Prowadzenie działalności gospodarczej w Norwegii

Zdjęcie: Getty Images

1.Rozpoczęcie własnej działalności

Wybór formy organizacyjnej
Decyzja o wyborze formy organizacyjnej firmy jest jednym z pierwszych kroków, które należy podjąć przy zakładaniu własnej działalności gospodarczej. Norweskie prawo przewiduje kilka opcji, każda z nich ma swoje specyficzne wymagania, zalety i wady. Najpopularniejszymi formami działalności w Norwegii są:

Enkeltpersonforetak (Jednoosobowa działalność gospodarcza) – właściciel odpowiada osobiście za zobowiązania firmy, co oznacza, że jego prywatny majątek może być zagrożony w przypadku problemów finansowych. Ta forma działalności jest prosta w organizacji, nie wymaga minimalnego kapitału zakładowego i jest popularna wśród osób prowadzących małe, jednoosobowe biznesy.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (AS) – jest to popularna forma prowadzenia większych przedsięwzięć. Wymaga minimalnego kapitału zakładowego w wysokości 30 000 NOK. Odpowiedzialność właścicieli jest ograniczona do wysokości wniesionego kapitału, co oznacza, że prywatny majątek właściciela jest chroniony. Spółka musi mieć co najmniej jednego członka zarządu, a w niektórych przypadkach, jeśli zarząd składa się z więcej niż jednej osoby, wymagana jest również osoba, która pełni funkcję dyrektora ds. audytu.

Spółka akcyjna (ASA) – ten rodzaj działalności jest zazwyczaj wybierany przez większe przedsiębiorstwa, które planują emisję akcji. Minimalny kapitał zakładowy wynosi 1 000 000 NOK. Odpowiedzialność akcjonariuszy jest ograniczona do wkładów kapitałowych, podobnie jak w przypadku spółki z o.o., ale forma ta jest bardziej skomplikowana i wymaga większej liczby formalności.

NUF (Norwegian Registered Foreign Company) – jest to opcja dla zagranicznych firm, które chcą prowadzić działalność w Norwegii. NUF pozwala na rejestrację zagranicznej spółki w Norwegii bez potrzeby zakładania nowej norweskiej jednostki prawnej. Ta forma może być korzystna dla firm, które planują jedynie tymczasową działalność na norweskim rynku.

Wybór nazwy

Jednym z kluczowych kroków przy zakładaniu firmy jest wybór odpowiedniej nazwy. Nazwa powinna być nie tylko unikalna, łatwa do zapamiętania i związana z charakterem działalności, ale również zgodna z przepisami prawnymi. Norweskie prawo zabrania rejestracji nazw firm, które są już zajęte, dlatego warto dokładnie sprawdzić dostępność wybranej nazwy w rejestrze przedsiębiorstw.

Rejestracja

Rejestracja firmy w Norwegii odbywa się za pośrednictwem Brønnøysundregistrene, czyli norweskiego rejestru przedsiębiorstw. Proces rejestracji zależy od formy działalności. W przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej (enkeltpersonforetak), wystarczy złożyć wniosek o rejestrację, podając podstawowe informacje o firmie, takie jak jej nazwa, rodzaj działalności oraz dane właściciela. Jeśli jednak planujesz założenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (AS), musisz przygotować statut spółki oraz zgromadzić minimalny kapitał zakładowy. Koszty rejestracyjne dla firmy wynoszą około 5 570 NOK, jeśli dokonasz tego przez internet, a proces rejestracji może potrwać od kilku dni do kilku tygodni.

Jakimi środkami trzeba dysponować, żeby założyć firmę

Potrzebne środki na założenie firmy zależą głównie od wybranej formy działalności. W przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej (enkeltpersonforetak), nie ma wymogu minimalnego kapitału zakładowego. Natomiast dla spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (AS), konieczne jest wniesienie kapitału zakładowego w wysokości co najmniej 30 000 NOK. Dodatkowo, należy liczyć się z kosztami rejestracyjnymi i ewentualnymi wydatkami związanymi z prowadzeniem działalności, takimi jak wynajem biura, zatrudnienie pracowników czy zakup niezbędnego sprzętu.

