Jak umierają drzewa?

Starożytna sosna długowieczna (Pinus longaeva) w Patriarch Grove w Kalifornii. Nicholas Turland/Flickr

Czasami poważny atak owadów lub choroba może zabić drzewo. Taki rodzaj śmierci trwa zwykle od kilku miesięcy do kilku lat. W tym przypadku drzewo również traci zdolność do transportowania wody i składników odżywczych, ale odbywa się to wolniej i stopniowo. 

Drzewo może również umrzeć ze starości.

Jestem naukowcem badającym drzewa i sieć żywych istot, które je otaczają. Śmierć drzewa nie jest tym czym się zdaje, ponieważ bezpośrednio prowadzi do nowego życia.

Różne drzewa, różne długości życia

Drzewa mogą żyć niewiarygodnie długo, w zależności od rodzaju. Na przykład niektóre sosny długowieczne należą do najstarszych znanych drzew i mają ponad 4000 lat. Inne, takie jak sosny wydmowe lub topole żyją znacznie krócej – od 20 do 200 lat. Największe drzewa w waszym sąsiedztwie lub mieście mieszczą się w tym przedziale.

Pewnie zauważyliście, że różne żywe istoty mają różną długość życia – chomik żyje krócej niż kot, który żyje krócej niż człowiek. Z drzewami jest podobnie. Ich długość życia określona jest przez DNA, który stanowi system operacyjnym w ich genach. Drzewa, które są zaprogramowane do szybkiego wzrostu będą słabsze oraz będą żyć krócej niż te, które rosną bardzo wolno.

Jednak nawet wytrzymałe stare drzewo w końcu umrze. Lata zniszczeń dokonanych przez owady i mikroskopijne stworzenia oraz niekorzystne warunki pogodowe doprowadzą do jego śmierci. Proces może zacząć się od jednej gałęzi, ale wkrótce rozprzestrzeni się na całe drzewo. Może upłynąć trochę czasu, zanim obserwator zorientuje się, że drzewo umarło. 

Może wam się zdawać, że śmierć to pasywny proces. Jednak w przypadku drzew, jest on zaskakująco aktywny.

Sieć podziemna

Korzenie to coś więcej niż zakotwiczenie drzewa w ziemi. To właśnie tam przyczepiają się mikroskopijne grzyby, które zachowują się jak drugi system korzeniowy drzewa. 
 

Niektóre grzyby wyglądają jak delikatne pajęczyny, ale te maleńkie rurki działają pod ziemią jak autostrady. André-Ph. D. Picard
 

Grzyby tworzą długie, bardzo cienki nici – strzępki. Strzępki grzybów sięgają znacznie dalej niż korzenie drzew. Zbierają z gleby składniki odżywcze, których potrzebuje drzewo. W zamian, drzewo odpłaca się cukrami, które wytwarza ze światła słonecznego w procesie zwanym fotosyntezą.

Być może słyszeliście, że grzyby mogą również przenosić składniki odżywcze z jednego drzewa na drugie. Naukowcy wciąż badają ten temat. Niektóre drzewa są prawdopodobnie połączone z innymi drzewami przez złożoną podziemną sieć grzybów, czasami zwaną wood wide web.

Wciąż nie rozumiemy jak sieci dokładnie funkcjonuje w lesie, ale naukowcy wiedzą, że grzyby, które je tworzą, są ważne dla zdrowia drzew.

Życie pozagrobowe drzew

Martwe drzewo może stać przez wiele lat, stanowiąc bezpieczne schronienie dla pszczół, wiewiórek, sów i wielu innych zwierząt, zanim się przewróci. Kiedy już upadnie i stanie się kłodą, może być gospodarzem dla innych żywych istot, takich jak borsuki, krety i gady.
 

Pewnego dnia resztki tego drzewa całkowicie znikną. Swen Pförtner/Getty Images

Kłody również są siedliskiem innego rodzaju grzybów i bakterii, zwanych destruentami. Te małe organizmy pomagają w rozkładaniu dużych, martwych drzew do tego stopnia, że nikt by nie wiedział, że w ogóle istniały. W zależności od warunków, proces ten może trwać od kilku do ponad stu lat. Gdy drewno się rozpada, jego składniki odżywcze wracają do gleby i są dostępne dla innych żywych istot, w tym pobliskich drzew i sieci grzybów.

Drzewo pozostawia po sobie dziedzictwo. Gdy żyje, zapewnia cień, dom dla wielu zwierząt oraz oparcie dla grzybów i innych drzew. Gdy umiera, nadal ogrywa ważną rolę. Pobudza nowe drzewa, gotowe zająć jego miejsce, daje schronienie innym zwierzętom i odżywia kolejne pokolenia żywych istot.

To prawie tak jakby drzewo nigdy nie umierało naprawdę, ale po prostu przekazywało swoje życie innym.