Dieta śródziemnomorska obniża ryzyko raka piersi o 13% - największe korzyści dla kobiet po menopauzie

Zdjęcie: Sea Wave / Shutterstock

Obszerne globalne badanie pokazuje, że dieta śródziemnomorska znacząco
zmniejsza ryzyko raka piersi u kobiet po menopauzie, a najsilniejsze efekty
zaobserwowano w populacjach azjatyckich. To odkrycie podkreśla potencjał tej diety
jako skutecznego narzędzia profilaktyki nowotworowej.

W niedawnym badaniu opublikowanym w czasopiśmie “Health Science Reports”,
naukowcy przeanalizowali zależność między przestrzeganiem diety
śródziemnomorskiej a ryzykiem zachorowania na raka piersi. Rak piersi stanowi
istotny problem zdrowia publicznego, odpowiadając za znaczną część diagnoz
nowotworowych u kobiet. Dlatego poszukiwanie skutecznych strategii
prewencyjnych pozostaje kluczowe, ze szczególnym uwzględnieniem czynników
stylu życia, takich jak dieta. Dieta śródziemnomorska przyciąga duże
zainteresowanie badawcze ze względu na swoje powiązania z korzyściami
zdrowotnymi. Ponadto badania sugerują odwrotną zależność między
przestrzeganiem zasad diety śródziemnomorskiej a ryzykiem zachorowania na raka
piersi, choć wciąż istnieją pewne niejednoznaczności. Mechanizmy leżące u
podstaw tej zależności mogą obejmować przeciwzapalne i antyoksydacyjne
właściwości diety, a także czynniki hormonalne, szczególnie u kobiet po
menopauzie.

O badaniu
W niniejszym badaniu naukowcy przeanalizowali dostępne dane dotyczące związku
między dietą śródziemnomorską a ryzykiem zachorowania na raka piersi. W tym
celu przeszukano bazy danych PubMed, Scopus oraz Web of Science w
poszukiwaniu badań kliniczno-kontrolnych i kohortowych, które oceniały stopień
przestrzegania diety śródziemnomorskiej oraz jej związek z ryzykiem wystąpienia
raka piersi. W badaniach tych raportowano szacunkowe ryzyko zachorowania,
używając wskaźników takich jak iloraz szans, ryzyko względne lub hazard ratio.
Badania, które nie zawierały danych ilościowych, nie były oryginalnymi pracami lub
dotyczyły innych wzorców żywieniowych, zostały wykluczone z analizy. Następnie z
wybranych badań wyodrębniono istotne dane, takie jak: liczebność próby, cechy
uczestników (wiek, status menopauzalny), metody i czas trwania oceny diety,
spożycie alkoholu oraz oszacowania ryzyka. Jakość włączonych badań oceniono za
pomocą Skali Newcastle-Ottawa (NOS). Następnie przeprowadzono metaanalizę,
łącząc oszacowania ryzyka porównujące najniższy i najwyższy poziom
przestrzegania diety śródziemnomorskiej. Zmienność (heterogeniczność) wyników
oceniano za pomocą statystyki I-squared, a stronniczość publikacyjną analizowano
przy użyciu wykresów lejkowych oraz testu Begga. Dodatkowo zespół badawczy
przeprowadził analizy podgrupowe z uwzględnieniem typu badania, regionu
geograficznego oraz statusu menopauzalnego, aby sprawdzić, czy zmienne te
wpływają na oszacowania ryzyka. Przeprowadzono także analizy wrażliwości, aby
ocenić trwałość uzyskanych wyników, oraz zbadano wpływ uwzględnienia spożycia
alkoholu - elementu diety śródziemnomorskiej, którego rola w ryzyku zachorowania
na raka piersi budzi kontrowersje.

