Wzrost popytu na matchę budzi obawy o jej niedobory w Japonii

Matcha była tradycyjnie serwowana w wysoce stylizowanej formie podczas formalnych ceremonii herbacianych. 
Zdjęcie: REDA/Universal Images Group/Getty Images

Pojawienie się tego zielonego proszku wywołuje uśmiechy, westchnienia uznania oraz budzi oczekiwania wśród setek miłośników herbaty. Ręcznie mielone partie herbaty są już gotowe do zaparzenia w gorącej wodzie, a wkrótce zostaną nagrodzeni za swoją cierpliwość.

Zagraniczni turyści biorący udział w warsztatach parzenia matchy w Uji, mieście niedaleko Kioto w zachodniej części Japonii, są zjednoczeni miłością do sproszkowanej, gorzkiej zielonej herbaty, którą Japończycy piją od wieków, a dziś stanowi źródło globalnego boomu.

Matcha, wyprodukowana z liści herbaty chińskiej (Camellia sinensis), była tradycyjnie serwowana w wysoce stylizowanej formie podczas ceremonii herbacianych, które były prowadzone przez mistrzów sado – sztuki parzenia herbaty. Teraz jest to składnik modny, wykorzystywany w latte, czekoladach, lodach, a czasami w landrynkach.

Po trudnych latach pandemii Covid-19, firmy w Uji, miasteczku znanym z głębokich historycznych powiązań z handlem matchą, zaczynają odnosić korzyści.

Dzięki rekordowym poziomem turystyki w Japonii, restauracje używają matchę w każdym daniu: gyoza i takoyaki polane sosem na bazie matchy, ramen "na wytrzymałość" posypane zielonym proszkiem pełnym chlorofilu. W pochmurne, deszczowe popołudnie każda kawiarnia jest pełna, podobnie jak rodzinne sklepy, które intensywnie handlują paczkami lokalnie produkowanej herbaty, kolorowymi pojemnikami oraz słodyczami inspirowanymi matchą.

W Chazuna, parku i muzeum poświęconym tradycji picia herbaty w tym regionie, warsztaty parzenia matchy są w pełni zarezerwowane na najbliższe dwa tygodnie. Z 60 osób, które codziennie przychodzą, aby zaparzyć i wypić swoją własną herbatę, około 90% to turyści zagraniczni.

„Otworzyliśmy muzeum w 2021 roku i przez pierwsze dwa lata nie mieliśmy wielu odwiedzających” – powiedział Naoto Sakayori, dyrektor muzeum Chazuna.

 „Jednak wszystko się zmieniło w marcu ubiegłego roku, a od sierpnia zainteresowanie gwałtownie wzrosło”.  Wszystko kręci się wokół matchy, i tylko niej. „Ludzie uważają, że jeśli przyjeżdżają do Kioto na wakacje, to koniecznie muszą przyjść do nas i napić się, a potem wszyscy publikują swoje zdjęcia i filmy w internecie.

Stephen Blackburn, turysta z Nowego Jorku, był jednym z pierwszych, który skorzystali z popularności matchy. „Prawie przestałem pić kawę, a teraz piję tylko matchę” – powiedział Blackburn, były barista, który zaczął pić japońską herbatę osiem lat temu. „Lubię jej smak i sposób, w jaki się czuję, kiedy ją wypije. To nie jest jak kawa. Nie powoduje, że czuję się pobudzony... sprawia, że jestem bardziej skupiony”.

Jednak do niektórych turystów to nie przemawia. „Szczerze mówiąc, nie przepadam za matchą” – mówi Henrik Hantel, który obecnie wraz ze swoją żoną Tessą spędza miesiąc miodowy w Japonii. „Próbowaliśmy jej w Niemczech kilka razy i nie przypadła nam do gustu, ale pomyśleliśmy, że japońska matcha może być inna... i   wszędzie jest tu serwowana, więc nie mamy wyboru, by spróbować jej w ojczyźnie matchy. Dajemy jej jeszcze jedną szansę i mamy nadzieję, że nie będziemy znowu zawiedzeni”.

Jednak globalny apetyt na wszystko, co związane z matchą, to miecz obosieczny. Jeszcze jesienią ubiegłego roku pojawiły się doniesienia o niedoborach, co spowodowało, że kiepskie firmy produkujące herbatę wprowadziły bezprecedensowe ograniczenia zakupu herbaty, która w Japonii spożywana jest od XII wieku, po tym jak po tym, jak buddyjscy mnisi sprowadzili ją z Chin.

Wzrost popytu w Europie, Stanach i Australii skłonił ekspertów do ostrzeżeń o dalszych niedoborach w tym roku. Chociaż spożycie herbaty liściastej i matchy w Japonii sie zmniejsza, reszta świata nie może się nią nacieszyć, a globalny rynek matchy ma wzrosnąć z 2,8 miliarda dolarów w 2023 roku do około 5 miliardów dolarów w 2028 roku.

Zgodnie z danymi ministerstwa rolnictwa, Japonia wyprodukowała 4 176 ton matchy w 2023 roku, co jest prawie trzykrotnie więcej niż w 2010 roku. Chcąc wykorzystać rosnący potencjał komercyjny, japoński rząd planuje podobno subsydia, aby zachęcić rolników do porzucenia tradycyjnej herbaty liściastej, zwanej sencha, na rzecz uprawy tenchy – liści używanych do produkcji matchy.

Kampanie mające na celu promowanie matchy okazały się ogromnym sukcesem. Konto promujące herbatę na Instagramie, prowadzone przez Japan Food Product Overseas Promotion Centre, ma obecnie niemal 50 000 obserwujących.

Zbiory herbaty w tym roku, które rozpoczną się w tym miesiącu, uzupełnią zapasy matchy, ale ulga będzie tylko tymczasowa. „Spożycie za granicą „osiągnęło w zeszłym roku rekordowy poziom” – powiedział Fumi Ueki, przełożonego działu Leaf Brand w firmie Ito En, jednej z największych firm herbacianych w Japonii, w rozmowie z Japan Times.

Media społecznościowe były nieodłącznym elementem napędzającym zainteresowanie matchą. Na TikToku trudno nie natrafić na treści związane z matchą, a użytkownicy udowadniają korzyści zdrowotne regularnego spożywania bogatej w antyoksydanty zielonej herbaty, której poziom kofeiny jest trochę niższy niż w kawie.

Chociaż Sakayori, dyrektor Chazuna, jest zaskoczony ogromnym zainteresowaniem matchą – wkrótce Chazuna będzie gościć grupy turystów z Wielkiej Brytanii – docenia jej estetyczną, a nawet duchową atrakcyjność.

„To nie jest jak picie kawy czy angielskiej herbaty” – mówi. „To coś więcej niż smak… picie matchy to doświadczenie”.

Zielony proszek wciąż zyskuje na popularności, pozyskując nieoczekiwanych zwolenników, w tym Henrika i Tessę Hantel. „Postanowiliśmy spróbować matchy z deserem i szczerze mówiąc, to było najlepsze doświadczenie, jakie mieliśmy dotychczas” – napisali w mailu po rozmowie z Observer. „Nadal nie sądze, byśmy ją zamawiali w Niemczech, ale to było przyjemne zakończenie naszej przygody z matchą w Japonii”.