Pakistan: dlaczego ekipy zapewniające szczepienia przeciwko polio znajdują się w śmiertelnym niebezpieczeństwie?

Zdjęcie: CHINE NOUVELLE/SIPA

Ponieważ kraj jest ostatnim, obok Afganistanu, krajem, gdzie polio jest chorobą endemiczną, szczepionka spotyka się z oporem, ale także z problemami dotyczącymi logistyki i bezpieczeństwa. 

Niechęć do szczepionek może przybierać różne formy… We Francji antyszczepionkowcy skarżą się na „dyktaturę sanitarną” od czasu pandemii Covid-19, a w Pakistanie ekipy zapewniające szczepionkę przeciw polio są regularnie ofiarami ataków. W poniedziałek pięciu policjantów, odpowiedzialnych za ochronę osób podających szczepionkę, zostało zabitych w eksplozji bomby.

Kraj, który jako jedyny na świecie, obok Afganistanu, nie pozbył się jeszcze polio rozpoczął nową kampanię szczepionkową, chcąc ochronić 44 miliony dzieci. Jednak zderzając się z silnym oporem, zespoły zapewniające opiekę medyczną i ich asystenci są ciągle obiektem ataków.

Od Bin Ladena do atakowania ekip szczepionkowych

Na początku grudnia policjant chroniący osoby podające szczepionkę został zastrzelony przez uzbrojonych mężczyzn. W sierpniu to dwaj członkowie służb porządkowych stracili życie w Beludżystanie, transgranicznej prowincji Afganistanu. Pakistańscy talibowie należący do Tehrik-i-Taliban Pakistan (TTP) kilkukrotnie przyznawali się do tych ataków, także tego poniedziałkowego. 

„Od dziesięcioleci żołnierze islamscy mają na celowniku ekipy szczepionkowe z Pakistanu i Afganistanu”, podkreśla Olivier Guillard, dyrektor badań w Azji z Instytutu relacji międzynarodowych i strategicznych (IRIS). I faktycznie, trzynaście lat temu, w 2011 roku, CIA zorganizowało kampanię szczepionkową w Abbottabad w Pakistanie, po stwierdzeniu pewnej lokalizacji Osamy bin Ladena. „To wywołało ogromne zamieszanie w tamtym czasie. Regularnie dostawaliśmy pytania, czy WHO było  to zamieszane – oczywiście, że nie, ale to było ponad dziesięć lat temu”, zauważa Oliver Rosenbauer, rzecznik WHO w sprawie wyeliminowania polio.

Między teoriami spiskowymi a zgodzeniem się na zastrzyk

Od tej pory teorie spiskowe ewoluowały: szczepionka ma być podana w celu wysterylizowania muzułmańskich dzieci lub zawierać tłuszcz wieprzowy, który jest zakazany przez Islam. „Te szczepienia dzieją się w domach. Czasami, w regionach szczególnie podważających autorytet rządu, społeczność uważa, że personel medyczny składa się z informatorów wysłanych na przeszpiegi”, dodaje Olivier Guillard. „Akceptacja szczepionki jest znacznie większa w Pakistanie niż w Szwajcarii, uspokaja Oliver Rosenbauer. Opór rodzicielski jest na poziomie mniejszym niż 1,5%, a to oznacza, że mniej niż 1,5% rodziców odmawia zaszczepienia swoich dzieci”.

Nadal istnieją różnice regionalne. Badanie demograficzne przeprowadzone w 2016 roku w Peszawar, stolicy prowincji Chajber Pasztunchwa wykazało, że 79% uczestników badania sprzeciwia się zaszczepieniu swoich dzieci, żyjąc w przekonaniu, że produkt zawiera składniki zabronione przez Islam. „Na tym gruncie wyrastają islamscy radykaliści lub organizacje terrorystyczne takie jak TTP, które uważają, że każda okazja do uderzenia w rządowe służby bezpieczeństwa jest dobra”, mówi Olivier Guillard, który dodaje: „to łatwe cele, które istnieją w całym kraju, a których poziom bezpieczeństwa jest często bardzo niski. 

Zadanie „ekstremalnie trudne”

„Opór istnieje w regionach graniczących z Afganistanem, które są mało zaludnione, wiejskie i szczególnie przeciwne rządowi”, ukazuje badacz. Tak jak Olivier Rosenbauer przyznaje, że istnieje opór, tak rzecznik ONZ naciska: „Tak jak niektóre osoby używają tej sytuacji do atakowania rządu, tak naszym największym problemem są próby przezwyciężenia innych trudności: logistycznych, operacyjnych, związanych z bezpieczeństwem”. „To zadanie ekstremalnie trudne, przyznaje Olivier Guillard. To kraj liczący 240 milionów mieszkańców i kampania szczepionkowa, która ma ambicję zaszczepić 40 milionów dzieci”. 

W 2022 roku, Pakistan został zdewastowany przez historyczne powodzie, które zabiły co najmniej 1 700 osób i zalały jedną trzecią kraju. „Żeby zaszczepić dziecko, trzeba najpierw je znaleźć. A trudno jest dostać się do wszystkich domostw nie tylko ze względu na niebezpieczeństwo, ale także z powodu uwarunkowań środowiskowych”, wyjaśnia rzecznik ONZ. Polio jest zaraźliwe i może prowokować paraliże, zwłaszcza kończyn dolnych, ale czasem dosięga także dróg oddechowych. Od lat 80. XX w. organizacje, zwłaszcza WHO czy Unicef, starają się wymazać tę chorobę w skali światowej. Pakistan pozostaje, wraz z Afganistanem, ostatnim schroniskiem dla tego wirusa. Ale biorąc pod uwagę 20 przypadków śmiertelnych w 2022 roku i porównując je do 3,4 miliona osób, u których podejrzewa się malarię, światowe priorytety związane ze zdrowiem publicznym są dość oddalone od tych pakistańskich.