Czy wirusy opryszczki wywołują Alzheimera?

Większość osób najpierw kojarzy opryszczkę z małymi pęcherzykami na ustach, które powoduje wirus opryszczki pospolitej typu 1 (HSV-1). Źródło: Christin Klose/dpa/picture alliance

 Od lat badacze próbują wykazać bezpośredni związek między infekcjami wirusowymi a chorobami neurodegeneracyjnymi, takimi jak Alzheimer, demencja, Parkinson czy stwardnienie rozsiane, poprzez analizę danych. Przede wszystkim skupiono się na licznych różnych wirusach opryszczki, które nie tylko powodują dokuczliwe pęcherzyki, ale w zależności od typu także ospę wietrzną, półpasiec i mononukleozę zakaźną. Istnieje również możliwość, że wirusy opryszczki są związane z występowaniem stwardnienia rozsianego oraz różnymi rodzajami nowotworów.  

Czy opryszczka wywołuje Alzheimera? 

W przypadku opryszczki wiele osób najpierw myśli o małych pęcherzykach na ustach, które wywołuje wirus opryszczki typu 1. Typ 2 (HSV-2) powoduje pęcherzyki w okolicach narządów płciowych. Przeprowadzone wcześniej analizy danych wykazały, że osoby z zakażeniem HSV-1 mają zwiększone ryzyko zachorowania na Alzheimera. 
Na podstawie badań krwi i skanów mózgu, naukowcy z Uniwersytetu Columbia w Nowym Jorku udowodnili, że u pacjentów z zakażeniem HSV-2 gruba kora mózgu była cieńsza niż u osób niezainfekowanych. Zgodnie z opublikowanym w czasopiśmie ,,Journal of Neurological Sciences” badaniem, przeanalizowane zostało 455 osób w wieku średnio 70 lat, które miały potwierdzone zakażenie HSV-2. ,,Nasze wyniki sugerują, że seropozytywność wirusa opryszczki typu 2 może przyspieszać proces starzenia się mózgu, co może prowadzić do zwiększonej podatności na zaburzenia poznawcze i choroby neurodegeneracyjne w starzejących się grupach ludności”, jak wynika z badania. Cieńsza kora mózgu wskazuje często na chorobę Alzheimera. To zewnętrzna warstwa mózgu odpowiadająca głównie za zdolności poznawcze, czyli przetwarzanie bodźców sensorycznych i pamięć. W przypadku Alzheimera w korze mózgu gromadzą się liczne nieprawidłowe białka o nazwach Amyloid i Tau. To powoduje zmianę wewnętrznej chemii komórki. Amyloid zbiera się w ,,plaki”, a białko Tau tworzy pęczki włókien, zwane ,,splątkami”. To prowadzi do ,,nekroptozy”, czyli obumierania komórek mózgowych.  

W chorobie Alzheimera w korze mózgu gromadzą się liczne nieprawidłowe białka o nazwach Amyloid i Tau, co prowadzi do obumierania komórek mózgowych. Źródło: National Institute on Aging, NIH/AP/picture alliance 

Typ 2 przyśpiesza starzenie mózgu? 
Nowe badanie nie może jednak potwierdzić, czy HSV-2 faktycznie powoduje Alzheimera, ponieważ jest to badanie korelacyjne. Może jedynie ujawnić związek między zakażeniem opryszczką a występowaniem Alzheimera lub określić siłę tego związku. 

Prawie wszyscy ludzie przynajmniej raz w swoim życiu zetknęli się z wirusem opryszczki typu 1. Ponieważ wirusy opryszczki doskonale się przystosowały do ludzi. ,,Wirusy znają układ odpornościowy tak dobrze, że w trakcie ewolucji opracowały wyrafinowane środki przeciwdziałania, aby zmylić obronę” - mówi biolog Melanie Brinkmann, kierująca grupą badawczą w Centrum Badawczym Helmholtza ds Infekcji (HZI) i profesor na Uniwersytecie Technicznym w Brunszwiku.  

Jakie są wirusy opryszczki? 

Istnieje ponad 200 różnych znanych członków rodziny wirusów opryszczki, które są bardzo elastyczne, z czego dziewięć ma swoją specyfikę w działaniu u ludzi. Do tej grupy zaliczają się Herpes Simplex Virus typu 1 i 2, Varicella-Zoster Virus, wywołujący ospę wietrzną i półpasiec oraz Epstein-Barr Virus, odpowiedzialny za zespół mononukleozy. Badania sugerują możliwy związek tego wirusa z rozwojem stwardnienia rozsianego oraz różnymi rodzajami nowotworów. 

Gdy wirus opryszczki raz się zainfekuje, pozostaje w organizmie przez całe życie. Często nie pojawiają się żadne objawy, a wirusy opryszczki pozostają w stanie uśpienia, znanym jako stan utajenia. Objawy, takie jak charakterystyczne pęcherzyki, występują dopiero, gdy organizm jest osłabiony silną infekcją lub stresem. 

Nawet jeśli nie znaleziono ostatecznego dowodu na związek pomiędzy infekcjami wirusowymi a chorobami neurodegeneracyjnymi, te ustalenia pomagają w rozwoju skutecznych terapii i potencjalnych szczepionek. 

Co chroni przed wirusami opryszczki? 

Aktualnie nie ma zatwierdzonej szczepionki przeciwko wirusom opryszczki. BioNTech pracuje nad opracowaniem szczepionki przeciwko wirusowi opryszczki typu 2, która obecnie przechodzi badania kliniczne. 

Rzeczywiście, osoby, które jeszcze nie są zainfekowane wirusem opryszczki, mogą zachować dystans, aby uniknąć zakażenia. Wirusy opryszczki przenoszone są drogą kropelkową oraz poprzez kontakt bezpośredni, dlatego ważne jest unikanie bliskiego kontaktu ciała. Nawet dotknięcie opryszczkowych pęcherzyków może prowadzić do zakażenia. W obszarze narządów płciowych, stosowanie prezerwatyw może zredukować ryzyko zakażenia.  

Kto na swoim ciele ma już wirusy opryszczki, może liczyć na wsparcie układu odpornościowego, który pomaga utrzymać wirusy w stanie uśpienia, czyli latentnym. Aby nie osłabić układu odpornościowego niepotrzebnie, warto unikać ekstremalnych obciążeń fizycznych, stresu oraz niepotrzebnych infekcji, na przykład poprzez szczepienia. Osoby mające osłabiony układ odpornościowy, takie jak osoby starsze lub te, które muszą farmakologicznie tłumić swoją odporność, mogą regularnie poddawać się szczepieniom przeciwko chorobom zakaźnym. Osoby z silną odpornością mają mniejsze szanse na rozwój wirusów opryszczki.