Dziko żyjące słonie na Wyspach Andamańskich

Słoń pracujący przy operacjach drzewnych na wyspie Interview. Zdjęcie zostało wykonane w latach 30. XX wieku przez J. Kennetha Pearce'a, inżyniera ds. drzewnych pracującego na wyspie. Zdjęcie dzięki uprzejmości Laurie Winslow Sargent 

Te słonie tworzyły dzikie stada, które obecnie można znaleźć na wyspie Interview i w północnej części Andamanów. Wpływ wprowadzenia słoni na ekosystemy Wysp Andamańskich jest nadal przedmiotem debaty, z niektórymi twierdzącymi, że ich obecność wpłynęła na rodzimą roślinność, podczas gdy inni twierdzą, iż nie miały one znaczącego wpływu ekologicznego ze względu na ich niewielką liczebność, co wskazuje na potrzebę dalszych badań. Położony około tysiąca mil na wschód od kontynentalnej części Indii w Zatoce Bengalskiej, archipelag Andaman składa się z kilkuset bujnych wysp znanych z zapierających dech w piersiach białych plaż i unikalnej bioróżnorodności, będącej częścią Indo-Burma. Wyspy Andamańskie są domem dla około 9 130 gatunków zwierząt zamieszkujących zarówno środowiska lądowe, jak i morskie. Spośród nich 1 032 gatunki są endemiczne dla tych wysp. Historycznie lasy Wysp Andamańskich były również domem dla kilku gatunków drzew pożądanych przez drwali: wysoko cenionego padauku (Pterocarpus dalbergioides); gurjanu (Dipterocarpus turbinatus), prostego i wysokiego drzewa znanego z dobrej jakości drewna; gangawu (Mesua ferrea) odpowiedniego na podkłady; i didu (Bombax insigne) na pudełka na herbatę. Pod koniec XIX wieku władze kolonialne Wielkiej Brytanii rozpoczęły prężny przemysł drzewny na tych odległych wyspach. W 1883 roku powstał pierwszy tartak o rocznej zdolności przyjmowania drewna wynoszącej 20 000 metrów sześciennych. Wkrótce wraz z drwalami na te wyspy przybył nowy gatunek: słoń azjatycki (Elephas maximus). Słonie z kontynentalnych Indii i Birmy zostały sprowadzone na Andamany do pracy w przemyśle drzewnym. Te zwierzęta ciągnęły drewno z miejsc wyrębu do doków na brzegu morza. 

Wyręb na dużą skalę trwał na Wyspach Andamańskich przez ponad pół wieku po uzyskaniu przez Indie niepodległości, aż do zakazu w 2001 roku. Podczas gdy przemysł drzewny stał się przeszłością, słonie sprowadzone na Andamany do pracy przy wycince drzew pozostały tutaj. Do 2009 roku na Wyspach Andamańskich było około 99 słoni w niewoli. Liczba ta spadła do około 63 w 2019 roku. Większość z tych słoni jest teraz własnością prywatną, utrzymywaną i wykorzystywaną do pracy związanej z drewnem lub do celów turystycznych. Na Andamanach istnieje również niewielka populacja dziko żyjących słoni. Od początków eksploracji drzewnych pracujące słonie czasami uciekały lub były wypuszczane do dżungli. Z biegiem czasu te słonie tworzyły dzikie stada – termin dla zwierząt domowych i głównie nie rodzimych, które stały się dzikie – rozmnażające się stada. Obecnie największa populacja dziko żyjących słoni na Andamanach znajduje się na wyspie Interview. Bardzo małe grupy dziko żyjących słoni są okazjonalnie zgłaszane z północnych Andamanów. Według urzędników leśnych z rezerwatu przyrody Interview Island Wildlife Sanctuary, którzy nie chcieli być wymienieni z nazwiska, nie przeprowadzono żadnego spisu dziko żyjących słoni na Andamanach, ale obecna populacja w rezerwacie jest szacowana na około tuzin. Ekosystemy wysp Andamańskich borykają się z zagrożeniami ze strony licznych inwazyjnych gatunków, przede wszystkim dużej liczby aksisów (Axis axis), roślinożerców wprowadzonych z kontynentalnych Indii, które wpłynęły na regenerację rodzimych roślin na Andamanach. Ze względu na ich małą liczebność i brak ostatnich badań, wpływ dziko żyjących słoni na ekosystemy Andamańskie pozostaje nieznany. 

