Dziewczynki zaczynają dojrzewać wcześniej niż kiedyś (chociaż zawsze dojrzewały szybciej niż chłopcy). Dlaczego? Istnieje kilka powodów na to

Zdjęcie ma charakter ilustracyjny. Źródło: pexels.com/pixabay

Badacze wcześniej zauważyli, że od 1977 do 2013 roku średni wiek rozpoczęcia dojrzewania płciowego u dziewcząt na całym świecie zmniejszył się o około trzy miesiące na dekadę. Jako pierwszy znak dojrzewania w analizie uwzględnia się rozwój piersi, ponieważ pierwsza menstruacja pojawia się już później.

W nowym amerykańskim badaniu opublikowanym w maju 2024 roku naukowcy przeanalizowali dane ponad 70 tysięcy kobiet urodzonych między 1950 a 2005 rokiem. Okazało się, że dziewczynki zaczynają doświadczać formowania piersi oraz pierwszych miesiączek wcześniej niż kiedyś.

W ciągu 55 lat objętych badaniem liczba kobiet doświadczających wczesnych pierwszych miesiączek (które rozpoczęły się przed 11 rokiem życia) prawie podwoiła się, osiągając 16% pod koniec okresu. Naukowcy zauważyli, że wczesne rozpoczęcie miesiączkowania nie oznacza automatycznie stabilizacji cyklu miesiączkowego w młodym wieku; dzisiejszym dziewczętom zajmuje więcej czasu, niż ich przodkiniom, aby cykl stał się regularny.

„Istnieją dokumentalne dowody na obniżenie wieku dojrzewania płciowego u dziewcząt, a ten trend obserwuje się na całym świecie. Wpływa na to wiele różnych czynników, ale globalnie zmiany zachodzące w naszym świecie przez ostatnie dwa wieki odgrywają kluczową rolę” – powiedziała Lisa Schwarz Topor, starsza wykładowczyni z Wydziału Pediatrii Szkoły Medycznej Warrena Alperta na Uniwersytecie Browna.

Dlaczego tak się dzieje? I dlaczego właśnie teraz?

Topor zauważa, że dla naukowców obecnie „jest więcej pytań niż odpowiedzi”. Istnieją jednak pewne przypuszczenia.

Warto tutaj zauważyć, że rozpoczęcie dojrzewania płciowego „uruchamia” podwzgórze, które zaczyna produkować określony hormon. W przypadku dziewcząt sygnalizuje on jajnikom, że czas rozpocząć wydzielanie estrogenów i progesteronu. Te dwa hormony z kolei stymulują rozwój piersi, owłosienie w okolicach intymnych oraz zmiany w kształcie ciała ku bardziej „żeńskiemu”.

Na podstawie tego niektóre badania wiążą wczesne dojrzewanie płciowe z poziomem otyłości dziecięcej, która wzrasta od lat 70-tych. Zasoby tłuszczowe, w skrócie, działają jak narząd wydzielania wewnętrznego, czyli mają wpływ na produkcję różnych hormonów — także tych płciowych.

Ponadto otyłość może wpływać na uwalnianie innych hormonów do krwiobiegu, które z kolei wpływają nie tylko na apetyt, sytość i gromadzenie tłuszczu w organizmie, ale także na inne funkcje organizmu. W tym także na mechanizmy odpowiedzialne za dojrzewanie płciowe.

Naukowcy i lekarze zwracają również uwagę na jakość diety dziecięcej. W dzisiejszych czasach często zawiera ona zbyt mało owoców i warzyw, dużo białka zwierzęcego i przetworzonej żywności. Według profesora pediatrii z Centrum Medycznego Dziecięcego Szpitala w Cincinnati, Franka Biro, te ostatnie „są związane z wyższym poziomem steroidów płciowych, takich jak estrogen”.

To jest potwierdzone wynikiem eksperymentu chińskich badaczy. Porównali oni dzieci o różnych dietach i odkryli, że zrównoważona dieta lub dieta wysokobiałkowa nie ma związku z wczesnym dojrzewaniem płciowym, podczas gdy regularne spożywanie smażonych potraw, słodkich napojów i deserów częściej prowadziło do przedwczesnego dojrzewania. Ten trend był zauważalny zarówno u dziewcząt, jak i chłopców.

