Fatamorgana: w jaki sposób powstaje tajemniczy miraż?

Zdjęcie: Duallogic/Envato

Chłodne jezioro, drzewa i kaktusy, może nawet kilka namiotów: podróżnicy na pustyni odnoszą często wrażenie, że widzą oazę w oddali. Po bliższym przyjrzeniu się ta jednak zanika. Za tym nie stoją halucynację lub zaczynające się urojenia, lecz zdumiewające zjawisko naturalne: fatamorgana.

Jak powstaje fatamorgana

Fatamorgana nie jest złudzeniem optycznym, lecz zjawiskiem fizycznym. Występuje tam, gdzie chłodne warstwy zalegają nad ciepłymi warstwami powietrza. Przykładowo na pustyni przyziemna warstwa zostaje nagrzana pod wpływem upału. Powietrze rozszerza się, podczas gdy wyższa warstwa powietrza staje się chłodniejsza i zwarta. Ze względu na zróżnicowaną gęstość światło w obu warstwach inaczej się łamie – tworzy „łuk”. 

Miraż: Kiedy niebo staje się morzem

Dokładnie na granicy dwóch warstw powietrza, może się wydarzyć, że światło zostanie odbite jak w lustrze. Zważywszy na to, że światło przenosi obrazy, możemy nagle zauważyć rzeczy, które w rzeczywistości znajdują się zupełnie gdzie indziej – czyli fatamorgana. W ten sposób podróżnicy na pustyni ujrzeli w oddali najpiękniejsze jeziora, które zanikały po zbliżeniu się. Nic dziwnego: jezioro nie było jeziorem, tylko błękitnym niebem, które wskutek szczególnych warunków atmosferycznych odbijało się na powierzchni ziemi.

Złudzenie optyczne nad morzem

Fatamorgana jest również możliwa nad morzem: w tym przypadku często ciepła warstwa powietrza zalega nad zimną wodą. Iluzja działa wówczas na odwrót: wyspa, która znajduje się w oddali odbija się na niebie, robiąc wrażenie, że znajduje się w zasięgu ręki. Marynarzom z minionych wieków wydawało się, że w ten sposób widzieli latające statki.

Nawet w miastach da się zaobserwować fatamorganę: w upalne letnie dni odbija się niebo na asfalcie. Odnosi się wrażenie, jakoby na drodze znajdowały się ogromne kałuże wody.

Dzieło wróżki?

Pojęcie fatamorgana pochodzi z języka włoskiego: „Fata” co oznacza „wróżka” i „Morgana” postać z legendy arturiańskiej, która posiadała magiczne moce.

Włoszki i włosi mogli zaobserwować tajemnicze zjawiska powietrzne w cieśninie między Włochami a Sycylią. Domy i drzewa na drugim brzegu zdawały się nagle wisieć w powietrzu. Z powodu braku lepszego wytłumaczenia, przypisywali wróżce Morganie to zjawisko.