Ile to za dużo? 

Krajobraz o powierzchni 101 kilometrów kwadratowych na wyspie Interview pokrywają lasy nadbrzeżne i namorzyny. Położone 125 kilometrów na północ od Port Blair, były kiedyś głównym miejscem wyrębu podczas ery kolonialnej. Laurie Winslow Sargent, pisarka i powieściopisarka z USA, powiedziała Mongabay-India, że jej dziadek J. Kenneth Pearce pracował jako inżynier drzewny na wyspie Interview w pierwszej połowie XX wieku. „Słonie odegrały dużą rolę w operacjach drzewnych. Mój dziadek wspominał słonie w swoich dziennikach i zrobił im kilka zdjęć. Wprowadził zmechanizowane techniki wyrębu jako alternatywę dla siły słoni”. Na początku lat 60. XX wieku firma, która zbankrutowała wypuściła na wyspie około pięćdziesiąt słoni. Te zwierzęta od tego czasu utworzyły populację rozmnażającą się. W 1985 roku rząd ogłosił wyspę Interview rezerwatem przyrody poświęconym ochronie tych dziko żyjących słoni. W badaniu z 2001 roku Rauf Ali, wybitny biolog dzikiej przyrody, policzył 31 słoni na wyspie Interview. Jednak badacze z Salim Ali Institute of Ornithology and Natural History w Coimbatore, Tamil Nadu, stwierdzili w badaniu z 2012 roku, że populacja dziko żyjących słoni na wyspie Interview składa się z zaledwie około 11 osobników. Również stwierdzono, że urzędnicy leśni zgłaszali zgony około 15 słoni w poprzednich dekadach. Bijoyandana Dudul Chowdhury, poganiacz słoni i ekspert z Asamu, został wezwany przez administrację Andamanów do pomocy w badaniu dziko żyjących słoni na wyspie Interview. Podczas swojej wizyty na wyspie w 1997 roku widział tylko 11 zwierząt. Ekolodzy sugerują, że kłusownictwo mogło przyczynić się do spadku liczby dziko żyjących słoni na Andamanach. Przez lata zgłaszano liczne przypadki przejęcia kłów słoni na wyspach. 

Wpływ na lokalną roślinność 

Badanie z 2012 roku dotyczące dziko żyjących słoni na Andamanach stwierdziło, że obecność słoni wpłynęła na rodzimą roślinność wyspy Interview. Stwierdzono, że „uszkodzenia z powodu zdzierania kory występują teraz na gatunkach drzew, które wcześniej nie były jedzone [przez słonie], z powodu zmniejszenia zasobów żywnościowych, co prowadzi do uszkodzenia lasu... dalsze istnienie słoni doprowadzi do dalszej degradacji roślinności”.Badanie z 2004 roku przeprowadzone przez nieżyjącego biologa dzikiej przyrody Ali również wykazało, że słonie spowodowały „znaczny spadek ilości trzcin, bambusów i pandanusów”. Stwierdzono również zdzieranie kory wielu drzew na wyspie Interview. Leśnicy na Andamanach zgadzają się, że roślinność wyspy znacznie się zmniejszyła w ciągu ostatnich kilku dekad. Rośliny takie jak bambus, rattany i pandanusy stały się rzadsze. Jednak nie wszyscy zgadzają się, że dziko żyjące słonie poważnie wpłynęły na ekologię Andamanów. Prajna Chowta, indyjska ekolożka i współzałożycielka fundacji Aane Mane poświęconej badaniu słoni azjatyckich, powiedziała Mongabay-India: „Poprzednie badania nie uwzględniały wpływu wycinki drewna na bioróżnorodność Wysp Andamańskich w okresie kolonialnym i postkolonialnym, a dzikie słonie są tak nieliczne i nieuchwytne, że prawdopodobnie nie zmienią drastycznie roślinności wysp. Ponadto flora jest bardzo podobna do tej z Birmy, która przez tysiąclecia wspierała dużych roślinożerców”. 

