Porozumienie pokojowe kończące konflikt

Porozumienie pokojowe kończące konflikt, w którym zginęły dziesiątki tysięcy ludzi w Sudanie Południowym, jest zagrożone upadkiem, co budzi obawy, że najmłodszy naród świata — i jeden z najbiedniejszych — może szybko powrócić do wojny.

Sudan Południowy oddzielił się od reszty Sudanu w 2011 r. po dziesięcioleciach niepokojów niepodległościowych, ale walczył o utrzymanie pokoju na swoim terytorium, które jest podzielone etnicznie.

W 2013 r. pogrążył się w wojnie domowej, a następnie trzy lata później, aż przemoc została powstrzymana przez kruche porozumienie o zawieszeniu broni w 2018 r.

Na czym polega obecny kryzys?

Krajem rządzi rząd koalicyjny, na czele którego stoi prezydent Salva Kiir i pięciu wiceprezydentów, w tym rywal Kiira Riek Machar, lider partii SPLM/A-IO.

Machar został aresztowany w tym tygodniu, co skłoniło SPLM/A-IO do wydania w czwartek oświadczenia, w którym stwierdzono, że jego zatrzymanie „faktycznie doprowadza do upadku porozumienia (pokojowego) (między nim a Kiirem)”.

„Perspektywa pokoju i stabilizacji w Sudanie Południowym została teraz poważnie zagrożona” — dodano.

CNN zapytało SPLM/A-IO, co według niego może się wydarzyć dalej, ale nie otrzymało odpowiedzi.

Aresztowanie Machara nastąpiło po zwolnieniu i aresztowaniu innych prominentnych urzędników z SPLM/A-IO, a także po przybyciu wojsk z sąsiedniej Ugandy na zaproszenie Kiira, aby pomóc armii Sudanu Południowego w walce z lokalną milicją. SPLM/A-IO potępiło to, co nazwało „wojskową agresją przeciwko cywilom” ze strony sił ugandyjskich.

Machar potępił również interwencję wojskową Ugandy w liście do sekretarza generalnego ONZ z 23 marca, stwierdzając, że narusza ona warunki porozumienia pokojowego.

Sudan Południowy nigdy nie przeprowadził wyborów krajowych. Jego obecny rząd jest wynikiem porozumienia o podziale władzy zawartego w 2018 r. między Kiirem a Macharem. Porozumienie zakończyło pięcioletnią wojnę domową, w której zginęło około 400 000 osób.

Sudan Południowy jest podzielony między większościowym plemieniem Dinka, z którego pochodzi Kiir, a grupą etniczną Nuer z Machar, drugą co do wielkości w kraju.

Starcia w tym miesiącu w mieście Nasir między siłami rządowymi a milicją Nuer znaną jako Biała Armia wstrząsnęły kruchym pokojem w kraju. Lokalne media podały, że w starciach zginęły dziesiątki osób.

W piątek władze potwierdziły aresztowanie Machara, oskarżając go o namawianie milicji do zajęcia bazy wojskowej w Nasir i ataku na helikopter ONZ. Biała Armia ze swojej strony zaprzecza powiązaniom z Macharem lub jego partią.

Minister informacji Michael Makuei powiedział w oświadczeniu wysłanym do CNN, że od początku marca Machar „podżegał” do buntu przeciwko rządowi „w celu zakłócenia pokoju, aby wybory się nie odbyły, a Sudan Południowy powrócił do wojny”.

Przytoczył „raporty wywiadu i służb bezpieczeństwa”.

Makuei dodał, że Machar i „jego przeciwnicy pokoju koledzy z SPLM/A-IO” – którzy, jak powiedział, głosili nienawiść i plemienność – „zostaną zbadani i pociągnięci do odpowiedzialności”.

SPLM/A-IO nie skomentowało tych zarzutów.

Co mówi świat? 

Rzecznik ONZ Stéphane Dujarric ostrzegł, że aresztowanie Machara i niepokoje w kraju zbliżają kraj „o krok bliżej do załamania się wojny domowej”.

„Porozumienie pokojowe jest w rozsypce” – powiedział w piątek reporterom Sekretarz Generalny ONZ Antonio Guterres i wezwał do deeskalacji. Dodał, że starcia „mrocznie przypominają” wcześniejsze wojny domowe.

Kraje zachodnie również starały się uspokoić nastroje. We wspólnym oświadczeniu w czwartek ambasady Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec, Holandii i Norwegii w Sudanie Południowym, a także delegacja Unii Europejskiej wezwały Kiira do cofnięcia aresztowania Machara i wezwały do ​​zawieszenia broni między grupami zbrojnymi.W obliczu kruchej sytuacji w kraju ambasada USA wezwała Amerykanów do ucieczki z Sudanu Południowego, póki jeszcze mogą. Podobną radę wydała Wielka Brytania.

Unia Afrykańska, która obejmuje 55 państw afrykańskich, oświadczyła, że ​​wyśle ​​delegację do Dżuby, stolicy Sudanu Południowego, „aby złagodzić sytuację”.

Osobno wysłannik Williama Ruto, prezydenta sąsiedniej Kenii, przybył do Dżuby w piątek i przeprowadził rozmowy z Kiirem.

„Jestem zachęcony możliwością rozwiązania konfliktu” — powiedział Raila Odinga po spotkaniu, dodając, że poinformuje przywódców Afryki Wschodniej o „możliwej mapie drogowej do trwałego pokoju i stabilności”.

„Kraj na krawędzi”

W październiku Bank Światowy przedstawił ponurą ocenę sytuacji.

Przemoc, słabe zarządzanie zasobami publicznymi i „polityczne spory” „zintensyfikowały istniejące potrzeby humanitarne” — stwierdził.

W raporcie z grudnia stwierdzono, że ponad dwie trzecie populacji tego bogatego w ropę kraju żyje w skrajnym ubóstwie, żyjąc za mniej niż 2,15 dolara dziennie.

Pomimo problemów gospodarczych, Sudan Południowy udziela schronienia ponad pół miliona uchodźców z ogarniętych wojną sąsiadów: Sudanu, Demokratycznej Republiki Konga i Republiki Środkowoafrykańskiej, na podstawie danych Agencji ONZ ds. Uchodźców.

W piątek ONZ opisała Sudan Południowy jako „kraj na krawędzi”, mówiąc, że zmaga się z „wieloma kryzysami naraz”.

„Sudan Południowy może zniknąć z radaru świata… ale nie możemy pozwolić, aby sytuacja spadła w przepaść” – powiedział Guterres.

Autor: Nimi Princewell

Źródło: https://edition.cnn.com/2025/03/29/africa/sudan-peace-deal-cusp-civil-war-intl