Ciekawy przypadek hybryd w zegarmistrzostwie

Fot. Monochrome watches

Jednak, podobnie jak w świecie motoryzacji, rzeczy się zmieniają, także przemysł zegarmistrzowski doczekał się nadejścia nowych technologii noszonych na nadgarstkach wynalazków, które nie mają nic wspólnego z klasycznym zegarmistrzostwem - czy to mówimy o zegarkach kwarcowych, czy mechanicznych. Ich przetrwanie to kwestia ewolucji, a być może także scalania... I tu właśnie pojawia się koncepcja hybrydowego zegarmistrzostwa.

Czym jest hybryda?

Hybrydy pojawiły się w wielu obszarach naszego życia, powodując pewną nieścisłość co do definicji. Dla biologa hybryda oznaczałaby potomstwo dwóch zwierząt różnych gatunków lub odmian. Styl muzyczny łączący ze sobą dwa elementy mógłby być nazwany hybrydą przez muzyka. W biznesie hybrydą może być mieszany model pracy, łączący pracę w biurze i zdalną, dzięki czemu pracownicy mają większą równowagę między życiem zawodowym a prywatnym. Samochód hybrydowy opierałby się na silniku spalinowym i silnikach elektrycznych zasilanych z baterii ładowanej poprzez odzyskiwanie energii podczas hamowania i przez silnik. W zegarkach hybryda jest swobodnie używana do opisu kilku kreatywnych rozwiązań.

Fot. Monochrome watches

Pierwsza generacja Toyoty Prius... Patrząc na nią, można zrozumieć, dlaczego idea „hybrydy” nie wzbudzała wielkich emocji. Jeśli przyjmiemy definicję przemysłu motoryzacyjnego, hybrydowy zegarek musi być mechaniczny, nakręcany ręcznie lub za pomocą obrotowej masy, z wbudowanym zasilanym baterią napędem elektrycznym. Silnik będzie działał tylko wtedy, gdy główny sprężyna straci moment obrotowy, aby utrzymać zegarek w ruchu. Bateria musiałaby być zasilana energią z ruchu rotora dla zachowania wiarygodności eksperymentu. (Pamiętacie smartfon Ulysse Nardin Chairman, z systemem Android, który został wprowadzony na rynek w 2011 roku? Miał on rotor do ładowania baterii). Stworzenie takiego hybrydowego zegarka jest możliwe, ale po co? Czysto mechaniczne zegarki oferują imponujący zapas energii nawet do 50 dni, jak np. Hublot MP-05 Ferrari, albo 31 dni, jak w przypadku A. Lange & Söhne Lange 31, a zapas energii na 7 do 10 dni staje się coraz bardziej powszechny. Wystarczy spojrzeć na Panerai Luminor GMT 10 dni, Oris Big Crown ProPilot Calibre 111, czy Parmigiani Kalpa Hebdomadaire. Kwarcowe ruchy zasilane baterią mogą działać nieprzerwanie przez około cztery lata.

Jednak nieprzerwane działanie to tylko jeden z aspektów do wzięcia pod uwagę. Dokładność i utrzymanie jej na stałym poziomie to kwestie, które zajmują umysły zegarmistrzów od wieków i wciąż tak jest. W końcu technologia kwarcowa narodziła się prawie 100 lat temu z chęci lepszego kontrolowania funkcji chronometrycznych. W 1927 roku inżynier z Bell Telephone Labs, Warren Marrison, odkrył, że może osiągnąć stałe, jednolite wibracje, przesyłając ładunek elektryczny przez kryształ kwarcu. Wykorzystał tę obserwację do stworzenia mechanizmu kwarcowego, mimo że wielkością był porównywalny do pokoju, cechował się znacznie lepszą dokładnością, niż oferował zegarek mechaniczny.

