Świat właśnie doświadczył najgorętszej dekady

Zdjęcie: Raj K Raj/Hindustan Times/Getty Images

Raport stanu globalnego klimatu Światowej Organizacji Meteorologicznej (WMO) przedstawia niepokojące rekordy, które według naukowców powinny skłonić świat do podjęcia radykalnych działań. Ostrzegają oni jednak, że prawdopodobnie tak się nie stanie, biorąc pod uwagę dotychczasowy brak pilnych działań ze strony światowych liderów. Raport wskazuje, że stężenie dwutlenku węgla w atmosferze – a także metanu i podtlenku azotu – osiągnęło najwyższy poziom od 800 000 lat.

Najważniejsze ustalenia raportu:

Rok 2024 ustanowił nowy rekord ciepła

Ubiegły rok został potwierdzony jako najgorętszy w historii pomiarów, prowadzonych od 175 lat, pokonując poprzedni rekord ustanowiony w 2023 roku. Według WMO rok 2024 był prawdopodobnie pierwszym, w którym globalna temperatura przekroczyła 1,5°C powyżej poziomu bazowego z lat 1850-1900. Naukowcy podkreślają, że nie oznacza to jeszcze trwałego przekroczenia globalnych limitów określonych 
w Porozumieniu Paryskim – z którego Stany Zjednoczone wystąpiły pierwszego dnia drugiej kadencji prezydenta Donalda Trumpa – ale zbliżamy się do tego momentu.

Wzrost temperatury spowodowany był głównie rekordowym poziomem gazów cieplarnianych, wspomaganym przez krótkoterminowy efekt El Niño – zjawisko pogodowe powodujące ocieplenie wód wschodniego Pacyfiku. Długoterminowe globalne ocieplenie szacuje się na poziomie od 1,34°C do 1,41°C powyżej epoki przedprzemysłowej – podaje WMO. Sekretarz generalny ONZ António Guterres stwierdził, że ograniczenie wzrostu temperatury do 1,5°C jest nadal możliwe, ale "przywódcy muszą podjąć działania, aby to się stało".

Każdy z ostatnich ośmiu lat przyniósł rekordową temperaturę oceanów

Rosnące temperatury na świecie oznaczają cieplejsze oceany, ponieważ pochłaniają one 90% nadmiaru ciepła. Nowe rekordy temperatury oceanów były odnotowywane przez osiem kolejnych lat, a tempo ocieplenia oceanów w ciągu ostatnich dwóch dekad było ponad dwukrotnie wyższe niż w latach 1950-2005. Ciepła woda spowodowała w ciągu ostatniego roku poważne bielenie raf koralowych, napędzała burze tropikalne i subtropikalne oraz przyspieszyła utratę lodu morskiego.

Tempo podnoszenia poziomu morza podwoiło się od początku pomiarów satelitarnych

Według raportu tempo wzrostu średniego poziomu mórz na świecie podwoiło się od momentu rozpoczęcia satelitarnych pomiarów w 1993 roku, osiągając rekordowy poziom w 2024 roku. Podczas gdy między 1993 a 2002 rokiem poziom mórz rósł 
o 2,1 mm rocznie, w latach 2015-2024 wzrost ten wynosił już 4,7 mm rocznie. 

Podnoszący się poziom morza ma poważne konsekwencje dla społeczności przybrzeżnych, w tym powodzie, erozję i zasolenie wód gruntowych. Wzrost poziomu morza jest dodatkowo potęgowany przez topnienie lodu morskiego, a nie ma oznak, że ten proces zwalnia. W latach 2021-2024 odnotowano największą trzyletnią utratę masy lodowców w historii pomiarów. Według WMO „wyjątkowo negatywne" straty lodowców miały miejsce w Norwegii, Szwecji, na Svalbardzie oraz w tropikalnych Andach.

W 2024 roku najwięcej ludzi zostało przesiedlonych z powodu zmian klimatycznych od 16 lat

Cyklony tropikalne, powodzie, susze i inne zjawiska pogodowe w 2024 roku spowodowały największą liczbę przesiedleń od 2008 roku, kiedy to 36 milionów ludzi musiało opuścić swoje domy. Wówczas około połowa – 15 milionów osób – została przesiedlona w Chinach po trzęsieniu ziemi w Syczuanie. Powodzie dotknęły także miliony ludzi w Indiach.

W 2024 roku cyklony tropikalne i huragany przyniosły niszczycielskie wiatry, ulewne deszcze i powodzie. Zanotowano dziesiątki rekordowych fal upałów, m.in. w Arabii Saudyjskiej, gdzie temperatura podczas pielgrzymki do Mekki osiągnęła 50°C. Pożary i ekstremalna susza pustoszyły wiele krajów, zmuszając ludzi do ucieczki 
i zakłócając dostawy żywności. W ośmiu krajach co najmniej milion osób więcej niż 
w 2023 roku zmagało się z ostrym brakiem bezpieczeństwa żywnościowego – podało WMO.

Części tych kryzysów można było uniknąć dzięki systemom wczesnego ostrzegania, jednak w najbardziej narażonych regionach świata istnieje niewielka możliwość wcześniejszego przewidywania katastrof. „Tylko połowa krajów na świecie posiada odpowiednie systemy wczesnego ostrzegania. To musi się zmienić" – powiedziała sekretarz generalna WMO Celeste Saulo.

Co mówią naukowcy?

Sarah Perkins-Kirkpatrick, profesor w Fenner School of Environment and Society na Australijskim Uniwersytecie Narodowym, stwierdziła, że świat osiągnął punkt, 
w którym osiągnięcie neutralności emisyjnej nie wystarczy. „Musimy przestać ignorować alarm, który wciąż rozbrzmiewa w postaci regularnie bijących rekordów temperatur na świecie” – powiedziała. „Ile jeszcze razy musimy powtarzać, że zmiany klimatu są rzeczywistością, że są naszą winą i że bez poważnych działań będzie tylko gorzej? Im dłużej to trwa, tym trudniej będzie to naprawić".

Linden Ashcroft, wykładowczyni nauk o klimacie na Uniwersytecie w Melbourne, stwierdziła, że ostrzeżeniom nie poświęcono wystarczającej uwagi. „Szczerze mówiąc, nie jestem pewna, co jeszcze mogę zrobić. Wykrzyczeć te wyniki z dachów budynków? Pisać swoje komentarze wielkimi literami? Mówić o tym, tańcząc na TikToku?" – napisała w oświadczeniu. „Jeśli nie zobaczymy prawdziwego przywództwa klimatycznego ze strony rządów i firm, zachowam tę odpowiedź i wyślę ją ponownie w przyszłym roku".