Czy można umrzeć przez złamane serce?

Zdjęcie: https://www.sciencenews.org/article/heartbreak-death-takotsubo-syndrome

Cicha śmierć z powodu złamanego serca to motyw, który pojawia się w mitach i fantastyce. W uniwersum Gwiezdnych Wojen, możliwe, że Padmé Amidala umarła przez złamane serce po tym, jak jej mąż przeszedł na ciemną stronę i został Darthem Vaderem, a ona urodziła Luke'a i Leię. Król Lear Szekspira ulega złamanemu sercu po usłyszeniu o śmierci swojej ukochanej Kordelii.

Ignorując dramatyzm, możliwe jest, że postacie te zapadły na zespół takotsubo (inaczej kardiomiopatię takotsubo, TTS) — krótkie i ostre uszkodzenie lewej komory serca. Stan ten może wystąpić po silnym stresie emocjonalnym lub fizycznym, udowadniając, że „złamane serce” jest zarówno prawdziwe, jak i potencjalnie śmiertelne.

„Podczas gdy umieranie ze złamanym sercem było popularnym motywem w fikcji od dawna, lekarze zaczęli dokumentować prawdziwe przypadki dopiero w latach 60-tych”, powiedziała Trisha Singh, kardiolog z University Hospitals Dorset w Anglii. „Zwykle na złamane serce cierpiały starsze lub w średnim wieku kobiety, które niedawno straciły ukochaną osobę i zmarły mniej więcej dzień później”.

Wraz z rozwojem technologii obrazowania, lekarze mogli bezpośrednio badać serca pacjentów. W wielu przypadkach lewa komora serca — komora, która pompuje utlenowaną krew do organizmu — ulega rozszerzeniu. Kształt przypomina japońskim klinicystom takotsubo, okrągłe naczynie z wąską szyjką i szerokim dnem do łapania homarów, i ośmiornic. W 1990 roku kardiolog Hikaru Sato wraz z współpracownikami z Hiroshima City Hospital zaproponowali termin takotsubo, aby opisać ten stan.

To co go wywołuje, wciąż pozostaje zagadką. Jedną z hipotez jest to, że ostre traumatyczne wydarzenie powoduje wzrost hormonów stresu, takich jak noradrenalina w mózgu i adrenalina w nadnerczach. Jako, że lewa komora serca jest szczególnie bogata w receptory dla tych substancji chemicznych, nagły wzrost może spowodować, że napięty, elastyczny mięsień zmieni się luźną i opuchniętą tkankę, przez co nie będzie w stanie dostarczyć wystarczającej ilości krwi do organizmu. Inna hipoteza zakłada, że reakcja na stres tymczasowo „oszałamia” serce. Przez to, że większość przypadków obserwuje się u kobiet po menopauzie, obniżony poziom estrogenu może także odgrywać rolę.

Zespół takotsubo jest stosunkowo rzadki i występuje tylko u około 2 procent osób, które szukają pomocy medycznej z powodu pozornego zawału serca. Kardiolog Peter Rahko z University of Wisconsin-Madison wspomina przypadek z lat 80-tych. Starsza kobieta została wezwana do szpitala na wsi w Wisconsin, aby zidentyfikować ciało syna, który zmarł w wyniku wypadku samochodowego. „W ciągu pięciu minut zaczęła odczuwać silny ból w klatce piersiowej [i] upadła na podłogę” — powiedział Rahko.

Kobieta została przewieziona do Madison, gdzie Rahko wprowadził cewnik do jej serca, aby sprawdzić, czy jakaś blokada w komorach spowodowała atak serca. Ku jego zaskoczeniu, „jej tętnice były całkowicie normalne, ale czynność serca była dramatycznie obniżona”. W zespole takotsubo naczynia krwionośne serca są często drożne. W rzeczywistości u większości pacjentów nie występują klasyczne czynniki ryzyka problemów z sercem.

Z perspektywy czasu Rahko zdaje sobie sprawę, że jego pacjentka cierpiała na zespół takotsubo. Obecnie wskazówką do ustalenia diagnozy jest obniżona czynność serca bez wyraźnych objawów choroby serca. Lekarz będzie szukał źródła ostrego stresu, takiego jak niedawna żałoba. W niektórych przypadkach przeżycie traumatyczne jest oczywiste. Ale nawet wydarzenia o bardziej długoterminowych skutkach, takie jak pandemia COVID-19 lub trzęsienia ziemi w Nowej Zelandii, zostały udokumentowane jako punkty krytyczne. Singh zwróciła uwagę na to, że wielu pacjentów cierpi na choroby psychiczne, takie jak lęk lub depresja.

Chociaż takotsubo ma ciężki przebieg, jest niezwykle krótkotrwałym stanem i zazwyczaj nie kończy się śmiercią. Około 4 procent osób cierpiących na tę chorobę umiera, w porównaniu do około 75 procent osób, które w pełni powraca do zdrowia po 10 dniach, tak jak to zrobiła pacjentka Rahko. Wiele osób wraca do zdrowia już po 48 do 72 godzinach. „To absolutnie niesamowite” — powiedziała Singh. „Pamiętam, gdy pewna kobieta przyszła z poważnie upośledzoną czynnością lewej komory serca. Gdy wróciłam sześć godzin później i ponownie zeskanowałem jej serce, czynność komory zmieniła się z poważnie upośledzonej na prawie łagodnie upośledzoną, a potem na prawie normalną”.

Standardowa opieka polega na leczeniu niewydolności serca. „Ale ostatnio, zwłaszcza widząc, jak niektóre osoby tak szybko wracają do zdrowia, rodzi to pytania.” — zaznaczył Rahko. „Czy powinniśmy w ogóle zawracać sobie głowę podawaniem ludziom tych leków? Czy pomagają one pacjentom?”. Istnieje możliwość, że przy podstawowej opiece medycznej, serce pacjenta samo się naprawi. Rahko stwierdził, że skoro wiadomo, iż zespół takotsubo występuje obecnie, nie byłby zaskoczony, gdyby niektóre historyczne zgony z powodu „żalu” były spowodowane tym właśnie zespołem. Kiedy ludzie mieli niewiele poza wiarą, rozsądne było myślenie, że „jakiś bóg powalił kogoś i zabił za jakiekolwiek nadużycie” — objaśnił. „To jest jedno z potencjalnych fizjologicznych wyjaśnień”.