Badanie genetyczne wskazuje na potencjalne metody leczenia zespołu niespokojnych nóg

Dwie z wielu zidentyfikowanych różnic dotyczą genów istotnych dla nerwów i mózgu. Źródło: CC0 Public Domain

Naukowcy odkryli genetyczne wskazówki dotyczące przyczyny występowania zespołu niespokojnych nóg, schorzenia powszechnego wśród osób starszych. Odkrycie to może pomóc zidentyfikować osoby najbardziej narażone na tę przypadłość i wskazać potencjalne sposoby jej leczenia. Zespół niespokojnych nóg może powodować nieprzyjemne uczucie mrowienia w nogach i nieodpartą potrzebę poruszania nimi. Niektóre osoby doświadczają objawów tylko sporadycznie, podczas gdy u innych występują one codziennie. Objawy zwykle nasilają się wieczorem lub w nocy i mogą poważnie zakłócać sen. Pomimo tego, że schorzenie to jest stosunkowo powszechne - nawet jedna na 10 starszych osób doświadcza objawów, a 2-3% jest nimi poważnie dotknięte i szuka pomocy medycznej - niewiele wiadomo o jego przyczynach. Osoby z zespołem niespokojnych nóg często cierpią na inne schorzenia, na przykład depresję lub stany lękowe, zaburzenia sercowo-naczyniowe, nadciśnienie i cukrzycę, przyczyna jest jednak nieznana.
W poprzednich badaniach zidentyfikowano 22 loci ryzyka genetycznego - to znaczy regionów naszego genomu, które zawierają zmiany związane ze zwiększonym ryzykiem rozwoju choroby. Wciąż jednak nie są znane biomerkery - na przykład sygnatury genetyczne - które można by wykorzystać do postawienia obiektywnej diagnozy. Aby dokładniej zbadać to schorzenie, międzynarodowy zespół kierowany przez naukowców z Helmholtz Munich Institute of Neurogenomics, Institute of Human Genetics of the Technical University of Munich (TUM) i University of Cambridge zgromadził i przeanalizował dane z trzech badań asocjacyjnych całego genomu. W badaniach tych porównano DNA pacjentów i zdrowych osób z grupy kontrolnej, aby znaleźć różnice częściej występujące u osób z zespołem niespokojnych nóg. Łącząc dane, zespół był w stanie stworzyć potężny zbiór obejmujący ponad 100 000 pacjentów i ponad 1,5 miliona osób z grupy kontrolnej. Wyniki badania zostały opublikowane w Nature Genetics.
Współautor dr Steven Bell z University of Cambridge powiedział: „To badanie jest największym tego rodzaju badaniem tego powszechnego, acz słabo rozumianego schorzenia. Rozumiejąc genetyczne podłoże zespołu niespokojnych nóg, mamy nadzieję znaleźć lepsze sposoby radzenia sobie z nim i leczenia go, potencjalnie poprawiając życie wielu milionów ludzi dotkniętych tą chorobą na całym świecie”. Zespół zidentyfikował ponad 140 nowych loci ryzyka genetycznego, ośmiokrotnie zwiększając liczbę dotąd znanych loci do 164, w czym trzy znajdują się na chromosomie X. Naukowcy nie znaleźli znacznych różnic genetycznych między mężczyznami i kobietami, mimo że choroba ta występuje dwa razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. Sugeruje to, że złożona interakcja genetyki i środowiska (w tym hormonów) może wyjaśnić różnice między płciami, które obserwujemy w prawdziwym życiu. Dwie z różnic genetycznych zidentyfikowanych przez zespół dotyczą genów znanych jako receptory glutaminianu 1 i 4, które są ważne odpowiednio dla funkcjonowania nerwów i mózgu. Można by na nie oddziaływać istniejącymi już lekami, na przykład przeciwdrgawkowymi, takimi jak perampanel i lamotrygina, lub wykorzystać je do opracowania nowych leków. Wczesne badania wykazały już pozytywną reakcję na te leki u pacjentów z zespołem niespokojnych nóg.
Naukowcy twierdzą, że możliwe byłoby wykorzystanie podstawowych informacji, takich jak wiek, płeć i markery genetyczne, aby dokładnie określić, kto jest bardziej narażony na ciężki zespół niespokojnych nóg w dziewięciu przypadkach na dziesięć. Aby zrozumieć, w jaki sposób zespół niespokojnych nóg może wpływać na ogólny stan zdrowia, naukowcy wykorzystali technikę zwaną randomizacją mendlowską. Wykorzystuje ona informacje genetyczne do badania związków przyczynowo-skutkowych. Okazało się, że zespół ten zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy. Chociaż uważa się, że niski poziom żelaza we krwi wywołuje zespół niespokojnych nóg, ponieważ może on prowadzić do spadku poziomu dopaminy, badacze nie znaleźli silnych powiązań genetycznych z metabolizmem żelaza. Jednak twierdzą, że nie mogą całkowicie wykluczyć go jako czynnika ryzyka. Profesor Juliane Winkelmann z TUM, jeden ze starszych autorów badania, powiedziała: „Po raz pierwszy zdobyliśmy umiejętność przewidzenia ryzyka wystąpienia zespołu niespokojnych nóg. To była długa podróż, ale teraz jesteśmy w stanie nie tylko leczyć, ale nawet zapobiegać wystąpieniu tego schorzenia u naszych pacjentów”.