Dlaczego warto przeczytać to na głos

Coraz liczniejsze badania sugerują, że czytanie na głos przynosi wiele korzyści. Zdjęcie:Alamy. 

Przez większą część historii czytanie było dość hałaśliwą czynnością. Na glinianych tabliczkach spisanych w starożytnym Iraku i Syrii około 4000 lat temu powszechnie używane słowa ,,czytać’’ dosłownie oznaczały ,,krzyczeć’’ lub ,,słuchać’’. ,,Przesyłam bardzo pilną wiadomość’’ - czytamy w jednym z listów z tego okresu. ,,Posłuchaj tej tabliczki. Jeśli to stosowne, niech król tego wysłucha’’.

 Tylko czasami wspominano o innej technice: ,,zobaczyć’’ tablicę - przeczytać ją po cichu.

 Dziś ciche czytanie jest normą. Większość z nas ukrywa słowa w swoich głowach, jak gdybyśmy siedzieli w cichych zakamarkach biblioteki. Głośne czytanie jest w dużej mierze zarezerwowane dla bajek i przedstawień czytania na dobranoc.

 Jednak coraz większa liczba badań sugeruje, że możemy wiele stracić, czytając wyłącznie głosami w naszych umysłach. Starożytna sztuka głośnego czytania ma wiele zalet dla dorosłych, od poprawy naszej pamięci i zrozumienia złożonych tekstów po wzmocnienie więzi emocjonalnych między ludźmi. Wcale nie jest to czynność rzadka lub zapomniana, a wciąż jest zaskakująco powszechna we współczesnym życiu. Wielu z nas intuicyjnie używa jej jako wygodnego narzędzia do zrozumienia słowa pisanego, choć po prostu nie jesteśmy tego świadomi.

 Colin MacLeod, psycholog z Uniwersytetu Waterloo w Kanadzie, szeroko badał wpływ głośnego czytania na pamięć. On i jego współpracownicy wykazali, że ludzie konsekwentnie lepiej zapamiętują słowa i teksty, jeśli czytają je na głos, niż gdy czytają je po cichu. Ten wzmacniający pamięć efekt głośnego czytania jest szczególnie silny u dzieci, ale działa również na osoby starsze. ,,Jest to korzystne w każdym wieku’’ - mówi.

 MacLeod nazwał to zjawisko ,,efektem produkcyjnym’’. Oznacza to, że fabrykowanie pisanych słów - czyli czytanie ich na głos - poprawia naszą pamięć o nich.

 Efekt produkcji został powtórzony w licznych badaniach przeprowadzonych na przestrzeni ponad dziesięciu lat. W jednym z badań przeprowadzonych w Australii grupie dzieci w wieku od 7 do 10 lat przedstawiono listę słów i poproszono o przeczytanie niektórych po cichu, a innych na głos. Następnie poprawnie rozpoznali 87% słów, które przeczytali na głos, ale tylko 70% słów cichych.

 W innym badaniu w grupie dorosłych w wieku od 67 do 88 lat powierzono to samo zadanie - czytanie słów po cichu lub na głos, a następnie zapisywanie wszystkich, które zapamiętali. Byli w stanie przypomnieć sobie 27% słów, które przeczytali na głos, ale tylko 10% z tych, które przeczytali po cichu. Zapytani, które z nich rozpoznali, potrafili poprawnie rozpoznać 80% słów, które przeczytali na głos, ale tylko 60% tych cichych. MacLeod i jego zespół odkryli, że efekt ten może utrzymywać się nawet przez tydzień po czytaniu.

 Nawet samo ciche wypowiadanie słów sprawia, że ​​stają się one bardziej zapadające w pamięć, choć w mniejszym stopniu. Naukowcy z Uniwersytetu Ariel na okupowanym Zachodnim Brzegu odkryli, że efekt poprawy pamięci działa również wtedy, gdy czytelnicy mają problemy z mową i nie są w stanie w pełni artykułować czytanych na głos słów.

 Czytanie na głos może również uwidocznić pewne problemy z pamięcią i może być pomocne we wczesnym wykrywaniu takich problemów.

