Śledztwo prowadzone przez czasopismo “The Guardian” wykazało, że aż 98% wszystkich Europejczyków oddycha zanieczyszczonym powietrzem

Tylko 2% Europejczyków oddycha powietrzem zgodnym z wytycznymi WHO dotyczącymi zanieczyszczeń drobnymi cząstkami stałymi, a 30 milionów żyje na obszarach czterokrotnie przekraczających te limity. Materiał złożony: projekt Guardian/Getty Images

Analiza danych zebranych przy użyciu najnowocześniejszej metodologii, w tym szczegółowych zdjęć satelitarnych i pomiarów z ponad 1400 naziemnych stacji monitorujących, ujawnia tragiczny obraz zanieczyszczonego powietrza. Aż 98% ludzi w Europie żyje na obszarach o bardzo szkodliwym zanieczyszczeniu drobnymi cząstkami stałymi, które przekraczają wytyczne Światowej Organizacji Zdrowia. Prawie dwie trzecie ludności zamieszkuje obszary, gdzie jakość powietrza jest ponad dwukrotnie wyższa od wytycznych WHO.

Najbardziej dotkniętym krajem w Europie jest Macedonia Północna. Prawie dwie trzecie ludzi w całym kraju mieszka na obszarach, gdzie poziom PM2,5 przekracza wytyczne WHO aż czterokrotnie, podczas gdy w czterech innych obszarach, w tym stolicy kraju, zanieczyszczenie powietrza jest prawie sześciokrotnie wyższe.

Europa Wschodnia jest w znacznie gorszej sytuacji niż Europa Zachodnia, z wyjątkiem Włoch, gdzie ponad jedna trzecia osób mieszkających w dolinie Padu i okolicznych obszarach na północy kraju oddycha powietrzem, które czterokrotnie przekracza wartość WHO dla zanieczyszczonego powietrza.

“The Guardian” współpracował z ekspertami ds. zanieczyszczeń, aby stworzyć interaktywną mapę przedstawiającą najbardziej dotknięte obszary na kontynencie. Pomiary wykrywają PM2,5 - drobne cząstki unoszące się w powietrzu, wytwarzane głównie w wyniku spalania paliw kopalnych, z których niektóre mogą przenikać przez płuca do krwiobiegu, tym samym wpływając na prawie każdy organ w ciele. Obecne wytyczne WHO stanowią, że średnie roczne stężenie PM2,5 nie powinno przekraczać 5 mikrogramów na metr sześcienny (µg/m3). Nowa analiza wykazała, że tylko 2% populacji Europy żyje na obszarach mieszczących się w tej granicy. Eksperci twierdzą, że zanieczyszczenie PM2,5 powoduje około 400 000 zgonów rocznie na całym kontynencie.

"To poważny kryzys zdrowia publicznego", powiedział Roel Vermeulen, profesor epidemiologii środowiskowej na Uniwersytecie w Utrechcie, który kierował zespołem badaczy, zbierającym dane z całego kontynentu. "Widzimy wyraźnie, że prawie wszyscy w Europie oddychają niezdrowym powietrzem".

Dane ujawniają również, że:

Prawie wszyscy mieszkańcy siedmiu krajów Europy Wschodniej - Serbii, Rumunii, Albanii, Macedonii Północnej, Polski, Słowacji i Węgier - dwukrotnie przekraczają wytyczne WHO.

Ponad połowa populacji Macedonii Północnej i Serbii żyje z czterokrotnie wyższym poziomem niż ten zalecany przez WHO.

W Niemczech trzy czwarte populacji żyje z ponad dwukrotną wartością zalecaną przez WHO. W Hiszpanii odsetek ten wynosi 49%, a we Francji 37%.

W Wielkiej Brytanii trzy czwarte populacji żyje na obszarach, na których zanieczyszczenie jest od jednego do dwóch razy większe niż zalecane przez WHO, a prawie jedna czwarta przekracza tę wartość.

Blisko 30 milionów Europejczyków mieszka na obszarach, gdzie stężenie małych cząstek jest co najmniej czterokrotnie wyższe od wytycznych WHO.

W Szwecji z kolei nie ma obszaru, w którym stężenie PM2,5 przekraczałoby dwukrotnie wartość określoną przez WHO, a niektóre obszary w północnej Szkocji należą do nielicznych w Europie, w których spada ono poniżej tej wartości.

Ruch drogowy, przemysł, ogrzewanie domowe i rolnictwo są głównymi źródłami PM2,5, a ich wpływ jest często najbardziej odczuwany przez najbiedniejsze społeczności.

