Dlaczego niektórym ludziom tak trudno jest przyjmować komplementy

Zdjęcie: Getty Images

Jest pełen inspiracji, lecz Eddie Brummelman nie uważa holenderskiego wyrażenia ,,101 manieren o een kind te prijzen’’ za zbyt pozytywne. To zdanie wydrukowane na plakacie edukacyjnym oznacza ,,101 sposobów, jak pochwalić dziecko’’ i zawiera sugerowane komplementy, takie jak ,,robisz to pięknie…’’ i ,,bardzo dobrze!’’.

Przesłanie plakatu może wydawać się niewinne, a nawet pomocne. Jednak Brummelman, profesor psychologii rozwojowej na Uniwersytecie w Amsterdamie, nazywa to przesadną pochwałą. Jego badania sugerują, że przesadne pochwały mogą w rzeczywistości pogłębić cykl niskiej samooceny, nawet jeśli mają na celu jej zwalczanie.

Nie tylko przesadne komplementy mogą powodować dyskomfort. Niemka, która lekceważy komplementy kolegi na temat jej wyglądu lub Japończyk, który odpowiada ,,Nie, nie’’, gdy krewny nazywa go utalentowanym, może w niektórych sytuacjach zostać uznane za niewdzięczne. Rzeczywiście, Internet obfituje w porady, jak lepiej przyjmować komplementy. Badania psychologiczne sugerują jednak, że lekceważenie komplementów niekoniecznie jest wadą. To dobra wiadomość dla wielu osób, którym nie podoba się komplement, a następnie biją się o swoją pozornie nieadekwatną reakcję.

Komplementy, które są stereotypowe

Jednym z powodów, dla których nie zawsze trzeba się uczyć, jak być lepszym odbiorcą komplementów, jest to, że niektóre komplementy są nieświadomie obraźliwe. Kiedy ciemnoskórzy Amerykanie są nazywani ,,wyraźnymi’’ lub urodzeni w USA Azjaci są chwaleni za biegłość w języku angielskim - taka pochwała ujawnia stronniczość mówiącego: w tym przypadku jest to zaskoczenie, że mniejszość rasowa dobrze się posługuje językiem. Protekcjonalne komplementy oparte na tożsamości grupowej (takie jak ,,Wykazałaś się dobrym przywództwem, jak na kobietę’’) mogą prowadzić do złości i chęci konfrontacji.

Kiedy pochwały są zgodne z normami dotyczącymi płci, jak to często bywa, niewłaściwe komplementy mogą utrwalić stereotypy. Nękanie seksualne można maskować pod postacią pochlebstwa, co często nakłada na kobiety obowiązek łagodnego akceptowania dokuczania, a nie na mężczyzn obowiązek powstrzymania się od nękania i uprzedmiotowienia kobiet.

Dowody psychologiczne sugerują, że komplementy dotyczące wyglądu mogą być szczególnie wyczerpujące dla kobiet.

Ogólnie rzecz biorąc, kobiety otrzymują więcej komplementów niż mężczyźni. Komplementy dotyczące mężczyzn dotyczą głównie ich umiejętności, podczas gdy komplementy dotyczące wyglądu są znacznie częstsze w przypadku kobiet. Aczkolwiek komplementy te mają różne skutki. ,,Komplementy dotyczące wyglądu prowadzą do skupienia się na wyglądzie i monitorowaniu ciała’’ - mówi Rotem Kahalon, adiunkt psychologii społecznej na Uniwersytecie Bar-Ilan w Ramat-Gan w Izraelu. Badania neuronaukowe sugerują, że słowa odnoszące się do ciała, w tym komplementy dotyczące ciała, są przetwarzane w mózgu szybciej i dokładniej niż te, które są mniej związane z ciałem, np. ,,przyjazny’’.