Ustalenia
Przeszukiwanie baz danych przyniosło łącznie 2189 wyników. Po usunięciu
duplikatów oraz wstępnej selekcji na podstawie tytułów i streszczeń, dokonano
przeglądu pełnych tekstów 43 prac, z czego do analizy końcowej włączono 31
badań. Wśród nich znalazło się 19 badań typu case-control oraz 12 badań
kohortowych, opublikowanych w latach 2006–2023. Uczestnicy tych badań mieli od
20 do 104 lat.
Jakość uwzględnionych badań była generalnie wysoka, a badania typu case-control i
kohortowe uzyskały wyniki w zakresie 3-9 oraz 6-9 punktów na skali NOS.
Metaanaliza wykazała istotny związek między przestrzeganiem diety
śródziemnomorskiej a niższym ryzykiem zachorowania na raka piersi ogólnie, z dużą
zmiennością wyników w poszczególnych badaniach. Jednak w przypadku kobiet
przed menopauzą nie stwierdzono istotnego zmniejszenia ryzyka, z pewną
heterogenicznością wyników między badaniami.
W przeciwieństwie do tego, u kobiet po menopauzie stwierdzono istotne
zmniejszenie ryzyka raka piersi związane z przestrzeganiem diety
śródziemnomorskiej, z umiarkowaną zmiennością wyników. Ponadto badania
kohortowe z okresem obserwacji krótszym niż 20 lat oraz dłuższym niż 20 lat nie
wykazały istotnych różnic w ryzyku zachorowania na raka piersi. Z kolei badania
przeprowadzone w Azji wykazały najsilniejsze związki między przestrzeganiem diety
śródziemnomorskiej a ryzykiem raka piersi. Badania europejskie wykazały
umiarkowane związki, podczas gdy badania amerykańskie nie miały istotnych
powiązań. W przypadku kobiet przed menopauzą w badaniach kohortowych dieta
śródziemnomorska nie miała wpływu na ryzyko raka piersi; podobnie, marginalny
związek w badaniach typu case-control wydawał się być zawyżony. Pod względem
regionu, kobiety przed menopauzą nie odnotowały istotnego zmniejszenia ryzyka w
Azji, Amerykach ani Europie.
Dla kobiet po menopauzie w badaniach kohortowych stwierdzono umiarkowane
zmniejszenie ryzyka raka piersi związane z przestrzeganiem diety
śródziemnomorskiej, podczas gdy w badaniach typu case-control zaobserwowano
silniejszy efekt ochronny. Ponadto, stwierdzono umiarkowane zmniejszenie ryzyka u
Europejek, słabsze, nieistotne zmniejszenie u Amerykanek oraz silniejszy związek u
Azjatek.
Analiza wykazała również, że uwzględnienie lub wykluczenie alkoholu jako składnika
diety śródziemnomorskiej wpływało na wielkość redukcji ryzyka w niektórych
podgrupach, szczególnie wśród kobiet po menopauzie, co podkreśla złożoną i wciąż
dyskutowaną rolę alkoholu w profilaktyce raka piersi.
Analiza wrażliwości „leave-one-out” nie wykazała żadnych badań odstających, co
potwierdza solidność wyników.

Ograniczenia
Ograniczenia badania obejmują różnice w wynikach między badaniami kohortowymi
a case-control, przy czym badania typu case-control zazwyczaj wykazywały
silniejszy związek, ale jednocześnie miały wyższe ryzyko błędu pamięciowego i inne
wyzwania metodologiczne. Dodatkowo, zmienności w sposobie definiowania i
stosowania diety śródziemnomorskiej w różnych regionach - często związane z
czynnikami kulturowymi - mogą przyczynić się do niejednoznacznych wyników.
Autorzy zauważają, że dalsze badania powinny uwzględniać podtypy raka piersi,
status receptorów hormonalnych, predyspozycje genetyczne oraz czynniki stylu
życia, aby pełniej zrozumieć potencjalną rolę ochronną diety śródziemnomorskiej.

Wnioski
Podsumowując, wyniki metaanalizy wskazują na 13% niższe ryzyko zachorowania
na raka piersi związane z przestrzeganiem diety śródziemnomorskiej, szczególnie u
kobiet po menopauzie. Nie stwierdzono istotnych efektów dla kobiet przed
menopauzą. Geograficznie, najsilniejsze efekty ochronne zaobserwowano w
populacjach azjatyckich, umiarkowane związki występowały u Europejek i
Amerykanek. Choć wyniki sugerują, że dieta śródziemnomorska może być
obiecującą dietą w profilaktyce raka piersi, autorzy podkreślają konieczność
przeprowadzenia dodatkowych, dobrze zaprojektowanych badań w różnych
populacjach i regionach, uwzględniających złożoność składu diety oraz inne czynniki
ryzyka.