Seiko Quartz Astron z 1969 roku był pierwszym komercyjnie sprzedawanym zegarkiem kwarcowym. Fot. Monochrome watches

Quartz Astron był pierwszym seryjnie produkowanym mechanizmem kwarcowym zaimplementowanym do zegarka na rękę, który został zaprezentowany przez Seiko w 1969 roku. Seiko od wielu lat stosowało kwarc w chronometrii, produkując duże zegary dla obserwatoriów astronomicznych. Następnie te urządzenia zostały zmniejszone do rozmiaru zegarów stołowych i stało się jasne, że technologia kwarcowa w końcu zostanie zastosowana w zegarkach na rękę, a Szwajcarzy i Japończycy będą ze sobą konkurować. Firma Seiko powołała grupę inżynierów przeznaczoną specjalnie do tego zadania, podczas gdy Szwajcarzy postanowili założyć komitet. Ten komitet zrekrutował inżynierów z kilku konkurencyjnych marek zegarkowych, naukowców oraz pracowników firm elektronicznych. Grupa specjalistów założyła swoją siedzibę w Neuchâtel i przyjęła nazwę Centrum Elektroniki Zegarmistrzowskiej (CEH). Do 1967 roku CEH wyprodukowało pierwszy na świecie mechanizm kwarcowy Beta 21, ale w mikroskopijnej serii zaledwie pięciu prototypów.

Mimo że Japonia wyprzedziła swoją szwajcarską konkurencję w rozwoju masowej produkcji kwarcowych zegarków, Patek, Rolex i Audemars Piguet wkrótce zaprezentowały swoje zegarki wykorzystujące szwajcarskie mechanizmy kwarcowe. Pierwsze zegarki kwarcowe były drogie, mówi się, że Quartz Astron Seiko kosztował tyle samo co samochód. Ale technologia się rozwijała, konsumenci ją doceniali, i ruszyliśmy do przodu. Masowa produkcja niedrogich zegarków kwarcowych zalewała rynek, prawie zabijając przemysł zegarków mechanicznych w Szwajcarii. W 1969 roku Seiko wprowadziło na rynek swój automatyczny mechanizm chronograficzny, wyprzedzając Szwajcarów. Firma była i nadal jest jedną z najbardziej zaawansowanych zarówno w technologii kwarcowej, jak i mechanicznej. Dlatego też nie było zaskoczeniem, że Seiko zaproponowało sposób kontrolowania mechanizmu mechanicznego za pomocą nowego urządzenia regulującego. I tu na scenie pojawia się Seiko Spring Drive, hybryda obejmująca połączenie dwóch elementów, mechanizmu kwarcowego i mechanicznego.

Hybryda według Grand Seiko, Spring Drive

Seiko/Grand Seiko po raz pierwszy zaprezentowało mechanizm Spring Drive w 1998 roku, po dwóch dekadach badań i rozwoju oraz ponad sześciuset prototypach. Mówi się, że Yoshikazu Akahane, inżynier w oddziale zegarmistrzowskim Suwa Seikoshi, zainspirował się zastosowaniem hamulców rowerowych do utrzymania stałej prędkości podczas zjazdu z góry. Akahane pomyślał o zastosowaniu tej samej zasady do sterowania ruchem wskazówek zegara bez użycia koła balansowego, co w istocie stanowi fundament działania mechanizmów Spring Drive. Tak jak w przypadku zwykłego mechanicznego werku zegarka, mechanizm Spring Drive jest zasilany przez sprężynę główną. Energia jest następnie przekazywana do układu przekładniowego, powodując ruch wskazówek zegara w pożądany sposób. Brak wychwytu i regulatora chodu to główna różnica między tymi dwoma mechanizmami, ponieważ Spring Drive używa regulatora, który zarządza trzema różnymi rodzajami energii (Tri-synchro Regulator). Jest to energia mechaniczna pochodząca z głównej sprężyny, elektryczna przekształcona z energii mechanicznej, aby zasilać kwarcowy oscylator, oraz elektromagnetyczna do regulacji prędkości obrotowej wskazówek.