Słonie jako gatunek inwazyjny 

Niemniej jednak gatunki inwazyjne są znane z drastycznych skutków dla ekosystemów wysp na całym świecie. Konwencja o Różnorodności Biologicznej (CBD) stwierdza, że „wyspy są bardziej podatne na inwazję obcych gatunków z powodu braku naturalnych konkurentów i drapieżników, które kontrolują populacje w ich rodzimych ekosystemach”. Podczas gdy populacja dziko żyjących słoni na Andamanach jest bardzo mała, a ich wpływ na rodzimą ekologię pozostaje przedmiotem debaty, kwestia ta rzuca jednak światło na dylemat polityczny dotyczący zarządzania gatunkami inwazyjnymi w Indiach. Indyjska Ustawa o Ochronie Dzikiej Przyrody z 1972 roku definiuje gatunki inwazyjne jako „gatunek zwierzęcia lub rośliny, który nie jest rodzimy dla Indii, a którego wprowadzenie lub rozprzestrzenienie może zagrażać lub negatywnie wpływać na dziką przyrodę lub jej siedliska”. W wyniku geopolitycznej natury tej definicji, gatunki, które są rodzime dla Indii, ale też inwazyjne, gdy są wprowadzane do nowego siedliska w kraju, pozostają poza zakresem regulacji. Na przykład słoń i aksis są prawnie chronionymi gatunkami rodzimymi w Indiach, ale w kontekście Wysp Andamańskich te zwierzęta są uważane za inwazyjne gatunki obce szkodliwe dla rodzimych ekosystemów. Ponadto przypadek dziko żyjących słoni na Andamanach jest jeszcze bardziej skomplikowany. 

Gatunek ten otrzymuje najwyższy poziom ochrony zgodnie z Ustawą o Ochronie Dzikiej Przyrody Indii i jest wymieniony jako „zagrożony” na Czerwonej Liście Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN), ale jest uważany za inwazyjny na Wyspach Andamańskich przez Narodową Radę ds. Bioróżnorodności (NBA), organ statutowy odpowiedzialny za realizację zobowiązań wynikających z Konwencji o Różnorodności Biologicznej (CBD), której Indie są sygnatariuszem. Sekcja 8(h) CBD nakazuje: „Każda umawiająca się strona powinna, w miarę możliwości i stosownie do potrzeb, zapobiegać wprowadzaniu, kontrolować lub likwidować te obce gatunki, które zagrażają ekosystemom, siedliskom lub gatunkom”. „To pokazuje brak jasnej polityki dotyczącej zarządzania słoniami na Andamanach”, powiedział starszy weterynarz z departamentu leśnego Andaman i Nikobar w rozmowie z Mongabay-India. „Jasne jest, że potrzebujemy więcej badań, aby zrozumieć wpływ wprowadzenia słoni na ekologię Andamanów”. Brak badań nad możliwą inwazyjnością słoni na wyspach może wynikać z faktu, że jest to gatunek o wysokiej charyzmie. W badaniu z 2020 roku, naukowcy z Centrum Biologii Czeskiej Akademii Nauk i Leibniz Institute of Freshwater Ecology and Inland Fisheries (IGB) stwierdzili, że charyzma wpływa na zarządzanie, uwagę badawczą i medialne przedstawienie gatunków inwazyjnych. Gatunek charyzmatyczny, nawet gdy jest inwazyjny w określonym kontekście, ma wysoką akceptację społeczną w porównaniu z nieatrakcyjnym gatunkiem inwazyjnym. Badanie sugeruje, że ma to również wpływ na uwagę badawczą lub jej brak w odniesieniu do gatunków inwazyjnych.