Grzyby, nieznani podróżnicy

Zdjęcie: Bala Chaudhary

Na myśl o grzybach u większości osób pojawia się w głowie obraz grzybka z kapeluszem, niemniej jednak nie wszystkie te organizmy wytwarzają owocnik. Według aktualnych szacunków istnieje na świecie od 3 do 13 mln gatunków grzybów, podczas gdy zaledwie 600.000 z nich posiada owocnik, a 600 to grzyby jadalne. 

Grzyby zamieszkują zróżnicowane środowiska takie jak gleba, tkanki liści, lasy tropikalne i oceaniczne głębiny. Pomimo, iż stanowią one fundamentalną część ekosystemów, w dalszym ciągu posiadamy wybrukowaną wiedzę na temat ich sposobów rozprzestrzeniania się oraz konsekwencji, zarówno środowiskowych jak i społecznych, w skali lokalnej i globalnej, wynikających z tego zjawiska. 

„Zbadanie, przy zastosowaniu skali przestrzennej, w jaki sposób grzyby się poruszają jest niezbędne do zrozumienia ekosystemów oraz ich wypływu na rolnictwo i zdrowie ludzkie.” - deklaruje mikolog Uniwersytetu Dartmouth College, Bala Chaudhary, główna autorka pracy naukowej opublikowanej w magazynie „Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics” pod tytułem  Fungal Dispersal Across Spatial Scales, analizującej wszystko to, co do tej pory wiemy o sposobie poruszania się grzybów po świecie. 

Rola grzybów w naturze 

Grzyby mają wiele wspólnego ze śmiercią i rozkładem czego przykładem jest pojawienie się pleśni w lodówce, czy rozkład spadających z drzew liści. „Myślimy o grzybach jako o rozkładaczach chociaż, w swojej tajemniczości, odpowiadają za o wiele więcej”, wyjaśnia Chaudhary. „Grzyby pełnią funkcję utylizatorów żywności i patogenów oraz potrafią współpracować z odmiennymi gatunkami, żyjąc w symbiozie z roślinami i innymi organizmami” - dodaje. 

Grzyby są również patogenami ludzkimi. Na przykład, Coccidiodes, to grzyb lądowy, który uwalnia zarodniki do powietrza w procesie przemiany i rozkładu w glebie. Wdychanie zarodników tego gatunku może doprowadzić do gorączki doliny, poważnej choroby układu oddechowego zwanej również kokcydioidomikozą. „Eksperci w dziedzinie rolnictwa, zdrowia publicznego i innych sektorów wykazują zainteresowanie sposobami rozprzestrzeniania się grzybów, jako że ta wiedza może pomóc przewidzieć zbliżające się przypadki chorób u ludzi oraz potencjalne, przyszłe pandemie wśród upraw”, kontynuuje Chaudary, dodając jednocześnie, że „studiowanie sposobu rozprzestrzeniania się grzybów jest niezbędne do zrozumienia bioróżnorodności tych organizmów oraz ich rozpowszechnienia na Ziemi.”

Jak podróżują grzyby?

Aby zebrać i podsumować wszelkie informacje na temat rozprzestrzeniania się grzybów i aby móc przeprowadzić dalsze badania w tym temacie, zespół badawczy Chaudary przeanalizował ponad 4 500 dokumentów z 1 200 różnych źródeł opublikowanych między 1951 a 2021 rokiem. Większość artykułów pochodzi z badań przeprowadzonych W Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Chinach. 

W ten sposób badacze doszukali się literatury naukowej na temat rozprzestrzeniania się grzybów skupiającej się wokół chorób grzybów, ich różnorodności oraz ewolucji. 

Tak Chaudary i jej koledzy zidentyfikowali cztery skale poruszania się grzybów: na niewielkie odległości mogą poruszać się w glebie za pomocą grzybni, podobnie jak to robią korzenie roślin.

Bezkręgowce takie jak mrówki, czy dżdżownice mogą skutecznie transportować grzyby po swoich kryjówkach na własnych ciałach lub, również, w ich wnętrzu. Przykładem ostatniej metody jest gatunek Ophiocordyceps, grzyb który pasożytuje w mózgu niektórych insektów, zmieniając je w prawdziwe zombie i sterując ich zachowaniem w sposób sprzyjający cyklowi życia grzyba oraz jego rozprzestrzenianiu się.

Na większą skalę pomocne okazują się ssaki i ptaki, które mogą transportować grzyby na swoich kończynach, skrzydłach lub w układzie pokarmowym. 

W końcu, wektory abiotyczne takie jak woda i wiatr są odpowiedzialne za przemieszczanie się grzybów na dużych obszarach i kontynentach. 

Grzyby i zmiana klimatu 

„Wraz ze zmianą klimatu środowisko staje się coraz bardziej suche jednych regionach, a w innych zaś bardziej wilgotne, co może wpłynąć na wybór miejsca do rozwoju grzybów. Względne znaczenie wektorów ruchu zmienia się w skali przestrzennej i dziś dysponujemy niewielką ilością informacji na poparcie tych zależności, dlatego wciąż potrzebujemy znacznie więcej danych, aby naprawdę zrozumieć różnorodność biologiczną grzybów i ich przemieszczanie się w naszych ekosystemach.”