„Bezpośrednie zagrożenie integralności terytorialnej”: prezydent Wenezueli rozpoczął proces aneksji Essequibo

Nicolas Maduro. (Zdjęcie: Reuters)

W referendum, które odbyło się w niedzielę (3 grudnia – przyp. red.) w Wenezueli, ponad 95% wyborców opowiedziało się za ustanowieniem suwerenności nad tym terytorium.

Choć na pierwszy rzut oka wyniki głosowania w sprawie przyłączenia obcego terytorium do Wenezueli wydają się imponujące, wzięło w nim udział jedynie dwa miliony mieszkańców, czyli około 10% uprawnionych do głosowania.

Zainspirowany sukcesem Maduro nakazał już państwowemu koncernowi naftowemu wydanie licencji na zagospodarowanie złóż naftowych w regionie i zaproponował Zgromadzeniu Narodowemu przyjęcie projektu ustawy o włączeniu tego terytorium do Wenezueli.

W odpowiedzi władze Gujany doprowadziły siły zbrojne kraju do stanu pełnej gotowości bojowej, a prezydent, Irfaan Ali, oświadczył, że prowadził już negocjacje z Sekretarzem Generalnym ONZ i zwrócił się do Rady Bezpieczeństwa o rozważenie kwestii interwencji w tym konflikcie.

„Jest to bezpośrednie zagrożenie dla integralności terytorialnej, suwerenności i niezależności politycznej Gujany” – powiedział Irfaan Ali. „Gujana postrzega to jako bezpośrednie zagrożenie i wzmocni środki zapobiegawcze w celu ochrony swojego terytorium.”

Prezydent Gujany zapewnił także międzynarodowych inwestorów, głównie koncerny naftowe, że ich inwestycje nie są zagrożone.

Gujana‑Essequibo jest źródłem sporów terytorialnych od ponad dwóch stuleci.

Caracas twierdzi, że region odszedł do Wenezueli po uzyskaniu przez kraj niepodległości od Hiszpanii na początku XIX wieku. Władze Gujany w odpowiedzi na to przypominają, że terytorium Gujany‑Essequibo było częścią Gujany Brytyjskiej, która później stała się niepodległą Gujaną.

Nowe rezerwy ropy

Konflikt wybuchł z nową siłą w 2015 roku, kiedy jeden z największych koncernów naftowych na świecie, amerykański ExxonMobil, odkrył duże złoże naftowe w Gujanie‑Essequibo.

Konflikt między Caracas a Gujaną ponownie zaostrzył się we wrześniu tego roku, po przeprowadzeniu przez Gujanę aukcji, która dała głównym międzynarodowym koncernom naftowym prawo do konkurowania o licencję na prowadzenie poszukiwań na wodach Essequibo.

Dobrobyt Gujany zależy w głównej mierze od produkcji i eksportu ropy naftowej, dzięki czemu gospodarka kraju w ostatnich latach wykazywała jedną z najwyższych stóp wzrostu na świecie.

Z kolei Wenezuela, która również w dużym stopniu skupia się na eksporcie ropy (posiada największe potwierdzone zasoby ropy na świecie), przeżywa przedłużający się kryzys gospodarczy. Wzmacniają go amerykańskie sankcje nałożone po wyborach w 2018 roku, kiedy Nicolas Maduro – zdaniem Zachodu – wygrał wybory prezydenckie poprzez sfałszowanie ich wyników.

W ubiegły piątek Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości wezwał rząd Maduro do powstrzymania się od wszelkich działań, które mogłyby zakłócić status quo Gujany‑Essequibo i doprowadzić do zmiany sytuacji w sporze terytorialnym.

Przeciwnicy reżimu Maduro w kraju i za granicą twierdzą, że referendum w sprawie aneksji Essequibo i dalsze kroki podejmowane w tym kierunku przez rząd Maduro mają na celu wzmocnienie nastrojów nacjonalistycznych w kraju przed wyborami prezydenckimi w 2024 roku.

Historia Gujany‑Essequibo

Sporny region Essequibo między Gujaną a Wenezuelą, rok 2023. (Infografika: BBC)

W 1899 roku międzynarodowy sąd arbitrażowy w Paryżu przyznał te terytoria Wielkiej Brytanii, która założyła tam swoją kolonię – Gujanę Brytyjską.

W 1966 roku Wielka Brytania przekazała kontrolę władzom lokalnym, w wyniku czego powstało niepodległe państwo Gujana, które obejmowało wszystkie tereny dawnej kolonii.

Wielka Brytania zawarła porozumienie z Wenezuelą, że zostanie utworzona specjalna komisja do kontrolowania sytuacji na spornych terytoriach, w skład której wejdą przedstawiciele Wenezueli i Gujany. Jednak taka komisja nie została jeszcze utworzona.

Od końca XIX wieku Wenezuela kwestionuje decyzję arbitrażu w Paryżu jako stronniczą i niezgodną z prawem. Ponadto stwierdza, że zadowoli się jedynie jej całkowitym uchyleniem.

W 2018 roku Gujana złożyła pozew do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości ONZ, żądając potwierdzenia, że Gujana‑Essequibo jest legalną częścią kraju. Wciąż jednak nie ma wyroku sądu.

Wenezuela nie uznaje jurysdykcji Międzynarodowego Trybunału do rozstrzygania tej kwestii, ale przez ostatnie pięć lat regularnie wysyłała swoich przedstawicieli na wszystkie posiedzenia.