Jedną z potencjalnych konsekwencji jest spowolnienie myślenia osoby komplementowanej. Kahalon jest współautorką badania przeprowadzonego wśród izraelskich studentów uniwersytetu, które wykazało, że zarówno mężczyźni, jak i kobiety, którzy otrzymywali komplementy związane z wyglądem, radzili sobie później znacznie gorzej na testach z matematyki. Chociaż takie komplementy mogą sprawiać przyjemność, Kahalon zinterpretowała to jako sugestię, że mogą wywołać rozpraszającą samoświadomość, która osłabia wydajność poznawczą. ,,Monitorowanie własnego ciała to stan psychiczny wyniszczający funkcje poznawcze’’ - mówi Kahalon.

W jednym z badań niewłaściwe komplementy zwiększały niepokój u kobiet, lecz nie u mężczyzn. (Getty Images)

Inne dowody psychologiczne sugerują, że komplementy dotyczące wyglądu mogą być szczególnie wyczerpujące dla kobiet. W badaniu przeprowadzonym na włoskich studentach symulujących rozmowę kwalifikacyjną wykazano, że niewłaściwe komplementy zwiększały poziom lęku i depresji u kobiet, choć nie u mężczyzn. Jednocześnie w wielu kulturach od kobiet oczekuje się skromności i atrakcyjności, co powoduje napięcia wokół tego, jak reagować na komplementy.

Ogólnie rzecz biorąc, ,,komplementy dotyczące wyglądu subtelnie wzmacniają tradycyjną rolę kobiet jako obiektów seksualnych, których wygląd jest stale kontrolowany’’ - mówi Kahalon. Choć pochwała wyglądu kobiety może wydawać się niewinna, a nawet pozytywna, ,,służy ona również utrzymaniu statusu quo płci, w którym kobiety są oceniane na podstawie wyglądu’’ - mówi.

Odpowiadanie na komplementy

Chociaż badania nad reakcją na komplementy są zdominowane przez tak zwane ,,dziwne’’ społeczeństwa (zachodnie, wykształcone, uprzemysłowione, bogate i demokratyczne), a studenci są zwykle nadreprezentowani jako uczestnicy badań, badania międzykulturowe pokazują, że nie ma powszechnie odpowiedniego sposobu na przyjęcie komplementu.

Po pierwsze, w niektórych społeczeństwach komplementy nie są postrzegane pozytywnie. Na przykład komplementy mogą być postrzegane jako groźne w społecznościach, w których silna jest wiara w zazdrość i czary.

Nawet w społeczeństwach, w których komplementy są w dużej mierze postrzegane jako pozytywne, badacze udokumentowali różne poziomy akceptacji komplementów (co często sygnalizuje się po prostu powiedzeniem ,,dziękuję’’). Jedno z badań przeprowadzonych wśród Nigeryjczyków mówiących po angielsku wykazało, że 94% zebranych komplementów zostało zaakceptowanych w porównaniu z 88% w badaniu przeprowadzonym na mieszkańcach Afryki Południowej, 66% w badaniu przeprowadzonym na Amerykanach i 61% w przypadku Nowozelandczyków.

Istnieje jednak wiele różnych sposobów reagowania na komplement, wykraczających poza zwykłą akceptację lub odrzucenie. Analiza rozmów w Niemczech wykazała, że ​​chociaż uczestnicy badania w przeważającej mierze przyjmowali komplementy, zazwyczaj nie mówili ,,dziękuję’’. Zamiast tego czasami komentowali sam komplement, na przykład odpowiadając ,,to miło’’, gdy powiedziano im ,,sympatycznie było u ciebie dziś wieczorem’’. (Może to być część niemieckiej kultury uprzejmości, gdzie komplementy są rzadsze, ale bardziej zgodne z prawdą niż na przykład w USA).

