Dlaczego gospodarka Japonii stanowi ostrzeżenie dla reszty świata?

Zdjęcie: economist.com

Przez większość tego stulecia wyglądało na to, że światowa gospodarka zmienia się w japońską, z niskim wzrostem, inflacją poniżej celu i najniższymi stopami procentowymi. Dziś pytanie brzmi, jak bardzo Japonia upodobni się do reszty świata. 19 marca Bank Japonii podniósł stopy procentowe po raz pierwszy od 2007 r., po tym, jak inflacja wreszcie się ugruntowała. Docelowa stopa procentowa dla pożyczek overnight (krótkoterminowa pożyczka międzybankowa — przyp. tłum), która wcześniej wynosiła od minus 0,1% do 0%, rośnie o jedną dziesiątą punktu procentowego. Bank centralny zrezygnował również z zasady kontroli krzywej rentowności, która ograniczała rentowność obligacji długoterminowych do 1%. Japonia, która przez lata utrzymywała bardzo luźną politykę pieniężną, zaczęła teraz podążać kursem wyznaczonym przez inne gospodarki od czasu pojawienia się powszechnej inflacji.

To niezwykły moment. Przed 2022 r. roczna inflacja przekraczała 2% tylko przez 12 z poprzednich 120 miesięcy; dziś jest powyżej tego poziomu przez 22 kolejne miesiące. Największe japońskie firmy zgodziły się niedawno podnieść płace o 5,3%, poziom, który byłby nie do pomyślenia przed globalnym wybuchem inflacji. Panuje przekonanie, że ta zmiana pozostanie na dłużej. Akcje przeżywają prawdziwy boom — Nikkei 225 niedawno przekroczył rekord ustanowiony w grudniu 1989 r., a inwestorzy z optymizmem patrzą na stan gospodarki.Błędem byłoby jednak stwierdzenie, że Japonia się de-japonizuje. Ważniejsze od nominalnych atrybutów gospodarki, takich jak inflacja, główne stopy procentowe i wzrost na giełdzie, są jej rzeczywiste, strukturalne cechy. Jeśli spojrzeć na fundamenty, nawet wzrost stóp procentowych nie jest tym, czym się wydaje. Cel inflacyjny na poziomie 2%, który zdaniem Banku Japonii jest obecnie w zasięgu wzroku, jest o 1,4 punktu procentowego wyższy niż średnia stopa inflacji w ciągu dziesięciu lat do końca 2021 roku. Ten 1,4-punktowy wzrost prognozowanej inflacji góruje nad 0,1-punktowym wzrostem stóp procentowych, które w ujęciu realnym spadły, a nie wzrosły. Co więcej, bank jasno stwierdził w swoim oświadczeniu z 19 marca, że spodziewa się utrzymania „akomodacyjnych” warunków finansowych i będzie nadal skupował niektóre obligacje.

Niskie realne stopy procentowe odzwierciedlają fakt, że Japonia ma mnóstwo oszczędności, częściowo dlatego, że jej populacja jest tak stara - 30% obywateli to osoby powyżej 65 roku życia. Firmy mają trudności z ich produktywnym wykorzystaniem, ponieważ gospodarka z malejącą populacją ma ograniczony apetyt na inwestycje kapitałowe. Demografia Japonii i niechęć do przyjmowania imigrantów również ograniczają jej wzrost. IMF (Międzynarodowy Fundusz Walutowy — przyp. tłum.) spodziewa się wzrostu PKB o zaledwie 0,5% rocznie w ciągu najbliższych czterech lat, w porównaniu z 2% w Ameryce. Jest to wynik godny szacunku, biorąc pod uwagę brak pracowników — wzrost produkcji na zatrudnionego jest solidny. Trudno jednak mówić o odrodzeniu.

Ostatnim czynnikiem jest utrzymujące się zadłużenie sektora publicznego Japonii. Stosunek długu do PKB wynosi 255% w ujęciu bezwzględnym lub 159% po odliczeniu aktywów finansowych rządu; oba wskaźniki są najwyższe wśród krajów rozwiniętych. Nawet przy niskich stopach procentowych, prawie 9% budżetu przeznaczane jest na odsetki od zadłużenia. Japonia nie byłaby w stanie wytrzymać tak ostrego zacieśnienia polityki pieniężnej, jak w Ameryce, gdzie stopy procentowe osiągnęły poziom 5,25-5,5%.

Na długo przed osiągnięciem takich poziomów stóp procentowych rząd w Japonii musiałby zmniejszyć deficyt, który w 2023 r. wynosił 5,6% PKB. Gospodarka ochłodziłaby się pod wpływem fiskalnego zaciskania pasa, a nie wyższych stóp procentowych. W przypadku takiej polityki pieniężnej podobnie jak w przypadku wzrostu gospodarczego istnieje tylko jedna ścieżka, dzięki której Japonia przestanie być jedyna w swoim rodzaju: jeśli reszta świata zacznie ją przypominać.