Świat się pali – jak dostosowujemy się do cieplejszej planety?

W ogrodzie Instytutu Pufendorf w Lund właśnie trwa wystawa fotograficzna, która przygląda się pożarom lasów z różnych perspektyw. Jednymi z zaangażowanych badaczy są Pinar Dinc oraz Lina Eklund. Zdjęcie: Bodil Malmström

Sezon pożarów staje się dłuższy każdego roku w Kalifornii, pożary w Amazonii i Australii drastycznie rosną, a tego lata ogromne pożary ogarnęły południową Europę. Te bardziej ekstremalne i nieprzewidywalne pożary nadchodzą częściej i ciężko je zwalczyć.

Grupa Wildfires in the Anthropocene z Instytutu Pufendorf łączy badaczy z całego Uniwersytetu w Lund, którzy studiują pożary z różnych perspektyw: zmiany klimatu, zdrowie, bezpieczeństwo środowiska, bezpieczeństwo przeciwpożarowe czy różnorodność biologiczna. Wspólnie będą badać przyczyny oraz skutki pożarów lasów. Badacze mają nadzieję, że wystawa fotograficzna wraz ze swoimi pięknymi i strasznymi zdjęciami spowoduje, że odwiedzający poczują coś, co wzbudzi w nich ciekawość. 

Zarówno Lina Eklund, jak i Pinar Dinc widzą, że wylesienie, które następuje po wielkich pożarach wyzywa społeczeństwo, aby znaleźli inny sposób by żyć i wywiera presję na poziomie politycznym, aby sięgnąć po zmiany. 

Pożary lasów – otworzą oczy?

Nie możemy ignorować pożarów lasów, twierdzi Lina Eklund, badaczka na Instytucie Geografii Naturalnej i Nauki o Ekosystemie oraz Centrum Studiów Bliskowschodnich.

– Możemy zauważyć dotkliwe szkody, które uderzają w nas i może otworzy nam to oczy i rozpoczniemy więcej dyskusji na temat zmian klimatu na Ziemi. Pożary lasów pozostaną. Jak nauczymy się z nimi żyć i co musimy zrobić, aby zmniejszyć ich ilość?

„Kto albo co faktycznie wywołuje pożar?”

Debata na temat tego, co jest przyczyną pożarów lasów jest wielowarstwowa. Czy badacze powinni zaufać twardym danom środowiskowym czy powinni szukać, w jaki sposób systemy polityczne i ekonomiczne rządzą i wpływają na klimat?

Politolog Pinar Dinc, związana z Centrum Studiów Bliskowschodnich, bada związek między konfliktami a pożarami na Bliskim Wschodzie. Czy znajdziemy korelacje między różnymi poziomami konfliktu, a rosnącym występowaniem pożarów? W ostatnich latach więcej uwagi poświęcono głębszej analizie przyczyn konfliktów i zmian klimatycznych. 

– Lecz jest to trudne. Kto albo co faktycznie wywołuje pożar? Czy jest to miasto, zmarginalizowana grupa ludzi czy susza? Widzimy, że przyczyną pożarów lasów są problemy polityczne połączone z przyczynami środowiskowymi.

Presja polityczna

Lina Eklund specjalizuje się w teledetekcji, gdzie poprzez patrzenie na zdjęcia z satelity i dane pomiarowe może zobaczyć, co dzieje się na dużym obszarze Ziemi w określonym czasie. Połączyła tę pracę z obszarem konfliktów na Bliskim Wschodzie, gdzie zwykle analizuje się polityczne i religijne warunki.

– Skupiam się na tym, jak krajobraz, na przykład grunty rolne, zmienia się w czasie. Moje badanie wskazuje, że kiedy tworzą się konflikty i więcej ludzi umiera, tak samo rośnie ilość pożarów.

Zarówno Lina Eklund, jak i Pinar Dinc widzą, że wylesienie, które następuje po wielkich pożarach wzywa społeczeństwo do poszukiwania innego sposobu, by żyć i wywiera presję na poziomie politycznym, aby sięgnąć po zmiany.

– Im więcej pracuję w tym obszarze, tym bardziej zastanawiam się jak grupy – szczególnie zmarginalizowane – muszą stawiać opór temu, co dzieje się na ich ziemi – mówi Pinar Dinc.

Lina Eklund od marca ma możliwość obserwowania za pomocą zdjęć satelitarnych pożarów w obszarze wokół Czarnobyla. Konflikt w tym obszarze mógł prawdopodobnie być przyczyną pożarów, które uwalniają radioaktywne cząstki, które wciąż są w ziemi po wypadku jądrowym w 1986 roku. 

– Co oznaczają pożary dla tych niebezpiecznych substancji, które trafiają do atmosfery? Poprzednie pożary wokół Czarnobyla nie uwalniały cząstek na niebezpiecznym poziomie, lecz jest to straszne, że może się palić w takim obszarze.

Nieskończone pożary

Ogień nie zna granic, pożar lasu może rozprzestrzenić się z jednego kraju do drugiego. Domy są niszczone, grunty rolne stają się bezużyteczne, co zmusza do przemieszczenia się. Jak sobie z tym radzimy, jakie strategie potrzebuje każdy osobny kraj i razem międzynarodowo? W wielu krajach jest brak centralizacji, co zostało wyraźnie zauważone w Szwecji podczas gorącego lata w 2018. Wybuchło około 50 pożarów i aby opanować sytuację, pomogła UE w gaszeniu pożarów, gdzie między innymi były Włochy i Francja. To jest ta współpraca, na którą wskazują Pinar Dinc i Lina Eklund.

– Jest to ważne, aby poszerzać perspektywy w badaniach i spoglądać na polityczne i ekonomiczne motywy, które leżą za pożarami. Lecz jest to frustrujące, że badacze wskazują na fakty, które pomogą polepszyć świat, a politycy nie zawsze akceptują te dane – mówi Pinar Dinc.

Eklund i Dinc widzą przyszłość w tym, że nauczymy się więcej o przyczynach pożarów lasów i jak je zwalczyć, jak i również znajdziemy sposób, jak żyć z tymi pożarami, aby dostosować nasze społeczeństwo do cieplejszego świata.

– Nie jest to natura, która ostatecznie zostanie zniszczona, jest to człowieczeństwo. Natura zawsze będzie wygranym – mówi Pinar Dinc. 

Lina Eklund i Pinar Dinc są koordynatorkami grupy Wildfires in the Anthropocene na Instytucie Pufendorf.

Wystawa zawiera fotografie i teksty, które naświetlają kwestie dotyczące pożarów lasów, co studiowane jest przez badaczy grupy Wildfires in the Anthropocene.

Wystawa jest prezentowana w ogrodzie Instytutu Pufendorf i potrwa do 10 października.