Coraz więcej osób z cukrzycą typu 1 stosuje leki GLP-1, mimo braku wystarczających dowodów na ich bezpieczeństwo i skuteczność, wynika z badania

Zdjęcie: George Frey/Reuters

Grupa leków znana jako agoniści receptora GLP-1 obejmuje takie preparaty jak Wegovy, Zepbound, Ozempic, Mounjaro i Victoza. Zostały one pierwotnie opracowane do leczenia cukrzycy typu 2, która rozwija się, gdy komórki organizmu stają się oporne na działanie insuliny. Niektóre z tych leków okazały się również bezpieczne i skuteczne w wspomaganiu odchudzania, leczeniu bezdechu sennego oraz zmniejszaniu ryzyka zawałów serca i udarów u osób bez cukrzycy.

Jednak badania kliniczne tych leków celowo wykluczały osoby z cukrzycą typu 1, które są zależne od insuliny, ponieważ ich organizm nie wytwarza jej wystarczającej ilości, by przeżyć. Producenci obawiali się, że jednoczesne stosowanie leków GLP-1 i insuliny może zwiększać ryzyko niebezpiecznie niskiego poziomu cukru we krwi, czyli hipoglikemii, i nie chcieli podejmować ryzyka prowadzenia badań w tej grupie pacjentów.

Etykiety leków Ozempic i Mounjaro, które są przepisywane w celu pomocy osobom z cukrzycą typu 2 w kontrolowaniu poziomu cukru we krwi, wyraźnie zaznaczają, że nie są przeznaczone do stosowania w przypadku cukrzycy typu 1. Jednak mimo braku wystarczających dowodów wielu lekarzy zaczęło przepisywać leki GLP-1 poza oficjalnymi wskazaniami (off-label) pacjentom z cukrzycą typu 1, zwłaszcza tym, którzy zmagają się również z otyłością.

Nowe badanie odzwierciedla tę rosnącą praktykę. W badaniu, które zostało opublikowane w zeszłym miesiącu w czasopiśmie „Diabetes, Obesity, and Metabolism”, naukowcy z Uniwersytetu Johns Hopkins przeanalizowali historię medyczną ponad 200 000 osób z cukrzycą typu 1 w latach 2008-2023. Podzielili dane na okresy trzyletnie, począwszy od października 2008 do września 2011, aż po październik 2020 do września 2023. W tym czasie wskaźniki otyłości znacznie wzrosły wśród osób z cukrzycą typu 1. Wśród dzieci w wieku 2-19 lat wskaźnik otyłości wzrósł z 18% do 26%, a wśród dorosłych powyżej 20. roku życia wzrósł z 30% do 38%. Stosowanie leków GLP-1 również gwałtownie wzrosło. Wśród dorosłych z najwyższą kategorią otyłości, około 4% stosowało leki GLP-1 w 2008 roku, a 33% w 2023 roku – co stanowi wzrost o 800%.

Niektórzy pacjenci z cukrzycą typu 1 twierdzą, że te leki stanowiły przełom, pomagając im po raz pierwszy w kontrolowaniu gwałtownych wahań poziomu cukru we krwi. Mogą one również pomóc pacjentom z cukrzycą typu 1 w utracie wagi. Jest to szczególnie trudne dla osób przyjmujących insulinę, ponieważ ten hormon sygnalizuje organizmowi, aby usuwał nadmiar cukru z krwi i przechowywał go w postaci tłuszczu. Jednakże są to relacje oparte na pojedynczych przypadkach i mogą nie oddawać sytuacji, w których występują skutki uboczne lub powikłania, takie jak hipoglikemia, stanowiąca zagrożenie życia.

„Naprawdę potrzebujemy danych z badań klinicznych dedykowanych tej populacji pacjentów z cukrzycą typu 1, aby sprawdzić, czy te leki są skuteczne i bezpieczne w tej grupie” – powiedział autor badania, dr Jung-Im Shin, epidemiolog z Bloomberg School of Public Health Uniwersytetu Johns Hopkins.

Mniejsze badania retrospektywne – które analizują dane z przeszłości – sugerują, że stosowanie leków GLP-1 w cukrzycy typu 1 przynosi korzyści. Jednak Shin podkreśla, że naprawdę potrzebne są dane z randomizowanych, podwójnie zaślepionych badań klinicznych, w których uczestnicy są obserwowani w czasie – jedni otrzymują lek, a drudzy placebo. Część tych danych pojawi się wkrótce, mówi dr Viral Shah, endokrynolog i dyrektor badań klinicznych cukrzycy w Indiana University School of Medicine, który nie brał udziału w tym badaniu. Shah twierdzi, że, podobnie jak wielu jego kolegów, przepisuje leki GLP-1 niektórym pacjentom z cukrzycą typu 1.

„Większość endokrynologów dzisiaj rozumie, że osoby z cukrzycą typu 1 – nie wszyscy, ale niektórzy – mogłyby skorzystać z drugiego leku obok insuliny” – mówi Shah. Oprócz leków GLP-1, badane są także inhibitory SGLT-2, leki stosowane w cukrzycy typu 2, pod kątem ich zastosowania w cukrzycy typu 1. Leki GLP-1 mogą pomóc zmniejszyć ilość insuliny potrzebnej do kontrolowania poziomu cukru we krwi oraz mogą wspomagać utratę wagi u osób z cukrzycą typu 1 i otyłością. Ze względu na ryzyko hipoglikemii, Shah podkreśla, jak ważne jest ścisłe współpracowanie z lekarzem przy ustalaniu dawkowania zarówno leków GLP-1, jak i insuliny. Shah ostrzega osoby z cukrzycą typu 1, które nie są otyłe, aby unikały stosowania leku GLP-1, ponieważ badania retrospektywne wykazały, że ta grupa osób częściej doświadcza działań niepożądanych ze strony układu pokarmowego, co może skłonić ich do zaprzestania stosowania leku.

Shah mówi, że kilka trwających badań analizuje stosowanie leków GLP-1 w cukrzycy typu 1, w tym jedno, którym kierował, a wyniki zostaną zaprezentowane na corocznym spotkaniu Amerykańskiego Stowarzyszenia Cukrzycowego w czerwcu. Badanie Shah'a, które obejmowało osoby z cukrzycą typu 1 i otyłością, było randomizowanym, podwójnie zaślepionym badaniem wśród pacjentów stosujących sztuczną trzustkę do kontrolowania poziomu cukru we krwi. Sztuczna trzustka to system, który wykorzystuje komputer do dostarczania insuliny na podstawie bieżących odczytów poziomu cukru we krwi. Połowa uczestników otrzymała cotygodniowy zastrzyk semaglutydu, leku zawartego w Ozempicu i Wegovy, podczas gdy druga połowa dostała zastrzyk placebo. Uczestnicy byli monitorowani przez łącznie sześć miesięcy. Podobne badanie prowadzone na Uniwersytecie Yale będzie monitorować pacjentów przez rok, a wyniki mają być dostępne w 2028 roku.