W 1999 roku zostały wprowadzone do sprzedaży pierwsze komercyjne modele wyposażone w mechanizmy Spring Drive - 7R68 i 7R78 - wyłącznie na japoński rynek jako limitowane edycje. Firma wyprodukowała dwa modele pod marką Seiko w stalowych i złotych kopertach oraz model Credor w platynowej kopercie. Były to ręcznie nakręcane mechanizmy z rezerwą chodu wynoszącą 48 godzin. W 2004 roku zadebiutował mechanizm automatyczny kaliber 9R65, z rezerwą chodu wynoszącą 72 godziny. Mechanizm Spring Drive trafił do zegarków marki Grand Seiko wraz z wydaniem modelu SBGA001, a w 2007 roku wprowadzono na rynek chronograf Grand Seiko Spring Drive. Obecnie rodzina mechanizmów 9R Spring Drive obejmuje 11 kalibrów, z funkcją chronografu i GMT, rezerwą chodu od 3 do 8 dni oraz dokładnością +/- 0,5 lub 1,0 sekundy na dobę.

Dobra robota Japonio, ale co ze Szwajcarią? W latach 70. zarejestrowano kilka patentów w tej dziedzinie, na przykład numer 595636 przez Ebauches SA, dotyczący „mechanizmu zegarkowego napędzanego sprężyną i regulowanego przez obwód elektroniczny”, ale o ile mi wiadomo, nic z tego nie wynikło. Moim zdaniem Szwajcarzy podjęli decyzję i nie popierali rozwoju lokalnego konkurenta Spring Drive. Niemniej jednak idea mechanizmu hybrydowego, niezależnie od definicji, podobnego do Spring Drive czy nie, nadal się pojawia, i warto wspomnieć o kilku interesujących modelach.

Piaget wkracza na rynek hybryd

Najbardziej zbliżonym mechanizmem do Spring Drive może być Piaget Emperador Coussin XL 700P, który był niemałym zaskoczeniem w 2016 roku. Mimo że Piaget brał udział w projekcie Beta 21 i opracował szwajcarski kwarcowy zegarek na rękę oraz inne wyrafinowane mechanizmy kwarcowe, najbardziej cenimy tę markę za jej umiejętności w tworzeniu zegarków mechanicznych. 

Fot. Monochrome watches

Podobnie jak w przypadku Spring Drive, opracowano tutaj „system hamowania”, aby zmniejszyć oscylacje do 32 Hz. 700P był dokładny do +/- 1 sekundy na dobę, znacznie przewyższając możliwości jakiegokolwiek mechanicznego kalibru bez pomocy elektronicznej. Główną różnicą między 700P a Spring Drive jest to, że mechanizmy Spring Drive są w użytku, działają i tykają; z 700P jest tak, jak gdyby nigdy nie istniał. Wnioskując, 700P zasługuje na miejsce w sekcji biologicznych hybryd jako potomek dwóch zwierząt reprezentujących różne gatunki, które nie przetrwały procesu ewolucji. 

Hybryda innego gatunku, Urwerk Emc

Dążenie do precyzji i inspiracja nauką, badanie jak właściciel współdziała z zegarkiem, doprowadziły Martina Frei i Felixa Baumgartnera z Urwerk do stworzenia kolejnej, innej hybrydopodobnej konstrukcji - EMC - Elektromechaniczna Kontrola. Urwerk EMC to zegarek mechaniczny elementami elektroniki wewnątrz, które służą do pomiaru wydajności chronometrycznej i przekazywania informacji właścicielowi.

Fot. Monochrome watches

Czujnik optyczny zamontowany na regulatorze chodu rejestruje częstotliwość oscylacji. Czujnik jest połączony z oscylatorem elektronicznym, który służy jako punkt odniesienia, a płytka drukowana oblicza różnicę między aktualną prędkością a prędkością odniesienia. Wskaźnik precyzji po stronie tarczy, z zakresem +/-20 sekund na dobę, informuje właściciela zegarka Urwerk EMC, czy konieczna jest regulacja. A co jest w tym wszystkim najlepsze? Jeśli dokładność zegarka nie jest właściwa, właściciel nie musi zabierać swojego mechanicznego cudeńka do zegarmistrza. Drobną korektę można przeprowadzić poprzez obrót wyznaczonym śrubokrętem na tyle zegarka. To oszczędność czasu i pieniędzy. Żadnych baterii, zamiast tego jest mikrogenerator z niemałą korbową rączką, aby go zasilić.