 MacLeod twierdzi, że jednym z powodów, dla których ludzie zapamiętują wypowiadane słowa, jest to, że ,,wyróżniają się, są charakterystyczne, ponieważ zostały wypowiedziane na głos, a to daje dodatkową podstawę do zapamiętywania’’.

 Na ogół lepiej zapamiętujemy wydarzenia odrębne, niezwykłe, ale także takie, które wymagają aktywnego zaangażowania. Na przykład wygenerowanie słowa w odpowiedzi na pytanie sprawia, że ​​staje się ono bardziej zapadające w pamięć, co jest zjawiskiem znanym jako efekt pokolenia. Podobnie, jeśli ktoś podpowie Ci wskazówkę ,,małe niemowlę, śpi w kołysce, zaczyna się na b’’, a ty odpowiesz: bobas, a więc ,,zapamiętasz to lepiej, niż gdybyś po prostu to przeczytał’’ - mówi MacLeod.

 Innym sposobem na utrwalenie słów jest ich odgrywanie, na przykład poprzez odbijanie piłki (lub wyobrażanie sobie odbijania piłki) i mówienie ,,odbijaj piłkę’’. Nazywa się to efektem uchwalenia. Obydwa te efekty są ściśle powiązane z efektem produkcyjnym: pozwalają naszej pamięci skojarzyć słowo z konkretnym wydarzeniem, ułatwiając w ten sposób jego późniejsze przywołanie.

 Efekt produkcyjny jest najsilniejszy, jeśli sami czytamy na głos. Natomiast słuchanie, jak czyta ktoś inny, może korzystnie wpłynąć na pamięć w inny sposób. W badaniu przeprowadzonym przez naukowców z Uniwersytetu w Perugii we Włoszech studenci czytali fragmenty powieści grupie osób starszych cierpiących na demencję podczas łącznie 60 sesji. Po sesjach słuchacze wypadli lepiej w testach pamięci niż wcześniej, być może dlatego, że historie skłoniły ich do czerpania z własnych wspomnień i wyobraźni oraz pomogły im uporządkować przeszłe doświadczenia w sekwencje. ,,Wygląda na to, że aktywne słuchanie historii prowadzi do intensywniejszego i głębszego przetwarzania informacji’’ - podsumowali badacze.

Czytanie na głos może również uwidocznić pewne problemy z pamięcią i może być pomocne we wczesnym wykrywaniu takich problemów. W jednym badaniu stwierdzono, że osoby z wczesną chorobą Alzheimera częściej niż inne popełniają pewne błędy podczas głośnego czytania.

 Istnieją dowody na to, że wielu z nas intuicyjnie zdaje sobie sprawę z korzyści płynących z głośnego czytania i korzysta z tej techniki częściej, niż nam się wydaje.

 Sam Duncan, badaczka umiejętności czytania i pisania wśród dorosłych w University College London, przeprowadziła w latach 2017–2019 dwuletnie badanie z udziałem ponad 500 osób w całej Wielkiej Brytanii, aby dowiedzieć się, czy, kiedy i jak czytają na głos. Często jej uczestnicy zaczynali od stwierdzenia, że ​​nie czytali na głos, ale potem zdawali sobie sprawę, że rzeczywiście to robili.

 ,,Czytanie na głos przez dorosłych jest powszechne’’ - mówi. ,,To nie jest coś, co robimy tylko z dziećmi ani coś, co wydarzyło się tylko w przeszłości’’.

 Niektórzy twierdzili, że czytają zabawne e-maile lub wiadomości, aby zabawiać innych. Inni czytają na głos modlitwy i błogosławieństwa ze względów duchowych. Pisarze i tłumacze czytają sobie wersje robocze, aby usłyszeć rytm i przepływ. Ludzie czytają także na głos, aby zrozumieć przepisy, umowy i gęsto napisane teksty.

 ,,Niektórzy uważają, że pomaga im to w rozpakowywaniu skomplikowanych, trudnych tekstów, niezależnie od tego, czy są to instrukcje prawne, akademickie czy instrukcje w stylu Ikei’’ - mówi Duncan. ,,Może chodzi o to, żeby zwolnić, powiedzieć to i usłyszeć’’.