Ochrona praw

Ochrona marki, nazwy oraz logo firmy jest kluczowym elementem, który warto wziąć pod uwagę od samego początku działalności. Można to zrobić poprzez rejestrację znaków towarowych w norweskim urzędzie ds. własności intelektualnej (Patentstyret). Dzięki temu zyskujesz wyłączne prawo do używania zarejestrowanych znaków w swojej działalności, co pozwala uniknąć problemów związanych z naruszeniem praw autorskich.

Ważne jest również, aby działalność była zgodna z przepisami ochrony danych osobowych, które w Norwegii są regulowane przez RODO (Ogólne Rozporządzenie o Ochronie Danych). Przestrzeganie tych przepisów jest niezbędne, aby uniknąć kar finansowych i utrzymania dobrego wizerunku firmy.

2.Prowadzenie firmy

Prawdziwi posiadacze praw

Zgodnie z norweskim prawem, każda firma musi zidentyfikować swoich beneficjentów rzeczywistych, czyli osoby, które faktycznie kontrolują przedsiębiorstwo, nawet jeśli formalnie nie są właścicielami udziałów. Beneficjentem rzeczywistym jest zazwyczaj osoba posiadająca bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 25% udziałów w spółce lub mająca decydujący wpływ na kluczowe decyzje biznesowe. Wprowadzenie tego obowiązku ma na celu zwiększenie przejrzystości działalności gospodarczej i przeciwdziałanie praniu brudnych pieniędzy.

Działalność spółek jednoosobowych

Jednoosobowe działalności gospodarcze (enkeltpersonforetak) w Norwegii działają na stosunkowo prostych zasadach. Właściciel firmy jest jednocześnie jej jedynym przedstawicielem, co oznacza, że odpowiada zarówno za finanse firmy, jak i prywatne. Nie ma formalnych przepisów, które regulują sposób prowadzenia tego typu działalności, jednak właściciele muszą przestrzegać ogólnych zasad podatkowych i rachunkowych.

Działalność stowarzyszenia

Stowarzyszenia są kolejną formą organizacyjną, która może być zarejestrowana w Norwegii. Działają one na podstawie statutu, który określa ramy organizacyjne oraz cele, które stowarzyszenie ma realizować. Co ważne, stowarzyszenia nie muszą być nastawione na osiąganie zysków, a ich działalność może skupiać się na realizacji misji społecznych, kulturalnych czy edukacyjnych.

W jakich urzędach rejestruje się działalność

Rejestracja firmy w Norwegii odbywa się w Rejestrze Przedsiębiorstw (Foretaksregisteret) prowadzonym przez Brønnøysundregistrene. W przypadku rejestracji jednoosobowej działalności gospodarczej lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, konieczne jest wypełnienie odpowiedniego formularza i uiszczenie opłaty rejestracyjnej. Firmy, które planują przekroczyć roczny obrót 50 000 NOK, muszą zarejestrować się również w rejestrze VAT (Merverdiavgiftsregisteret). Dodatkowo, jeśli firma zatrudnia pracowników, musi zgłosić się do NAV i norweskiego urzędu skarbowego (Skatteetaten) w celu zarejestrowania działalności jako pracodawca.

Koszty, podatki, VAT

Koszty prowadzenia firmy w Norwegii różnią się w zależności od formy prawnej działalności oraz jej skali. Podstawowe informacje dotyczące podatków i kosztów są następujące:

Podatek dla jednoosobowej działalności gospodarczej (Enkeltpersonforetak): Właściciel takiej działalności jest osobiście odpowiedzialny za podatki, a dochód z firmy jest opodatkowany na poziomie osobistym. Stawki podatkowe są progresywne, zaczynając od 22% do maksymalnie około 50%, w zależności od wysokości dochodu. Właściciel jednoosobowej działalności gospodarczej musi zatem zadbać o regularne odprowadzanie zaliczek na podatek dochodowy oraz składek na ubezpieczenie społeczne.

Podatek dla spółek z ograniczoną odpowiedzialnością (AS): Spółki AS płacą podatek dochodowy w wysokości 22% od zysków spółki. Oprócz tego właściciele spółki, którzy wypłacają sobie wynagrodzenie lub dywidendy, muszą od tych wypłat odprowadzać odpowiednie podatki (np. podatek od dywidend). W ten sposób spółka z o.o. może oferować pewne korzyści podatkowe w porównaniu do jednoosobowej działalności, zwłaszcza jeśli zyski firmy są reinwestowane.

