Archeolodzy odkrywają starożytny egipski grobowiec należący do tajemniczego króla

Zdjęcie: Oziel Gómez: https://www.pexels.com/photo/close-up-photo-of-person-touching-inscribed-wall-1755388/

Archeolodzy odkryli masywną wapienną komorę grobową - z wieloma pomieszczeniami i ozdobnym wejściem - w styczniu w Abydos w Egipcie. Jednak docelowy właściciel tego wystawnego grobowca pozostaje nieznany. Rabusie grobów zniszczyli tekst hieroglificzny namalowany na cegłach przy wejściu, przez co imię zmarłego nie da się odczytać - podano w komunikacie prasowym z 27 marca wydanym przez Muzeum Uniwersytetu Pensylwanii.

Imponujący grobowiec nie zawierał szczątków szkieletowych, które mogłyby pomóc w identyfikacji właściciela. Jednak badacze odpowiedzialni za odkrycie sądzą, że najprawdopodobniej jest to miejsce pochówku króla, który rządził Górnym Egiptem w czasie Drugiego Okresu Przejściowego (ok. 1640–1540 p.n.e.) jako część tzw. dynastii z Abydos, jednej z najmniej poznanych dynastii starożytnego Egiptu. Tajemniczy władca może być jednym z kilku, których brakuje w tradycyjnych wykazach monarchów rządzących tym regionem.

“To bardzo tajemnicza, zagadkowa dynastia, która najwyraźniej została zapomniana w starożytnych zapisach Egiptu, ponieważ istniała w czasie politycznego rozkładu i fragmentacji” - powiedział Josef Wegner, egiptolog i profesor archeologii egipskiej na Uniwersytecie Pensylwanii, który kierował wykopaliskami. - “Ten tajemniczy grobowiec… otwiera nowe możliwości badań (nad dynastią z Abydos).”

Komora grobowa jest największa spośród wszystkich znanych miejsc pochówku władców tej dynastii, rzucając nowe światło na wcześniej niezrozumiany okres historii, który może być poznany wyłącznie dzięki zachowanym pozostałościom materialnym, według eksperta.

Zaginiony faraon

Archeolodzy odnaleźli grobowiec prawie 7 metrów pod ziemią, na terenie starożytnej nekropolii, czyli „miasta zmarłych”. Nekropolia znajduje się u stóp Góry Anubisa w Abydos - naturalnego, piramidalnego wzniesienia, które starożytni Egipcjanie uważali za święte i które skrywało budowane pod nim groby.

W źródłach historycznych Abydos było opisywane jako święte miasto, miejsce ostatecznego spoczynku Ozyrysa - boga podziemi - oraz preferowane miejsce pochówku pierwszych faraonów. Nekropolia rozwijała się przez stulecia, gdy kolejne dynastie budowały tam groby i grzebały swoich królów.

Ponad dekadę temu Wegner i jego zespół natrafili na pierwszy grób w tej nekropolii, który potwierdził istnienie dynastii z Abydos - rodu, którego istnienie zostało po raz pierwszy zasugerowane w 1997 roku przez egiptologa Kima Ryholta. Ryholt sądził, że niewielka dynastia mogła rządzić regionem Abydos w okresie, gdy starożytny Egipt był podzielony na rywalizujące królestwa.

Właścicielem pierwszego odkrytego grobu był król Seneb-Kaj - całkowicie nieznany faraon, który nigdy nie został wspomniany w źródłach historycznych. Spośród ośmiu dotąd odkrytych grobowców tej dynastii, tylko w grobie Seneb-Kaja zachowało się imię zmarłego.

Nowo odkryty grobowiec ma podobną architekturę i dekoracje, lecz jest znacznie większy niż grobowiec Seneb-Kaja - główna komora trój izbowej krypty jest szeroka na ok. 1,9 metra i długa na 6 metrów. Ponieważ grobowiec został zbudowany w części nekropolii, którą badacze uważają za starszą, sądzą, że pochowany w nim bogaty król był prawdopodobnie poprzednikiem Seneb-Kaja.