Zanieczyszczenie powietrza stało się w Europie kluczową kwestią, a UE znalazła się pod presją, aby podjąć poważne kroki w celu rozwiązania rosnącego kryzysu zdrowia publicznego. W ubiegłym tygodniu Parlament Europejski zagłosował za przyjęciem wytycznych WHO dotyczących PM2,5 do 2035 roku. Ustawa, która musi jeszcze zostać sfinalizowana w drodze negocjacji z Radą, ustanowiłaby prawnie wiążący limit rocznych stężeń PM2,5 na poziomie 5 µg/m3, w porównaniu z 25 µg/m3 obecnie.

Eksperci twierdzą jednak, że pilne działania należy podjąć już teraz. Wskazują oni na rosnącą liczbę dowodów, które pokazują, że zanieczyszczenie powietrza wpływa na prawie każdy organ w organizmie i jest powiązane z ogromnym zakresem problemów zdrowotnych, od chorób serca i płuc po raka, cukrzycę, depresję czy choroby psychiczne, a nawet upośledzenie funkcji poznawczych i niską wagę urodzeniową.

Jedno z najnowszych badań wykazało, że zanieczyszczenie powietrza jest odpowiedzialne za aż milion poronień rocznie, a z innych, że młodzi ludzie mieszkający w miastach przyswoili do swoich serc już miliardy toksycznych cząstek powietrza.

Dr Hanna Boogaard, ekspert ds. zanieczyszczenia powietrza w Europie w Amerykańskim Instytucie Efektów Zdrowotnych, powiedziała, że nowa analiza ma kluczowe znaczenie dla szerzenia świadomości na temat zanieczyszczenia powietrza i jego skutków na kontynencie, co według niej skutkuje setkami tysięcy zgonów każdego roku.

"Tym zgonom można zapobiec, a szacunki nie obejmują milionów przypadków chorób niezakończonych zgonem, lat przeżytych z niepełnosprawnością, przypadków hospitalizacji lub skutków zdrowotnych innych zanieczyszczeń".

Powiedziała, że zaostrzenie limitu UE stanowi "wyjątkową okazję do odważnego działania (...) i zmaksymalizowania korzyści dla zdrowia publicznego w Europie i poza nią".

Niektóre miasta w całej Europie, w tym Londyn i Mediolan, robią postępy w walce z zanieczyszczeniem powietrza, od wprowadzenia stref bardzo niskiej emisji po programy ograniczania ruchu drogowego oraz inicjatywy dotyczące ruchu pieszego i rowerowego. Eksperci twierdzą jednak, że w świetle rosnących dowodów szkodliwości politycy muszą działać jeszcze szybciej.

Badania wykazały, że w poszczególnych krajach biedniejsze społeczności częściej mieszkają na obszarach o najgorszym zanieczyszczeniu powietrza. Barbara Hoffmann, profesor epidemiologii środowiskowej na Uniwersytecie w Düsseldorfie, powiedziała, że zanieczyszczenie powietrza jest problemem "niesprawiedliwości środowiskowej".

"Kraje, które najbardziej ucierpiały, są również krajami o najniższym średnim dochodzie, z kilkoma godnymi uwagi wyjątkami - ilustruje to stopień niesprawiedliwości środowiskowej, jakiej doświadczamy w UE. Oczyszczenie powietrza szczególnie w Europie Wschodniej jest niezbędne, aby zapewnić równe szanse na zdrowe życie w całej Europie".

Dane zostały opracowane przez naukowców z Uniwersytetu w Utrechcie w Holandii oraz Szwajcarskiego Instytutu Tropikalnego i Zdrowia Publicznego w ramach finansowanego przez UE projektu Expanse. Aby stworzyć model średnich rocznych poziomów PM2,5 w całej Europie w 2019 roku wykorzystali oni dane satelitarne o wysokiej rozdzielczości, stacje monitorowania zanieczyszczeń oraz informacje o użytkowaniu gruntów.

Twierdzą oni, że poziomy zanieczyszczeń dzisiaj nie będą się znacząco różnić od ówczesnych, ale dodali, że mogą istnieć obszary, w których wdrożono rygorystyczne środki przeciwdziałania zanieczyszczeniom, które odnotowały pewną poprawę. Ogólny wynik jest jednym z najdokładniejszych i najbardziej kompleksowych obrazów zanieczyszczenia powietrza na całym kontynencie.

Vermeulen powiedział: "To najlepsze dane, jakie są obecnie dostępne... Teraz nadszedł czas dla polityków, aby wykazali się odwagą i ambicją oraz podjęli niezbędne, pilne kroki w celu rozwiązania tego kryzysu".