Ugandyjscy hodowcy szarańczy obawiają się o świąteczną przekąskę

Przed smażeniem szarańczom usuwa się nogi oraz skrzydła - niektóre z nich jeszcze żyją podczas tego procesu. Źródło: Simone Schlindwein/DW

Bauer Seru Hudson boryka się ze swoim generatorem diesla. Raz za razem ciągnie za sznurek, lecz urządzenie po prostu nie chce zapalić. Przeklina i spogląda w niebo. Nad ugandyjską stolicą Kampalą zapada zmierzch. Farmer śpieszy się - to, co chce zebrać tu w nocy, to przysmak, który wypełni jego portfel w święta.  

,,Nsenene” to nazwa szarańczy w języku lokalnym Luganda, które w tym okresie roku rozlewają się nad Wschodnią Afryką w gigantycznych stadach. To, co w Biblii opisano plagą, jest dla wielu rolników, takich jak Seru, błogosławieństwem ekonomicznym. Ponieważ chrupiące, smażone owady, bogate w białko są spożywane jako przekąska w Ugandzie w tym okresie roku. Szczególnie w okresie Bożego Narodzenia, gdy wielkie rodziny się zbierają, szarańczy nie może zabraknąć na stole. 

System Farmera Hudsona: Tektura falista odbija światło, co przyciąga koniki polne. Źródło: Simone Schlindwein/DW. 

Kiedy wielki sezon deszczowy dobiega końca, farmerzy w całym kraju, jak Seru, budują gigantyczne konstrukcje w obszarach bagien wzdłuż Jeziora Wiktorii, aby złapać szarańcze. Wysoki mężczyzna w podartym T-shircie, brudnych jeansach i kaloszach dumnie prezentuje swoją stację łowiecką. Ponad 100 blach falistych wznosi się nad tym polem na obrzeżach Kampali, sięgając w niebo.  

Znowu ciągnie za sznur, znowu rozbrzmiewa generator, a jasne wiązki świateł licznych reflektorów rozświetlają okolicę. Ich oślepiające światło wielokrotnie odbija się od blach, co sprawia ból oczu. Farmer Seru westchnął, w tym roku zainwestował wiele w swoją instalację: ,,Opłaty za prąd są wysokie, dlatego w tym roku wziąłem kredyt, żeby kupić generator”, mówi.  

Niszczenie środowiska i zmiany klimatyczne – dlaczego nie ma rojów szarańczy? 

Spogląda w górę, przeszukując niebo. W blasku reflektorów można teraz dostrzec fruwające pojedyncze szarańcze. Niektóre z nich są przyciągane przez wiązki światła, błądzą między blachami i uderzają o nie, aż wyczerpane opadają na dół. Na ziemi Seru ustawił pojemniki, do których owady wpadają, tak zostają ogłuszone dymem z ogniska. ,,To nie jest dobry krok dla nsenene”, mówi Seru. ,,Lata tylko kilka, może też po prostu są spóźnione. Mamy nadzieję, że może do stycznia przybędzie ich więcej”, dodaje farmer. 

,,Jestem 37-letnim ojcem trójki dzieci i łapię szarańczę od ponad 20 lat”, opowiada. Już jego ojciec i najstarszy brat prowadzili tu stanowiska do łapania, a od dziesięciu lat zajmuje się nimi sam. Szczególnie w listopadzie i grudniu to opłacalny biznes, gdy wielki sezon deszczowy dobiega końca i szarańcze masowo się wylęgają. Zazwyczaj pozwala mu to nie tylko na utrzymanie rodziny w okresie świątecznym, ale także na opłacenie w styczniu opłat szkolnych dla dzieci oraz całorocznej opłaty za mieszkanie. ,,Jedynym problemem jest to: Gdy inwestuję pieniądze w pewne zakupy, takie jak generator, nie wiem, czy sezon będzie na tyle dobry, by na końcu osiągnąć zysk.” 

W innych latach powietrze było wypełnione bzyczeniem roi szarańczy, jak tutaj w 2020 roku. Źródło: Sumy Sadurni/AFP/Getty Images. 

Sezon w tym roku jest szczególnie słaby. To skłoniło naukowców do zbadania, dlaczego dotychczas nie pojawiły się duże roje szarańczy. Teraz biją na alarm. ,,Szarańcze głównie rozmnażają się na terenach podmokłych wokół Jeziora Wiktorii, szczególnie w roślinności blisko wód, wyjaśnia Moses Chemurot, jeden z wiodących entomologów z państwowego Uniwersytetu Makerere. Jednak coraz więcej ludzi uprawie nielegalnie rolę w bagnach Ugandy lub nawet buduje domy. ,,Zwiększająca się degradacja takich obszarów nieuchronnie prowadzi do zniszczenia miejsc ich rozmnażania”, mówi.  

Inni naukowcy w Ugandzie widzą rosnącą zmianę klimatu jako kolejną przyczynę. W tym roku dołącza zjawisko pogodowe El Niño, okres deszczowy był szczególnie długi i gwałtowny. Jednak przy zbyt dużej wilgotności larwy nie wylęgają się.  

Przekąska świąteczna dla dzieci z Ugandy 

W tym roku szarańcze są szczególnie drogie, skarży się Gloria Mukashemie. Młoda matka ostrożnie otwiera plastikową torbę, którą właśnie otrzymała z hurtowni i przelewa zwierzęta do wanny. Niektóre są jeszcze żywe. Szybko wzywa swoje dzieci. Grupa chłopców przybiega i siada przed małym domem w ubogiej dzielnicy na obrzeżach miasta. Zręcznymi palcami wyrywają szarańczom skrzydła i nogi. Dzieci śmieją się pełne oczekiwania. ,,Gdy są martwe, trudniej jest im wyrywać skrzydła i nogi. Lepiej, gdy są jeszcze żywe”, wyjaśnia Mukashemie.  

Dzieci uwielbiają tę przekąskę - dla biedniejszych rodzin szarańcze są ważnym źródłem białka. Źródło: Simone Schlindwein/DW. 

Jak tylko pierwsza miska się napełni, Mukashemie płucze inserty wodą, po czym stawia garnek na drewnianym piecu węglowym. ,,Teraz smażę je, potem dodam cebulę i sól” - wyjaśnia. Tymczasem dzieci nadal z zapałem wyrywają skrzydła. Z każdego kąta zaczynają zbiegać się kury, koty i psy. Również one kochają zapach tej pożywnej, bogatej w białko potrawy. Coraz więcej dzieci z sąsiedztwa gromadzi się wokół miejsca gotowania. 

Rodziny o niskich dochodach ledwo mogą sobie pozwolić na mięso i inne produkty zwierzęce. Szarańcze, które praktycznie spadają z nieba na Boże Narodzenie, są mile widzianą, pożywną odmianą. 

Gdy są gotowe, Mukashemie wyjmuje złocisto-brązowo upieczone owady na czerwony plastikowy talerz. Dzieci od razu zaczynają jeść: ,,Takie pyszne!”, krzyczy chłopiec między kęsami. ,,To moje absolutnie ulubione danie” - mówi zajadając sie inny.