Naukowcy podejrzewają, że grób mógł należeć do króla Senaiiba lub króla Paentjeniego - dwóch monarchów znanych z nielicznych źródeł archeologicznych, które istnieją w postaci pomnika dedykowanego w Abydos.

“Równie dobrze może to być zupełnie nieznany król” - powiedział Wegner, który jest także kuratorem działu egipskiego w Muzeum Uniwersytetu Pensylwanii. - “Nie sądzimy, że znamy wszystkie imiona królów z dynastii Abydos. Dowody na ich istnienie nie przetrwały w pełni.”

Choć żadne znaki, które mogłyby wskazać tożsamość właściciela nowo odkrytego grobowca, nie przetrwały, wciąż zachowały się dwa malowidła przedstawiające boginie Izydę i Neftydę - często ukazywane w rytuałach pogrzebowych jako opłakujące zmarłych.

Naukowcy planują dalsze badania ok. 10 000 metrów kwadratowych pustynnego terenu, w nadziei na odkrycie kolejnych grobowców - zapowiedział Wegner.  “Może istnieć jeszcze 12 lub 15 królów należących do tej dynastii” - powiedział.

Poza dalszymi wykopaliskami, badacze zamierzają wykorzystać georadar, technologię opartą na falach dźwiękowych do mapowania struktur pod powierzchnią ziemi, a także magnetometrię, która tworzy mapy struktur podziemnych na podstawie ich sygnatur magnetycznych.

“Odkrycie kolejnego władcy dynastii z Abydos jest bardzo ekscytujące” - powiedziała w mailu Salima Ikram, profesor egiptologii na Uniwersytecie Amerykańskim w Kairze. - “Potwierdza to, że istniał wówczas znaczny królewski… cmentarz w tej okolicy, dostarcza nam więcej informacji na temat architektury królewskich grobowców i daje wskazówki co do członków tej dynastii oraz kolejności ich panowania.”

Ikram nie brała udziału w odkryciu grobowca, ale wyraziła nadzieję, że przyszłe wykopaliska ujawnią więcej grobów, które pozwolą “lepiej zrozumieć ten dotąd niejasny okres w historii starożytnego Egiptu”.

Przepisywanie historii starożytnego Egiptu

Królowie z dynastii Abydos, tacy jak Seneb-Kaj, są wyjątkowi, ponieważ nie pojawiają się na listach królów, które niegdyś były prowadzone przez starożytnych Egipcjan.

“Egipscy władcy lubili przedstawiać swoją historię jako prostą i liniową, i zapisywali imiona (królów) w odpowiedniej kolejności. Ci królowie się tam nie pojawiają. Więc jeśli spojrzymy na taki ściśle uporządkowany zapis historyczny, to nie ma w nim miejsca dla tych królów” - powiedziała Laurel Bestock, egiptolożka i profesor archeologii na Uniwersytecie Browna w Rhode Island. Bestock nie brała udziału w odkryciu nowego grobowca.

“Kiedy znajdujemy takie monumenty, pokazuje to nam, jak niewystarczające są te ścisłe, liniowe zapisy historyczne - były one pisane nie po to, by były dokładne, ale by wspierać konkretny punkt widzenia późniejszych królów, którzy ponownie zjednoczyli Egipt” - dodała Bestock. - “Przedstawiali siebie jako wielkich zwycięzców, którzy wygrali wojny etniczne, i po prostu ignorowali tych pomniejszych graczy”.

Odkrycia takie jak najnowszy grobowiec w Abydos są - jak zauważyła Bestock - “niesamowicie ekscytujące”, ponieważ dostarczają kontekstu dla bogatszego obrazu historii, niezależnie od tego, czy tożsamość tego konkretnego króla zostanie ujawniona, czy nie.

Jak dotąd, władca, do którego należała komora grobowa, pozostaje tajemnicą, ale celem Wegnera jest pewnego dnia zidentyfikowanie go, by móc umiejscowić go na osi czasu historii. “W archeologii liczy się nadzieja na dowody” - powiedział Wegner. - “Zapis archeologiczny potrafi zaskakiwać, prowadzi krętymi ścieżkami i pełen jest zwrotów akcji, więc nigdy nie wiadomo, co jeszcze uda się odkryć.”