Dwóch psychologów oceniło 100 filmów o ADHD na TikToku. Oto ich werdykt

Zdjęcie: Skjermdump TikTok

,,Niestety, dla niektórych ważniejsze jest zdobycie popularności niż bycie poprawnym
naukowo’’ – mówi jeden z naukowców stojący za nowym badaniem.

Wyszukiwanie na TikToku pokazuje przypadkowe, popularne w Norwegii filmy o
ADHD. Te na zrzucie ekranu nie są częścią 100 filmów ocenionych w nowym,
kanadyjskim badaniu. | Ilustracja: zrzut ekranu z TikToka

Masz czasem ochotę na coś słodkiego? Ciągle wpadasz na różne rzeczy? Albo
słuchasz w kółko tej samej piosenki? Tak to jest mieć ADHD – przynajmniej, jeśli
wierzyć filmom na TikToku. Jednak według dwóch psychologów takie przeżycia są
całkowicie normalne dla wielu ludzi. Przeanalizowali oni prawie 100 filmów na
TikToku o tym zaburzeniu neurologicznym, żeby ocenić jakość treści. Werdykt?
Połowa symptomów, która została opisania, nie są oficjalnymi objawami ADHD. Tak
wynika z nowego badania opublikowanego w czasopiśmie naukowym Plos One.

Ludzkie doświadczenia
Filmy o ADHD, które wybrali naukowcy, były stoma najczęściej oglądanymi w tamtym
dniu. Każdy film był średnio oglądany około 5 milionów razy. Przeważająca
większość opisów, które nie były oficjalnymi symptomami ADHD, miała coś ze sobą
wspólnego. Rzecz w tym, że przedstawiały one normalne ludzkie doświadczenia.

,,Może prowadzić do rozmycia znaczenia diagnozy’’
,,Może to być niesprzyjające’’ – uważa Sian Orm. Jest on naukowcem z Universitet i
Innalndet (Uniwersytet w Innlandet) i zajmuje się ADHD. Jeśli ludzie utożsamiają się
z objawami, mogą przypiąć sobie łatkę, której nie mają. ,,Może to prowadzić do
rozmycia znaczenia diagnozy i podsycania stygmatyzacji oraz istniejących
uprzedzeń’’ – mówi Orm. Uprzedzenia mogą być takie, że ADHD nie jest prawdziwą
diagnozą.
 

Stian Orm jest naukowcem na Uniwersitet i Innlandet oraz BUP Lillehammer przy
Szpitalu Innlandet. | Zdjęcie: Lars Bjarne Mythen

Objadanie się i obniżony nastrój
TikTokerzy opisywali również aspekty, które są typowe dla innych zaburzeń
psychicznych. Może być to objadanie się, które często jest oznaką zaburzeń
odżywiania. Opisywali także uczucie przygnębienia typowe dla depresji. Dodatkowo
autorzy treści opisywali doświadczenia, które są powszechne wśród osób z ADHD.
,,Ale nie są to kluczowe objawy’’ – pisze Vasileia Karasavva dla forskning.no.
Badaczka z University of British Columbia w Kanadzie jest jedną z tych, która stoi za
nowym badaniem.
Niektórzy z TikTokerów opisywali na przykład problemy z nawiązywaniem więzi z
innymi. ,,To prawda, że wiele osób z ADHD zmaga się z relacjami społecznymi.
Jednocześnie istnieje jednak wiele innych czynników, które na to wpływają, takich jak
osobowość, temperament, wychowanie i wartości, które także odgrywają ogromną
rolę’’ – zauważa Karasavva.

Vasileia Karasavva robi doktorat na University of British Columbia, w którym bada
wpływ mediów społecznościowych na nasze życie. | Zdjęcie: UBC

Naukowcy stosowali surowe kryteria
Naukowcy przyjęli jako punkt odniesienia oficjalne amerykańskie kryteria diagnozy
ADHD. ,,To restrykcyjne’’ – uważa Sian Orm. Norweski naukowiec uważa, że nie jest
zaskakujące, iż wiele objawów nie mieści się w takiej właśnie definicji. ,,Myślę, że
możliwe, iż kryteria diagnostycznie nie oddają w pełni całości doświadczenia życia z
daną diagnozą lub stanem’’ – mówi Orm. Według badań Orma, depresja i lęk
występują częściej u osób z ADHD niż w ogólnej populacji.