VAT (podatek od wartości dodanej): Większość towarów i usług w Norwegii podlega opodatkowaniu VAT, którego standardowa stawka wynosi 25%. Jednak dla niektórych produktów i usług obowiązują obniżone stawki: 15% dla artykułów spożywczych oraz 12% dla usług transportowych i hotelowych. Firmy muszą się zarejestrować w rejestrze VAT, jeśli ich roczny obrót przekracza 50 000 NOK. Rejestracja VAT oznacza, że firma jest zobowiązana do naliczania i odprowadzania podatku VAT od sprzedaży, ale może również odliczać VAT od zakupów.

Zwolnienia z VAT: Niektóre usługi, takie jak usługi zdrowotne, kulturalne, edukacyjne czy finansowe, są zwolnione z podatku VAT. Dla firm działających w tych branżach oznacza to, że nie muszą naliczać VAT na swoje produkty i usługi, ale jednocześnie nie mogą odliczać VAT od zakupów związanych z działalnością.

3. Księgowość i audyt

Czy potrzebuję audytora?

Firmy, których roczny obrót nie przekracza 6 milionów NOK, nie muszą zatrudniać audytora. Jednak w niektórych branżach prawo wymaga przeprowadzania audytów, niezależnie od obrotów. Przykładowo, branże takie jak finanse, ubezpieczenia czy transport mogą podlegać szczególnym wymogom w zakresie audytu. Dla firm o większych obrotach audyt jest obowiązkowy i musi być przeprowadzany przez certyfikowanego audytora. Audytor sprawdza, czy firma prowadzi swoje księgi rachunkowe zgodnie z przepisami oraz czy jej roczne sprawozdania finansowe są prawidłowe.

Czy potrzebuję księgowego?

Zatrudnienie księgowego nie jest obowiązkowe, jednak właściciele firm są odpowiedzialni za prawidłowe prowadzenie ksiąg rachunkowych. Jeśli posiadasz odpowiednią wiedzę, możesz prowadzić księgowość samodzielnie. Jednak dla wielu przedsiębiorców, zwłaszcza prowadzących bardziej skomplikowaną działalność, zatrudnienie profesjonalnego księgowego może być korzystnym rozwiązaniem. Księgowi w Norwegii muszą być certyfikowani przez Norweski Urząd Nadzoru Finansowego (Finanstilsynet), co daje pewność, że mają odpowiednie kompetencje. Księgowy może nie tylko pomóc w prowadzeniu ksiąg, ale również doradzić w kwestiach podatkowych, zapewnić zgodność z przepisami dotyczącymi VAT oraz przygotować roczne sprawozdania finansowe.

4.Podatek i cło

Podatek od wartości dodanej (VAT)

Jak już wspomniano, większość towarów i usług sprzedawanych w Norwegii podlega opodatkowaniu VAT. Firmy muszą doliczać odpowiednią stawkę VAT do ceny swoich produktów lub usług i regularnie odprowadzać ten podatek do urzędu skarbowego. Zasady dotyczące VAT obejmują:

• 25% stawka standardowa: Większość towarów i usług.
• 15% stawka obniżona: Artykuły spożywcze.
• 12% stawka obniżona: Usługi hotelowe, transport, bilety na wydarzenia kulturalne.

Firmy muszą składać deklaracje VAT co dwa miesiące, podając zarówno podatek należny od sprzedaży, jak i podatek naliczony od zakupów (który można odliczyć).

Koszty prowadzenia działalności

Oprócz podatków, firmy muszą liczyć się z różnymi kosztami operacyjnymi, które mogą obejmować:

• Opłaty za rejestrację firmy,
• Wynajem biura lub lokalu,
• Ubezpieczenie działalności i pracowników,
• Wynagrodzenia pracowników,
• Koszty usług księgowych i ewentualnych audytów,
• Koszty marketingu i reklamy.

Dodatkowo firmy muszą regularnie składać sprawozdania finansowe do odpowiednich organów, takich jak Brønnøysundregistrene oraz urząd skarbowy. W przypadku opóźnień lub błędów w sprawozdawczości, mogą zostać nałożone kary finansowe.

