Co to jest turbulencja w powietrzu i dlaczego jej doświadczamy

Samolot Singapore Airlines, który leciał z Londynu do Singapuru i wpadł w silne turbulencje. Zdjęcie: Reuters 

Samolot Boeing 777 był wstrząsany tak mocno, że ludzie i bagaże zostały rozrzucone po kabinie. Maszyna musiała awaryjnie lądować w Bangkoku, pisze Rosyjska Służba BBC. 

Co to jest turbulencja? 

Ci z nas, którzy często latają, znają wstrząsy, które pojawiają się, gdy samolot wpada w strefę turbulencji. Samolot nie tylko trzęsie się, ale może w ciągu kilku sekund zdobyć lub stracić kilkaset metrów wysokości. Najczęściej turbulencja pojawia się w chmurach, gdzie występują prądy wznoszące i opadające. Istnieją jednak również inne rodzaje turbulencji: na przykład turbulencja falowa może powstać, gdy prądy powietrza, zderzając się z przeszkodą, taką jak grzbiet górski, odbijają się od niego i tworzą fale powietrzne podobne do morskich. Strefy turbulencji tworzą się również za ogonem lecącego samolotu, zwłaszcza dużego, a ich napotkanie może skończyć się tragicznie dla samolotu lecącego za nim - takie przypadki się zdarzały. Dlatego kontrolerzy lotów pilnują, aby między samolotami było zawsze wystarczająco dużo przestrzeni, zwłaszcza w pobliżu lotnisk, gdzie jest wiele samolotów lecących w tym samym kierunku. Istnieje także tak zwana turbulencja czystego nieba, która pojawia się nie w chmurach, ale w czystym niebie przy dobrej widoczności i nie można jej wykryć za pomocą radaru meteorologicznego na pokładzie samolotu. Ten typ turbulencji pojawia się w rejonach prądów strumieniowych - swoistego rodzaju powietrznych rzek, zazwyczaj na wysokości 12-15 km. Różnica w prędkości tego strumienia i otaczającego go powietrza może osiągnąć 150 km na godzinę. Tarcie między tymi dwoma obszarami powoduje turbulencję. 

Czy to jest niebezpieczne? 

Nowoczesne samoloty są projektowane z myślą o turbulencji, dlatego w przeważającej większości przypadków nie stanowi ona większego zagrożenia niż nieprzyjemne odczucia dla pasażerów i załogi - o ile, oczywiście, pasażerowie są przypięci pasami do fotela. Jednak w ekstremalnych przypadkach duże wahania ciśnienia (w szybszych prądach powietrznych ciśnienie jest niższe) i gwałtowne przemieszczanie mas powietrza mogą stanowić zagrożenie dla integralności strukturalnej płatowca. Prawdą jest, że zdarza się to niezwykle rzadko, a w większości przypadków głównym zagrożeniem dla pasażerów na pokładzie jest gwałtowne wstrząsy, które mogą przewrócić każdego, kto nie zdążył zapiąć pasów bezpieczeństwa. 

Podczas lotu Singapore Airlines silne wstrząsy wypatroszyły nawet kuchnię liniowca, specjalnie zaprojektowaną z myślą o turbulencjach. Zdjęcie: Reuters 

Według danych amerykańskiej Narodowej Rady Bezpieczeństwa Transportu, w okresie od 2009 do 2022 roku na amerykańskich liniach lotniczych odnotowano 163 poważne obrażenia spowodowane turbulencjami, co stanowi średnio około 12 przypadków rocznie. 

Jak sobie z tym radzić? 

Przed każdym lotem piloci otrzymują specjalne raporty meteorologiczne, w których wskazane są obszary możliwych turbulencji na trasie. Pomaga to w planowaniu lotu, na przykład unikając silnych burz (które stanowią pewne zagrożenie dla samolotu nie tylko z powodu możliwej turbulencji). Jednak „turbulencji czystego nieba” nie da się w ten sposób uniknąć. Ale o niej mogą ostrzec piloci innych samolotów lecących tym samym korytarzem powietrznym. W takim przypadku załoga może podjąć środki zaradcze – spróbować zmienić trasę, wznieść się lub obniżyć na inną wysokość, zmniejszyć prędkość i posadzić pasażerów na miejscach. Ze względu na nieprzewidywalność turbulencji piloci zalecają pasażerom zapięcie pasów przez cały lot. Komercyjne linie lotnicze regularnie przeprowadzają szkolenia dla pilotów, w tym również z zarządzania samolotem w turbulencjach. Nowoczesne autopiloty także pomagają radzić sobie z turbulencją, pomagając utrzymać samolot na określonej wysokości – chociaż w przypadku silnych to nie pomaga. 

Czy turbulencja występuje coraz częściej? 

Niektórzy badacze uważają, że zmiany klimatu zwiększyły prawdopodobieństwo występowania turbulencji. W zeszłym roku naukowcy z brytyjskiego Uniwersytetu w Reading odkryli, że w okresie od 1979 do 2020 roku liczba silnych turbulencji na trasie północnoatlantyckiej wzrosła o 55%. Wyjaśnili to zmianą prędkości wiatru na dużych wysokościach z powodu cieplejszego powietrza, spowodowanego emisją dwutlenku węgla. Inni specjaliści wskazują, że częstsze przypadki turbulencji można również tłumaczyć tym, że coraz więcej latamy. Bardziej ruchliwe trasy zmniejszają możliwości pilotów omijania obszarów turbulencji, ponieważ muszą zachować minimalną odległość od innych samolotów.