Wpływ nadmiernego spożywania alkoholu na rozwój mózgu nastolatków

Zdjęcie: FO1 PHOTO/Shuttershock

Alkohol jest głęboko ukorzeniony w naszej kulturze i codziennym życiu. Do tego w zachodnich krajach utrzymuje silną pozycję ekonomiczną, przez co cieszy się znacznie łagodniejszym legalnym statusem niż inne środku odurzające. To prawdopodobnie dlatego nastolatkowie uznają alkohol za najbardziej bezpieczny środek odurzający do spożycia, pomimo tego, że jest to główna przyczyna przedwczesnej śmierci i niepełnosprawności wśród osób w wieku 15 do 49 lat. Dodatkowo nawet w obecnych czasach mity typu „kieliszek wina raz dziennie jest korzystny dla twojego zdrowia” dalej są powtarzane pomimo tego, że nie są potwierdzone naukowo w jakikolwiek sposób. Popularna tradycja picia alkoholu podczas świąt jest także dużą przyczyną jego społecznego sukcesu. 

Do dzisiaj, alkohol jest najczęściej spożywaną substancją odurzającą wśród młodych ludzi w zachodnich krajach. W Europie około 8 na 10 uczniów w wieku 15-16 lat przyznało się do konsumpcji alkoholu w 2023 roku. Co jest jeszcze bardziej alarmujące to wiek, w którym ci uczniowie zaczęli pić - 33% osób poniżej 13 roku życia w wielu europejskich krajach już spożyło alkohol. Oprócz tego problemem jest nadmierna konsumpcja alkoholu, którą potwierdziło 34% nastolatków w wieku 15-16 lat w zeszłym miesiącu. Nadmierna konsumpcja alkoholu jest najczęstszym sposobem picia wśród nastolatków i polega na piciu dużej ilości alkoholu w krótkich odstępach czasowych: dla przeciętnej osoby wynosi ona około 5 drinków w przeciągu 2 do 3 godzin. Taki rodzaj picia jest popularny na imprezach, ślubach, podczas świąt Bożego Narodzenia i w trakcie Sylwestra. 

Nasycenie wątroby 

Wielu z nas wie o negatywnych konsekwencjach spożywania alkoholu, takich jak wzmożona agresja, ryzykowne zachowania seksualne, czy też wypadki w trakcie prowadzenia pojazdów. Jednak mniejsza ilość osób zastanawia się nad tym jakie skutki niesie nadmierna konsumpcja alkoholu na mózg, zwłaszcza wtedy, kiedy nie jest on całkowicie rozwinięty. W celu zrozumienia tych efektów, musimy skupić się na dwóch elementach: jak alkohol przechodzi proces metaboliczny i jaki skutek ma na nastoletni mózg. 

Proces metaboliczny alkoholu zachodzi w większości w wątrobie, zaraz po tym, jak zostaje zaabsorbowany z układu trawiennego. Wątroba zaczyna go rozkładać przy pomocy wielu enzymów, przekształcając go w mniej toksyczne substancje, które będą łatwiejsze do usunięcia dla organizmu. Jeżeli alkohol nie jest całkowicie rozłożony to zaczyna przechodzić do mózgu i zakłóca funkcjonalność delikatnych neuroprzekaźników na swojej drodze. Wątroba może być porównana do gąbki w sytuacji, w której absorbuje alkohol. Jeżeli jednak zostanie przesycona, traci swoje właściwości absorbujące i niwelujące, co powoduje znane skutki pijaństwa: brak hamulców, euforia, problemy z koordynacją i tak dalej. 

Podatny mózg nastolatka 

Poza krótkotrwałym wpływem alkoholu na funkcjonowanie naszych mózgów, wiele aspektów układu nerwowego i odpornościowego może doznać długotrwałych efektów i wytwarzać procesy zapalne, wskutek których rozwój mózgu zostaje uszkodzony. Ważne jest to, że podczas rozwoju mózgu, który może trwać aż do osiągnięcia 25 do 30 roku życia, jest to, że w tym czasie mózg jest najbardziej podatny na substancje odurzające. Alkohol jest szczególnie szkodliwy przez to, że zakłóca dwa niezmiernie ważne procesy neurorozwojowe - mielinizację, w której neurony owijają swoje aksony mieliną aby polepszyć transmisję sygnałów, oraz przycinanie synaps, proces usuwający niepotrzebne połączenia neuronów, aby zoptymalizować wydajność mózgu. Do tego odkryto, że na skutek tych zmian, niektóre części mózgu rozwijają się szybciej od pozostałych. Jedna z tych części jest pole brzuszne nakrywki, które odpowiada za proces nagradzania, w porównaniu do części odpowiedzialnych za podejmowanie decyzji i długotrwałe planowaniu, takich jak kora przedczołowa, które rozrastają się znacznie wolniej. Dysharmonia w rozwoju systemu nagrody, kontroli impulsów i podejmowania decyzji może wyjaśniać, dlaczego nastolatkowie znacznie częściej podejmują się ryzykownych aktywności. 

Ocena ryzyka 

Badania zdjęć mózgów pokazało, że młodzi ludzie, którzy często piją w nadmiernej ilości, różnią się pod względem struktury i funkcjonalności mózgów. Często notowanym zjawiskiem była mniejsza ilość białej istoty, która jest ważnym elementem układu nerwowego, odpowiedzialnym za dokładną transmisję informacji. Zauważono także zmiany w istocie szarej, wzrost albo obniżenie jej ilości w takich miejscach jak prążkowie brzuszne, przednia część kory zakrętu obręczy i przyśrodkowy zakręt czołowy, które są niezbędne w procesowaniu systemu nagród, monitorowaniu ważnych bodźców i pamięci. Pod względem funkcjonalnej łączności - sposobu, w jakim różne części mózgu reagują ze sobą - nadmierne spożywanie alkoholu jest powiązane z upośledzeniem konfiguracji takich połączeń, na przykład łącza czołowo-ciemieniowego. Te połączenia są ważne, ponieważ skupiają naszą uwagę tam, gdzie trzeba i regulują nasze zachowania aby osiągnąć krótko- jak i długotrwałe cele. Dodatkowo, badania neuroobrazowania wskazują na nadmierną aktywność struktur mózgowych odpowiedzialnych za kontrolę impulsów, podejmowania decyzji i procesowanie bodźców powiązanych z alkoholem. 

Musimy także zwrócić uwagę za związek między wiekem, w którym zaczęto pić alkohol i późniejszymi problemami w życiu, takimi jak nadużycie substancji, wczesna demencja albo choroby sercowe. Dane mówią wprost: Im szybciej ktoś zaczyna pić, tym większe ryzyko na zapadnięcie na którąś z tych chorób. To tylko wskazuje, że nie ma czegoś takiego jak zdrowa ilość alkoholu, czy też nieszkodliwe picie kilka drinków naraz. Musimy skupić szczególną uwagę na nastolatkach próbujących takich substancji.