5.Warunki pracy

Jakie obowiązki masz jako pracodawca?

Jako pracodawca masz wiele obowiązków wobec swoich pracowników. Najważniejsze obowiązki wobec pracowników opisane są w ustawie o środowisku pracy, ustawie o ubezpieczeniu społecznym, ustawie o obowiązkowych pracowniczych programach emerytalnych (ustawa OTP) oraz ustawie o urlopach.

Twoje obowiązki jako pracodawcy

Zasadniczo sam decydujesz, kogo chcesz zatrudnić, ale są pewne wyjątki od Twojego prawa do swobodnego wyboru. Niedozwolone jest między innymi odmienne traktowanie kandydatów ze względu na płeć, ciążę, urlop rodzicielski, obowiązki opiekuńcze, pochodzenie etniczne, religię, poglądy na życie, upośledzenie funkcjonalne, orientację seksualną, tożsamość płciową, ekspresję płciową, wiek, przekonania polityczne lub przynależności do organizacji pracowniczej. Preferencyjne prawo będą mieli pracownicy zatrudnieni w niepełnym wymiarze godzin oraz pracownicy, którzy zostali zwolnieni w ubiegłym roku. Punktem wyjścia jest to, że pracownicy muszą być zatrudnieni na stałe, jednak w niektórych przypadkach istnieje możliwość skorzystania z zatrudnienia tymczasowego lub najmu siły roboczej. Jeśli zamierzasz zatrudniać pracowników z zagranicy, Twoim obowiązkiem jest sprawdzenie, czy mają oni prawo do pracy w Norwegii. Wszyscy pracownicy muszą posiadać pisemną umowę o pracę zawierającą wszystkie istotne warunki stosunku pracy. Istnieją ograniczenia dotyczące godzin pracy, które można uzgodnić. Przy ustalaniu wynagrodzeń należy wziąć pod uwagę zasady dotyczące płac minimalnych dla niektórych branż. Większość pracodawców musi wykupić pracowniczy program emerytalny dla swoich pracowników, a Ty musisz wykupić ubezpieczenie od wypadków przy pracy dla wszystkich pracowników. Jako pracodawca masz obowiązek wypłacać wynagrodzenie, odprowadzać podatek i opłacać składki pracodawcy. 

Wszystkie warunki wynagrodzenia i zatrudnienia należy zgłaszać co miesiąc za pośrednictwem wiadomości. Jako pracodawca jesteś odpowiedzialny za płacenie zasiłku chorobowego przez pierwsze 16 dni kalendarzowych choroby pracownika. Następnie NAV przejmuje odpowiedzialność. Musisz także monitorować zwolnienia lekarskie i prowadzić statystyki dotyczące absencji chorobowej. Jako pracodawca jesteś odpowiedzialny za zapewnienie swoim pracownikom w pełni odpowiedzialnego środowiska pracy oraz przestrzeganie przepisów Ustawy o środowisku pracy i przepisów z nią związanych. W przypadku wypadków przy pracy, obrażeń przy pracy lub chorób zawodowych masz obowiązek zgłosić je do NAV. W razie wypadku skutkującego poważnymi obrażeniami ciała lub śmiercią należy natychmiast powiadomić Norweską Inspekcję Pracy i policję. Musisz upewnić się, że przestrzegane są przepisy dotyczące ograniczeń w korzystaniu z nadgodzin. Jako pracodawca masz obowiązek zadbać o to, aby Twoi pracownicy wykorzystali ustawowy urlop. Musisz zapoznać się z przepisami dotyczącymi prawa pracowników do prywatności w miejscu pracy. Dotyczy to m.in. tego, jakie środki kontrolne możesz przeprowadzać, korzystania z akt osobowych i wysyłania odcinków wynagrodzeń. W określonych przypadkach pracownikom przysługuje urlop płatny lub bezpłatny, m.in. związany z urodzeniem dziecka i edukacją. W przypadku chwilowego braku zamówień, wypadków czy zdarzeń naturalnych powodujących konieczność ograniczenia działalności lub przestojów, masz możliwość zwolnienia pracowników.