Wielu badaczy udokumentowało wewnętrzny konflikt, gdy ktoś jest komplementowany, pomiędzy chęcią podtrzymania rozmowy poprzez wyrażenie zgody, a poczuciem obowiązku unikania samochwalenia. Konflikt ten może być szczególnie silny w niektórych sytuacjach. W Japonii, gdzie często występuje presja, aby odrzucić pochwałę, 45% komplementów zidentyfikowanych w jednym badaniu doprowadziło do reakcji negatywnej. Natomiast osoby mówiące po japońsku mają jednak wiele strategii pozwalających przyjąć komplement bez jego całkowitego poparcia lub odrzucenia, na przykład poprzez serię skinień głową lub humorystyczne sugerowanie, że komplementowane zachowanie jest w rzeczywistości złowrogie.

Dla kogoś, kto wychował się w kulturze, w której informacje zwrotne skupiają się raczej na tym, jak coś ulepszyć, a nie na tym, co robią dobrze, otrzymywanie komplementów może być czasami niewygodne. Chińskie dzieci ,,trenuje się, aby skupiały się na swoich niedociągnięciach, a nie przechwalały się osiągnięciami’’ - mówi Florrie Fei-Yin Ng, profesor na wydziale psychologii edukacyjnej na Chińskim Uniwersytecie w Hongkongu. ,,Z tej perspektywy nie jest zaskakujące, że chińskie dzieci mogą czuć się nieswojo, gdy otrzymują pochwałę’’ - mówi.

Przesadne pochwały mogą być szkodliwe dla poczucia własnej wartości danej osoby. (Getty Images)

Podczas gdy westernizacja chińskiej kultury oznacza, że ​​w Chinach (i w innych krajach, w tym w Iranie) rośnie akceptacja komplementów, Ng twierdzi, że chińskie dzieci w dalszym ciągu obserwują, jak dorośli reagują na pochwały i na tej podstawie kształtują swoje zachowanie. Mogą na przykład zauważyć, że gdy krewni chwalili ich w obecności rodziców, rodzice odrzucali tę pochwałę - mówi.

Oczywiście jeden rodzaj rodzicielstwa nie jest z natury lepszy od drugiego. Ciągłe chwalenie dzieci bez względu na to, jak faktycznie sobie poradziły, może stać się puste i nieskuteczne. Jednak powstrzymywanie się od tego może zaszkodzić dostosowaniu emocjonalnemu. ,,To, czy dane zachowanie będzie prawdopodobnie powiązane z pozytywnymi wynikami dla dziecka, zależy od stopnia, w jakim zachowanie jest społecznie akceptowalne w świecie społecznym małolata’’ - mówi Ng.

Również dla niektórych dorosłych krytyka może być bardziej mobilizująca niż pochwała. Na przykład eksperci są bardziej motywowani negatywnymi opiniami niż nowicjusze.

Kiedy pochwały nie pomagają

Oczywiście istnieją również czynniki osobowości, które wpływają na to, jak ktoś reaguje na pochwały. Komplementy mogą wywoływać niepokój u osób o niskiej samoocenie, ponieważ podważają ich pogląd na siebie i sprawiają, że czują się niezrozumiani. Strach przed negatywną oceną jest również podwyższony u osób cierpiących na fobię społeczną.

Lecz nawet dla innych nieoczekiwany komplement może działać destabilizująco. ,,W istocie pochwała jest oceną’’ - mówi Brummelman. Nawet jeśli jest to pozytywne, ,,ludzie nie zawsze lubią być oceniani… odciąga Cię to od tu i teraz. Sprawia, że ​​bardziej przejmujesz się tym, co myślą o tobie inni ludzie’’.

Oprócz nagłego wywołania niepożądanej świadomości, że jesteś oceniany, pochwała może nagle sprawić, że będziesz bardziej świadomy różnicy sił. W końcu, jak mówi Brummelman, ,,bardzo często nauczyciele chwalą uczniów, ale niezbyt często uczniowie chwalą nauczycieli. Myślę, że widać to również w miejscu pracy’’.

Praca Brummelmana z dziećmi sugeruje, że dzieci mogą być bardzo wrażliwe na sposób, w jaki są chwalone. Na przykład przesadne komplementy ze strony nauczycieli mogą sygnalizować, że mają oni niskie oczekiwania w stosunku do niektórych uczniów, na przykład uczniów z niskich środowisk społeczno-ekonomicznych, i hojnie chwalą, aby to wynagrodzić. ,,Następnie uczniowie interpretują przesadne pochwały jako dowód, że nie są tacy mądrzy’’ - mówi Brummelman.

