz polityczny PLA, Miao ma za zadanie zapewnić lojalność wobec rządzącej Partii Komunistycznej. Nadzoruje awanse w wojsku, sprawdzając kluczowych kandydatów pod kątem ich lojalności politycznej - rolę tę pełnił również w marynarce wojennej. W przeszłości takie role stanowiły podatny grunt dla korupcji, zwłaszcza łapówek za awanse. Poprzednik Miao, gen. Zhang Yang, popełnił samobójstwo podczas dochodzenia dyscyplinarnego w sprawie przekupstwa. W miarę zaostrzania się geopolitycznej rywalizacji między Stanami Zjednoczonymi a Chinami, marynarka wojenna PLA odnotowała również drastyczny wzrost zamówień na okręty wojenne i inną broń, co stwarza wiele okazji do korupcji, powiedział Victor Shih, profesor nauk politycznych na Uniwersytecie w San Diego. Istnieje jednak inny potencjalny powód upadku Miao, powiedział Shih, za „zbyt oczywistą próbę wspierania frakcji w wojsku”. Xi wielokrotnie ostrzegał przed tworzeniem frakcji zarówno w partii, jak i w wojsku. „Oczywiście jedyną osobą, która może to zrobić, jest sam Xi” - dodał Shih. Niektórzy analitycy uważają, że Miao rekomendował wielu współpracowników w marynarce wojennej do awansów na kluczowe stanowiska, w tym dowódcę sił rakietowych Wang Houbina i ministra obrony Dong Juna. Ogłoszenie śledztwa w sprawie Miao nastąpiło dzień po tym, jak Financial Times poinformował, że Dong został objęty dochodzeniem w sprawie korupcji, powołując się na obecnych i byłych urzędników amerykańskich. Ministerstwo Obrony odrzuciło ten raport jako „czystą fabrykację”, a kilka dni później Dong wystąpił publicznie na forum bezpieczeństwa. Wuthnow, ekspert z National Defense University, powiedział, że to, co doprowadziło do upadku Miao, to „utrata zaufania”, ale nie wiadomo, dlaczego tak się stało. W jednym ze scenariuszy, powiedział Wuthnow, Xi mógł postrzegać Miao jako zbyt potężnego i niezależnego, i chciał pozbyć się tego, co postrzegał jako fundament wpływów, którego nie mógł w pełni kontrolować. „Nie sądzę, że tak zachowują się przywódcy, którzy są pewni swojej władzy i zdolności do kierowania biurokracją. Uderza mnie to jako oznaka słabości, jeśli nie paranoi, że czuje, że musi nieustannie niszczyć starannie ułożone plany” - powiedział.
Sytuacja się powtarza
Upadek Miao nastąpił niecały rok po tym, jak były minister obrony Li Shangfu został usunięty z CMC. Komitet ten składał się z sześciu członków - wszyscy uważani byli za lojalistów Xi - służących najwyższemu przywódcy, gdy ten rozpoczął swoją trzecią, kadencję dwa lata temu. Jeśli Miao również zostanie usunięty, pozostaną dwa wolne miejsca. Shih, ekspert w dziedzinie chińskiej elity politycznej, powiedział, że wielu dyktatorów, od byłego przywódcy Związku Radzieckiego Józefa Stalina po Mao, ostatecznie zwróciło się przeciwko własnym protegowanym. „Gdy wszyscy ich prawdziwi konkurenci znikną, dyktator nigdy nie może pomyśleć sobie: „No cóż, wszystkie zagrożenia zniknęły. Mogę się zrelaksować”. Ponieważ zawsze myślą, że mogą pojawić się nowe zagrożenia, w tym ze strony osób, które kiedyś były im bardzo bliskie. Dzieje się tak w kółko” - powiedział. W rezultacie dyktator zawsze szuka coraz bardziej dyskretnych oznak, że ktoś spiskuje przeciwko niemu, powiedział Shih, autor książki Coalitions of the Weak, która analizuje władzę Mao na późnym etapie jego życia. W ostatnich latach życia Mao zwrócił się przeciwko Lin Biao, swojemu wieloletniemu protegowanemu, byłemu ministrowi obrony i następcy tronu, oskarżając go o spiskowanie zamachu stanu. „Ten rodzaj dynamiki będzie stawał się coraz bardziej dotkliwy wraz z wiekiem Xi Jinpinga, ponieważ jego zdrowie z czasem straciło na sile. Jego wrażliwość na oznaki potencjalnego wyzwania dla jego władzy również stanie się z czasem większa” - powiedział Shih. Na razie najwyższy przywódca wydaje się być zdeterminowany do kontynuowania swojej krucjaty przeciwko korupcji i nielojalności. Na początku tego miesiąca Xi przeprowadził inspekcję Sił Wsparcia Informacyjnego PLA wraz ze swoimi czterema pozostałymi zwolennikami w CMC. „Musimy zapewnić, że żołnierze pozostaną absolutnie lojalni, absolutnie czyści i absolutnie niezawodni” - powiedział Xi do zgromadzonych oficerów.