Fot. Monochrome watches

Urwerk EMC został wypuszczony na rynek jako faktyczny produkt w 2013 roku; pięć lat później kolejny ekscytujący model Urwerk o nazwie AMC udowodnił ponownie, że twórczy duch Baumgartner/Frei nie zna granic. Wzorowany na zegarach „Sympathique” od Breguet z wbudowanym systemem, który pozwalał na automatyczne ustawienie i nakręcenie zegarka kieszonkowego, gdy znajdował się w specjalnej komorze zegara stołowego, współczesna wersja oferuje ustawienie zegarka na rękę z atomową precyzją - odchylenie jednej sekundy co 317 lat. Baza AMC (zegar matka) może nakręcać i regulować zegarek na rękę, a wszystkie operacje są mechaniczne i wykonywane za pomocą pinezek i spustów, ale odbiegam od tematu.

Fot. Monochrome watches

Frederique Constant wprowadza „Funkcje Smart” do kalibrów mechanicznych

W 2018 roku Frederique Constant przedstawiło zegarek, który umieścił koncepcję hybrydy na wyróżniającym się miejscu, zarówno na tarczy, jak i wewnątrz koperty. Frederique Constant Hybrid Manufacture oferowało połączenie mechaniki i cyfrowości - rozwiązanie „najlepsze z obu światów”. Część mechaniczna przybrała postać produkowanego kalibru FC-750; pierwszy mechanizm Frederique Constant opracowany samodzielnie. Część cyfrowa to inteligentny moduł stworzony przez spółkę zależną MMT (Manufacture Modules Technologies), zamontowany na werku mechanicznym. Zegarek zachował walory estetyczne klasycznego zegarka, a także wartość sugerowaną przez pochodzenie z renomowanej szwajcarskiej firmy, jednocześnie otrzymując istotne funkcje smart. Śledzenie aktywności i monitorowanie snu to przydatne funkcje dostępne za pomocą aplikacji Hybrid App. Niemniej to możliwość przeprowadzenia diagnostyki zegarka, sprawdzenia jego stanu, naprawdę miała znaczenie. Funkcja diagnostyczna codziennie mierzyła amplitudę, liczbę uderzeń i szybkość pracy mechanizmu udostępniając raport w aplikacji.

Fot. Monochrome watches

W pewnym stopniu Frederique Constant i MTT podążali ścieżką wyznaczoną przez Urwerk EMC, ale w przypadku EMC właściciel mógł dokonać niezbędnej regulacji, jeśli test wykazał anomalie. W przypadku Frederique Constant Hybrid Manufacture, zegarek musiałby zostać zabrany do centrum serwisowego, co czyni ogromną różnicę. Byłoby dobrze mieć system do autonomicznego przeprowadzania niezbędnej regulacji mechanicznej, ale mimo że ta opcja wydaje się zachęcająca, taki pomysł pozbawiłby użytkownika wszelkich przyjemności związanych z posiadaniem mechanicznego zegarka.

Podsumowując

Aby zakończyć tę długą recenzję w sposób logiczny i by znaleźć odpowiednią definicję hybrydy, poszukamy odpowiedzi w internecie. Sieć wyjaśnia, że zegarek hybrydowy to każdy zegarek, który wygląda jak tradycyjny, klasyczny zegarek analogowy, ale działa jak smartwatch. Moim zdaniem te zegarki w dużej mierze to okropne abominacje, ale przy wykładniczym wzroście sprzedaży, jestem niestety w mniejszości. Wszyscy podziwiamy kreatywność, badania, inżynierię i wysiłki produkcyjne tych, którzy dobrowolnie - lub z zobowiązania - starają się znaleźć najlepsze z obu światów, ale spójrzmy prawdzie w oczy, czyste mechaniczne zegarki są cenione najbardziej, ze wszystkimi ich wadami. I niech tak pozostanie.