 Jeśli czytanie na głos przynosi takie korzyści, dlaczego ludzie w ogóle przerzucili się na ciche czytanie?

 Dla wielu respondentów głośne czytanie przynosiło radość, komfort i poczucie przynależności. Niektórzy czytają chorym lub umierającym przyjaciołom, ,,jako sposób na wspólną ucieczkę’’ - mówi Duncan. Jedna z kobiet pamięta, jak matka czytała jej wiersze i rozmawiała z nią po walijsku. Po śmierci matki kobieta zaczęła na głos czytać walijską poezję, aby odtworzyć te wspólne chwile. Mieszkający w Londynie mówca tamilski powiedział, że czytał swojej żonie chrześcijańskie teksty w języku tamilskim. Na Szetlandach poetka czytała sobie i innym na głos poezję w lokalnym dialekcie.

 ,,Niektórzy uczestnicy opowiadali o tym, że gdy ktoś czyta ci na głos, czujesz się, jakbyś ofiarował mu swój czas, uwagę i głos’’ - wspomina Duncan. ,,Widzimy to w czytaniu dzieciom, w tym poczuciu bliskości i więzi, ale nie sądzę, że rozmawiamy o tym tak często z dorosłymi’’.

 Jeśli czytanie na głos przynosi takie korzyści, dlaczego ludzie w ogóle przerzucili się na ciche czytanie? Jedną ze wskazówek mogą być gliniane tabliczki ze starożytnego Bliskiego Wschodu, zapisane przez zawodowych skrybów pismem klinowym.

Z biegiem czasu skrybowie opracowali coraz szybszy i skuteczniejszy sposób pisania tego pisma. Zdaniem Karenleigh Overmann, archeologa poznawczego z Uniwersytetu w Bergen w Norwegii, takie szybkie pisanie ma zasadniczą zaletę, która bada, jak pisanie wpływało w przeszłości na ludzkie mózgi i zachowanie. ,,Znacznie lepiej dotrzymuje tempa myśli’’ - mówi.

 Z drugiej strony, czytanie na głos jest stosunkowo powolne ze względu na dodatkowy etap wytwarzania dźwięku.

 ,,Umiejętność cichego czytania, dostępna tylko dla bardzo biegłych skrybów, miałaby wyraźne zalety, zwłaszcza szybkość’’ - mówi Overmann. ,,Czytanie na głos to zachowanie, które spowalnia Twoją umiejętność szybkiego czytania’’.

 Być może starożytni skrybowie, podobnie jak my dzisiaj, lubili mieć do dyspozycji dwa tryby czytania.

 W swojej książce o umiejętności czytania i pisania w starożytności pt. Czytanie i pisanie w Babilonie - francuski asyriolog Dominique Charpin cytuje list skryby zwanego Hulalum, który sugeruje ciche czytanie w pośpiechu. Najwyraźniej Hulalum przełączało się między ,,widzeniem’’ (tzn. cichym czytaniem) a ,,mówieniem/słuchaniem’’ (czytaniem na głos), w zależności od sytuacji. W swoim liście pisze, że rozbił glinianą kopertę - mezopotamskie tabliczki znajdowały się w cienkiej glinianej osłonce, aby uniemożliwić wścibskim oczom ich odczytanie - myśląc, że zawiera ona tablicę dla króla.

 ,,Widziałem, że zostało to napisane do [kogoś innego], dlatego król nie mógł tego wysłuchać’’ - pisze Hulalum.

 Być może starożytni skrybowie, podobnie jak my dzisiaj, lubili mieć do dyspozycji dwa tryby czytania: jeden szybki, wygodny, cichy i osobisty, a drugi wolniejszy, głośniejszy i czasami bardziej zapadający w pamięć.

 W czasach, gdy nasze interakcje z innymi i natłok informacji, które przyswajamy, są zbyt ulotne, być może warto poświęcić trochę więcej czasu na głośne czytanie. Być może nawet spróbowałeś, czytając ten artykuł, i spodobało Ci się usłyszenie tego własnym głosem?