Opodatkowanie niezdrowej żywności jako sposób na walkę z otyłością – apelują działacze społeczni

Zdjęcie: https://www.theguardian.com/society/2024/nov/08/tax-unhealthy-foods-obesity-health-children

Dziesiątki organizacji zajmujących się zdrowiem i prawami dzieci zaapelowały do ministrów o walkę z otyłością poprzez nałożenie podatków na żywność zawierającą zbyt dużo soli lub cukru. Nowe opłaty, wzorowane na podatku cukrowym od napojów gazowanych, miałyby zmusić producentów żywności do zmiany receptur swoich produktów, co ułatwiłoby konsumentom zdrowsze odżywianie – twierdzą sygnatariusze apelu.

Ich wniosek został przedstawiony w liście od 35 organizacji skierowanym do kanclerz Rachel Reeves i sekretarza zdrowia Wesa Streetinga. Wśród podpisanych są organizacje reprezentujące lekarzy, dentystów i dyrektorów ds. zdrowia publicznego w Wielkiej Brytanii, a także fundacje zdrowotne, takie jak Diabetes UK i World Cancer Research Fund, oraz wysokiej rangi przedstawiciel organizacji szefa kuchni Jamiego Olivera.

Zdaniem tych grup opodatkowanie niezdrowej żywności, takiej jak ciasta, słodycze, herbatniki, chipsy i słone przekąski, mogłoby przynieść miliardy funtów do budżetu państwa i zmniejszyć liczbę osób chorujących z powodu złej diety. Sondaże pokazują, że dwie trzecie Brytyjczyków popiera opodatkowanie takich produktów, pod warunkiem, że dochody zostaną przeznaczone na zdrowie dzieci.

Reprezentatywne badanie przeprowadzone przez YouGov na grupie 4943 dorosłych Brytyjczyków, zlecone przez inicjatywę Recipe for Change, ujawniło następujące wyniki:

• 74% uważa, że firmy spożywcze nie są szczere w kwestii wpływu ich produktów na zdrowie.
• 61% martwi się ilością cukru i tłuszczów nasyconych w swojej diecie.
• Tylko 13% wierzy, że producenci poprawią wartość odżywczą swoich produktów bez interwencji rządu.
• 72% niepokoją wysokie poziomy przetwarzania stosowane w produkcji żywności.

Reeves ogłosiła w zeszłotygodniowym budżecie, że ministerstwo skarbu analizuje możliwość rozszerzenia podatku cukrowego, obowiązującego od 2018 roku, na inne bardzo słodkie produkty, takie jak koktajle mleczne i kawy z dużą ilością cukru. Podatek ten jest powszechnie uznawany za sukces.

Anna Taylor, dyrektor Food Foundation, która również podpisała list, stwierdziła: „Szkody wyrządzane przez przemysł spożywczy zdrowiu dzieci są największym zagrożeniem dla dobrostanu naszego narodu i przyszłej produktywności. To musi zostać pilnie ograniczone.” „Rząd musi teraz działać odważniej, tworząc rzeczywiste zachęty, które zmuszą przemysł spożywczy do szybszego i skuteczniejszego dostosowania się do celów zdrowia publicznego.”

Stworzona na zlecenie rządu National Food Strategy, opublikowana w 2021 roku i opracowana przez Henry’ego Dimbleby’ego, współzałożyciela sieci restauracji Leon, po raz pierwszy zaproponowała wprowadzenie nowego „podatku od reformulacji soli i cukru”. W ostatnich miesiącach wsparcie dla podatków od żywności wyraziły m.in. komisja ds. żywności, diety i otyłości w Izbie Lordów, Instytut Badań nad Polityką Publiczną (IPPR) oraz Brytyjska Fundacja Serca.

Grupy zdrowotne wzywają ministrów do ścisłego uregulowania branży spożywczej. Podkreślają, że poleganie na dobrowolnych działaniach przemysłu w zakresie poprawy wartości odżywczych produktów, jak to miało miejsce za poprzednich konserwatywnych rządów w latach 2010–2024, nie przyniosło znaczących zmian.

„Dobrowolne programy reformulacji produktów w zakresie redukcji cukru, soli i kalorii nie są wystarczająco skuteczne – osiągnięto jedynie 3,5% redukcję poziomu cukru w kluczowych kategoriach produktów, w porównaniu do obowiązkowego podatku od napojów gazowanych (sugar tax), który przyniósł spadek sprzedaży o 34,4% w latach 2015–2020” – czytamy w liście.

Zgodnie z raportem opublikowanym w czwartek, jedynie 34% globalnej sprzedaży 30 największych firm spożywczych i napojowych pochodzi z bardziej odżywczych „zdrowszych” produktów. Podczas gdy 70% sprzedaży Danone, 65% Barilla i 58% Arla pochodzi z takich produktów, w przypadku Coca-Coli odsetek ten wynosi zaledwie 38%, a dla Kraft Heinz (35%), Nestlé (33%) i Mars (15%) jest jeszcze niższy.

Według danych zebranych przez holenderską organizację non-profit Access to Nutrition Initiative, producenci wciąż osiągają niewielkie postępy w poprawie wartości odżywczej swoich produktów, pomimo presji ze strony grup zdrowotnych i rządów, by reformulować swoje produkty. Jamie O’Halloran, starszy pracownik naukowy w IPPR, powiedział: „Bez odważnych zmian regulacyjnych nasz system żywnościowy nadal będzie niewystarczająco wspierał zdrowy styl życia, szczególnie w przypadku osób o najniższych dochodach.

„Rozszerzenie opłat na inne produkty o wysokiej zawartości cukru i wysoko przetworzone mogłoby przynieść znaczące zmiany, zwłaszcza jeśli uzyskane dochody zostaną przeznaczone na wspieranie gospodarstw domowych o niskich dochodach w dokonywaniu zdrowych wyborów żywieniowych.” 

Federacja Żywności i Napojów stwierdziła, że producenci już podejmują działania na rzecz poprawy wartości odżywczej swoich produktów. „Firmy poczyniły znaczące postępy w tworzeniu zdrowszych opcji dla konsumentów. W rezultacie produkty naszych członków dostarczają obecnie o 25% mniej cukru, 24% mniej kalorii i 33% mniej soli na brytyjskim rynku spożywczym w porównaniu do 2015 roku, a także zapewniły dodatkowe 190 milionów porcji błonnika dla społeczeństwa” – powiedział rzecznik.

Rzecznik rządu powiedział: „Otyłość jest poważnym wyzwaniem zdrowotnym, które dotyka 26% dorosłych i kosztuje NHS 11,8 miliarda funtów rocznie.

„Budżet podjął działania, aby zapewnić, że podatek od napojów gazowanych nadal motywuje do produkcji zdrowszych napojów, a wiosną 2025 roku opublikujemy 10-letni plan zdrowotny.”