Swoje znaczenie mają nie tylko dieta, ale i stres. Psycholodzy również zauważyli, że dziewczynki doświadczające przemocy, brutalności lub presji dorastają znacznie szybciej niż te, które żyły w bardziej komfortowych warunkach.

I to jeszcze nie wszystko. Istnieje badanie, które wykazało, że substancje zawarte na przykład w farbach czy opakowaniach spożywczych mogą działać podobnie jak estrogeny, jeśli dostaną się do organizmu. Inne badanie udowodniło, że jest w tym przynajmniej ziarno prawdy: dziewczynki mieszkające w zanieczyszczonych obszarach rzeczywiście mają tendencję do przejścia przez okres dojrzewania wcześniej.

Tak więc prawdopodobnie chodzi o kombinację wszystkich tych czynników.

Do czego to wszystko prowadzi? Może to nie jest takie straszne?

Nie straszne, ale niepokojące. Mało prawdopodobne, że można samodzielnie wpłynąć na rozwijającą się tendencję, ale będąc świadomym jej konsekwencji, można podejmować bardziej przemyślane decyzje.

Przede wszystkim rodzice powinni pamiętać o tendencji do obniżania się wieku dojrzewania płciowego. Eksperci ostrzegają: dziecko może zacząć wyglądać lub zachowywać się jak nastolatek wcześniej, niż by się tego spodziewali. Może to oznaczać konieczność rozmowy o tym, jak szybko zmienią się ciała ich dzieci, wcześniej niż zakładano.

Warto także zwrócić uwagę na zalecenia dotyczące zdrowego odżywiania się.

Generalnie naukowcy zwracają uwagę, że wczesne rozpoczęcie dojrzewania może prowadzić do długoterminowych konsekwencji. Na przykład już teraz uznaje się je za czynnik ryzyka rozwoju raka piersi. Ponadto wczesne dojrzewanie wiąże się z problemami takimi jak wysokie ciśnienie krwi, rozwój cukrzycy typu 2, zaburzenia metabolizmu oraz wysoki poziom cholesterolu (może tu również wpływać niezdrowa dieta lub nadwaga).

Oddzielnie omawia się również psychiczne trudności, z jakimi borykają się niektóre dziewczynki. One już i tak dojrzewają wcześniej niż chłopcy, a teraz muszą jeszcze adaptować się wśród rówieśników, którzy przechodzą zupełnie inne doświadczenia, lub rówieśniczek, które z jakiegoś powodu rozwijają się w „normalnym” tempie.

Są również badania potwierdzające te spostrzeżenia. Wiadomo, że dziewczynki, które dojrzewają wcześniej, częściej doświadczają przemocy w szkole, są bardziej narażone na stres, lęk, depresję i generalnie mają niższą samoocenę.

Jednym z nieoczywistych zagrożeń eksperci nazwali również sposób, w jaki dziewczynki są postrzegane przez otoczenie. Dwunastoletnia dziewczynka może wyglądać na piętnastoletnią, co może skutkować zapraszaniem jej do towarzystw, gdzie już próbuje się alkoholu i papierosów lub nawet uprawia się seks. Chociaż mentalnie dziewczyna nadal ma dwanaście lat, to doświadczenie nie przejdzie dla niej bez śladu.

Eksperci zalecają również skonsultowanie się z lekarzem, jeśli wydaje się, że dojrzewanie rozpoczęło się zbyt wcześnie i jest bardzo intensywne.

„W takim przypadku dziewczynki powinny być badane, aby upewnić się, że nie ma patologii – na przykład guza mózgu. Możemy wstrzymać dojrzewanie za pomocą leków, jeśli zdarzy się to bardzo wcześnie” – mówi Topor. Dodaje również: „Bardzo ważne jest traktowanie dziecka zgodnie z jego wiekiem, nawet jeśli jego ciało wygląda na starsze”.