Ostrzega przed wykluczeniem grupy
Eva Mayerhöffer również nie uważa, że informacje w filmach są szczególnie
szkodliwe – powiedziała tak w rozmowie z videnskab.dk. Bada ona dezinformację w
mediach społecznościowych na Roskilde Universitet (Uniwersytet w Roskilde) w
Danii. ,,Powinniśmy uważać, aby nie używać zbyt wiele pojęcia dezinformacji’’ –
mówi Mayerhöffer w rozmowie z duńskim portalem informacyjnym. Badaczka
ostrzega przed wykluczaniem pewnych grup społecznych. Przypomina, jak wiele
osób czuło się napiętnowanych jako zwolennicy teorii spiskowych podczas pandemii
COVID-19.

,,Sami doświadczeni specjaliści nie zawsze się zgadzają’’
Stian Orm wskazuje również na inną słabą stronę nowego badania. Dwaj
psychologowie nie oceniali treści filmów w ten sam sposób. Według naukowca z
Universitet i Innlandet, naturalnym rozwiązaniem byłoby zaangażowanie większej
liczby ekspertów do oceny przedstawianych twierdzeń. Różnice zdań między
psychologami wskazują także, że nie ma jednoznacznej odpowiedzi. ,,Sami
doświadczeni specjaliści nie zawsze się zgadzają się na temat tego, co można
scharakteryzować jako symptom ADHD’’ – mowi Orm.

Pospolite doświadczenia mogą przerodzić się w objawy
,,Niektóre powszechne doświadczenia mogą również przerodzić się w objawy’’ –
zauważa Orm. Wszyscy możemy mieć problemy z koncentracją lub robić coś
impulsywnie. Oba przykłady są kluczowymi objawami ADHD. Ale dla kogoś, kto
faktycznie ma diagnozę, te doświadczenia są o wiele bardziej intensywne. ,,Wiele z
tych aspektów może dotyczyć wielu z nas, ale kiedy ich częstotliwość albo nasilenie
zaczyna powodować trudności w życiu codziennym, przekraczają wtedy granice i
stają się objawem diagnostycznym’’ – mówi Orm.

Połowa sprzedawała produkty lub prosiła o pieniądze
Vasileia Karasavva zwraca uwagę na inny aspekt badania. Mianowicie – nie wszyscy
TikTokerzy byli zainteresowani jedynie szerzeniem prawdy. ,,To, co najbardziej mnie
zaskoczyło, to fakt, że połowa autorów treści albo sprzedawała produkt, który
rzekomo miał pomagać na objawy ADHD, albo po prostu prosiła o pieniądze’’ – pisze
Karasavva.
Dodatkowo, wielu z tych, którzy zarabiają pieniądze na sprzedaży i darowiznach,
otrzymuje także pośrednie wynagrodzenie. TikTok płaci wynagrodzenie osobom,
które mają dużą liczbę obserwujących. Im więcej wyświetleń mają ich filmy, tym
więcej płacą. ,,Dlatego warto podchodzić krytycznie, kiedy widzisz filmy o ADHD w
mediach społecznościowych’’ – wskazuje Karasavva. ,,Byłabym ostrożna wobec
osób, którzy wydają się bardzo pewne siebie, mówią wielkimi słowami i próbują coś
mi sprzedać. Niestety, dla niektórych ważniejsze jest zdobycie popularności niż bycie
poprawnym naukowo’’ – mówi badaczka z University of British Columbia.

Pomocne może być zobaczenie innych z tą samą diagnozą
Jednocześnie badacze podkreślają w badaniu, że część filmów ma wysoką jakość
merytoryczną. ,,Informacje o ADHD w mediach społecznościowych mogą być
absolutnie pozytywne’’ – uważa również Orm. Tak długo jak treść jest prawidłowa,
takie filmy mogą szerzyć wiedzę i stanowić wsparcie dla osób z tym stanem. ,,Dla
niedawno zdiagnozowanego nastolatka, który otrzymał diagnozę ADHD, zobaczenie
osoby, która jest trochę znana albo zdobyła dużo polubień i również ma te
zaburzenie, może być to coś pięknego’’ – mówi naukowiec z Universitet i Innalndet.

Bibliografia
V. Karasavva: A double-edged hashtag: Evaluation of #ADHD-related TikTok content
and its associations with perceptions of ADHD, PLoS ONE, marzec 2025.