W badaniu przeprowadzonym w Holandii wśród śpiewających dzieci Brummelman i współpracownicy odkryli również, że nieproporcjonalne pochwały powodują rumieńce u dzieci z lękiem społecznym. ,,Rumienienie to naprawdę znak, że inni ludzie mogą Cię negatywnie ocenić’’ - mówi Brummelman. ,,Zdarza się to często, gdy jesteśmy w centrum uwagi’’. W tym przypadku, podczas gdy lęk społeczny był jednym z czynników powodujących dyskomfort u dzieci, innym czynnikiem był poziom pochwał. Mówienie dzieciom, aby po prostu przyjęły nadmierny komplement bez zaczerwienienia się, nie byłoby pomocne.

Chociaż komplementy często mają być pomocne, mogą mieć skutki sprzeczne z intuicją. (Getty Images)

Dzieci wykazują tę świadomość niuansów pochwały już od najmłodszych lat. ,,Przedszkolaki, gdy widzą, że nauczyciele obficie chwalą… niezależnie od jakości ich pracy, zaczynają mniej ufać pochwałom swoich nauczycieli’’ - mówi Brummelman. Innymi słowy, wartość pochwały maleje, jeśli jest masowa.

Tak naprawdę hojne pochwały mogą wyrządzić więcej szkody niż pożytku. Brummelman zauważa: ,,Rodzice chętniej chwalą dzieci, które mają niską samoocenę. Uważają, że te dzieci potrzebują pochwał, aby poczuć się lepiej. Ale to nieprawda’’. Badania jego i współpracowników pokazują, że kiedy dzieci z niską samooceną otrzymują bardziej zawyżone pochwały, ich samoocena z czasem faktycznie się pogarsza. Nadmierna pochwała stwarza oczekiwania, którym nie da się sprostać, a jednocześnie sygnalizuje dzieciom, że ich poczucie własnej wartości powinno być powiązane z pochwałami zewnętrznymi.

Brummelman zaleca przerwanie błędnego koła poprzez zachowanie większej rozsądku i dostosowanie się do pochwał. Chociaż rodzice czasami chwalą, aby okazać zainteresowanie, są na to inne sposoby. Na przykład, zamiast automatycznie i wylewnie chwalić rysunek dziecka, rodzic może po prostu usiąść i porozmawiać o rysunku, wyrażając entuzjazm. ,,Dzieci bardziej pragną ciepła i czułości niż pozytywnych ocen’’ - uważa Brummelman. Ogólnie rzecz biorąc: ,,Myślę, że naprawdę przeceniamy, jak bardzo ludzie lubią być chwaleni’’ - mówi.

Zmniejszanie presji

Tak więc, chociaż ważne jest, aby nie demonizować osób komplementujących, które zwykle chwalą inną osobę z zamiarem poprawienia jej samopoczucia, komplementy można traktować z większą ostrożnością.

Jednocześnie odbiorcy komplementów mogą odpuścić sobie, jeśli nie zawsze mają dość energii, aby z wdziękiem przyjąć pochwałę. Może to być związane z cechą osobowości lub czynnikiem kulturowym, którego zmiana nie jest łatwa (lub konieczna). Bądź konkretny komplement może po prostu ujawnić więcej o celach komplementującego niż o potrzebach odbiorcy.

,,Istnieje wiele różnych powodów, dla których pochwała może sprawić, że poczujesz się źle’’ - podsumowuje Brummelman. ,,Z pewnością uważam, że uczenie się, jak przyjmować komplementy, nie jest obowiązkiem człowieka. Pomocne może być jednak po prostu przećwiczenie standardowych odpowiedzi, których udzielasz i nie przejmowanie się zbytnio, czy czujesz się przez to nieswojo’’ - mówi.