Ekstremalne temperatury przyczyną ponad pół miliona śmiertelnych udarów mózgu rocznie. Przy obecnych zmianach klimatu, ta liczba tylko wzrośnie

Zgony w wyniku udarów mózgu spowodowanych skrajnymi temperaturami są nieproporcjonalnie skoncentrowane w tych częściach świata, w których wysoki odsetek populacji żyje w ubóstwie i gdzie brakuje opieki zdrowotnej na wysokim poziomie, takich jak na przykład Afryka. Zdjęcie: Sunday Alamba/AP.

Badania te, opublikowane w poprzednią środę w czasopiśmie medycznym Neurology, wykazały, że od 1990 na całym świecie zwiększa się liczba udarów, które można połączyć z wysokimi i niskimi temperaturami. Udary spowodowane temperaturami dotykały częściej mężczyzn niż kobiety, nie zauważono jednak różnic jeśli chodzi o grupy wiekowe.

Na potrzeby tego raportu naukowcy przestudiowali temperatury oraz liczbę udarów w 204 krajach i terytoriach. Uczeni z Xiangya Hospital Central South University w Chinach utworzyli model, używając ogólnoświatowych danych na temat chorób, zgonów i niepełnosprawności oraz danych klimatycznych, takich jak temperatury, poziom zachmurzenia i inne zmienne pogodowe.

Autorzy badania zauważyli, że liczba osób cierpiących na udary zwiększa się wraz ze starzeniem się i wzrostem populacji, ale to nie wyjaśnia wszystkiego. „Nieoptymalne temperatury” były tym, co przyniosło największe zmiany: liczba osób doświadczających udarów z powodu gorących i zimnych temperatur była znacząco większa w 2019 niż w 1990.

W 2019, sprawcą większej liczby udarów były niskie temperatury. I choć może to brzmieć nieintuicyjnie biorąc pod uwagę postępujące globalne ocieplenie, to niskie temperatury również wiążą się ze zmianami klimatu. Cieplejsze temperatury na lądzie kolidują z wirem polarnym – gęstą masą zimnego powietrza wokół biegunów – a gdy jest on osłabiony, może prowadzić do ochłodzenia się temperatur.

Obecnie śmiertelne udary powiązane z ekstremalnymi temperaturami są nieproporcjonalnie skoncentrowane w tych częściach świata, gdzie przeważa ubóstwo i gdzie dostęp do opieki medycznej jest ograniczony, jak na przykład w Afryce. Badacze wskazują również gwałtowny wzrost przypadków udarów powiązanych z temperaturami w centralnej Azji jako zjawisko, które „także wymaga szczególnej uwagi”.

Wraz z ocieplaniem się planety, twierdzą badania, obciążenie udarami spowodowanymi wysoką temperaturą "znacznie wzrosło", ostrzegają też, że liczba ta "gwałtownie" podniesie się w przyszłości.

Wysokie temperatury dotykają nas już teraz. Poprzedni rok był najcieplejszym odkąd naukowcy zaczęli katalogować globalne temperatury w 1850 roku, ale oczekuje się, że więcej rekordów pogodowych zostanie pobitych w niedalekiej przyszłości. Tegoroczny marzec, przykładowo, był najgorętszym marcem w zapisanej historii.

Dr Mary Rice, profesor nadzwyczajna medycyny w Harvard Medical School, nie pracowała nad nowymi badaniami, ale twierdzi, że ich wyniki są szczególnie istotne.

„Uważam, że ten zespół naukowców wykonał naprawdę dobrą robotę, zwłaszcza jeśli chodzi o spojrzenie na dane historyczne z globalnej perspektywy i zwrócenie uwagi na problem zdrowotny, o którym za dużo się nie mówi,” chwali Rice, pulmonolog w Beth Israel Deaconess Medical Center w Bostonie. „Całkowita liczba osób, które zmarły na udar spowodowany temperaturami jest szokująco duża.”

Rice opublikowała niedawno swoje własne badania w czasopiśmie Frontiers in Science, które wykazały, że zmiany klimatyczne mają też wpływ na zwiększanie się liczby przypadków chorób związanych z działaniem układu odpornościowego takich jak alergie, astma, choroby autoimmunologiczne oraz nowotwory. Wyniki te sugerują, że pilnie potrzebne są wielopoziomowe działania minimalizujące emisje w celu poprawy jakości powietrza i jednocześnie walki z kryzysem klimatycznym.

Bez natychmiastowej globalnej mobilizacji, niewątpliwie zobaczymy jeszcze więcej narastających problemów zdrowotnych, ostrzega Rice.

„To dzieje się już na całym świecie”

Udar mózgu już teraz stanowi poważny problem zdrowotny. To trzecia pod względem występowania na świecie wiodąca przyczyna niepełnosprawności, i jedna z wiodących przyczyn śmierci, jak pokazują wcześniejsze badania.

Celem tych najświeższych prac badawczych nie było wykazanie czemu ekstremalne temperatury wynikające z kryzysu klimatycznego wydają się powodować tak wiele udarów. Inne testy ujawniły już, że w wyjątkowo gorących warunkach ludzkie ciało ma problemy z regulowaniem temperatury i chłodzeniem się poprzez wydzielanie potu. Może to prowadzić do tego, co lekarze nazywają stanem nadkrzepliwości krwi, w którym krew łatwiej krzepnie, zwiększając ryzyko udaru mózgu. Inną przyczyną może być odwodnienie, które zmusza serce do pracy ponad siły, również przyczyniając się do zwiększenia szansy wystąpienie udaru lub ataku serca.

Ekstremalnie chłodne temperatury także mogą prowadzić do udaru. Kiedy ciało wystawione jest na mróz, stymulowane są receptory zimna, co pobudza do działania tak zwany współczulny układ nerwowy, sieć nerwów odpowiadających za mobilizowanie organizmu do walki lub ucieczki w sytuacjach stresowych. Efektem tego może być zwężenie naczyń krwionośnych w skórze, ramionach i nogach, co następnie prowadzi do wzrostu ciśnienia krwi i potencjalnie do udaru.

Dr Ali Saad, neurolog powiązany z Climate and Health Program na Uniwersytecie Colorado, już teraz rozmawia o tym zjawisku ze swoimi poudarowymi pacjentami, przypomina im także jak niebezpieczne mogą być ekstremalne temperatury, zwłaszcza te wysokie. Planuje też zaprogramować na ich telefonach system powiadomień, który będzie ostrzegać ich przed groźnymi skokami temperatury.

„Mówię im: „Nie chcę, żebyście się przegrzali, zwłaszcza gdy są działania, które możemy podjąć, aby zapobiec zarówno udarom, jak i pogłębiającym się zmianom klimatycznym.”” – wyjaśnia Saad.

Saad nie brał udziału w nowych badaniach, ale ma nadzieję, że ich wyniki zwrócą uwagę światowych przywódców i wpłyną na ich przyszłe działania polityczne.

„To, że ekstremalne zjawiska pogodowe – a konkretniej ekstremalne temperatury – zwiększają ryzyko występowania udarów wiedzieliśmy już wcześniej, jednak te badania po raz pierwszy patrzą na to zjawisko z globalnej perspektywy” – kontynuuje Saad. „Myśląc o zanieczyszczeniu czy upałach jako czymś powodującym problemy zdrowotne, udary czy cokolwiek innego, większość ludzi wyobraża sobie raczej biedne, rozwijające się kraje. Te badania pokazują jednak, że dzieje się to na całym świecie, naukowcy prognozują też, że sytuacja tylko się pogorszy.”