Jak astronauci poradzą sobie z przeterminowanymi lekami na Marsie?

Wstępne kalkulacje sugerują, że prawie wszystkie leki zabrane na Marsa straciłyby ważność przed końcem misji. [Zdjęcie: Deposit Photos] 

Lekarze odradzają brania przeterminowanych leków, ale co zrobić, jeśli jesteś na Marsie, a w pobliżu nie ma aptek? Takie pytanie zadali sobie naukowcy z Duke University School of Medicine, w pracy opublikowanej 23 lipca w npj Microgravity. Badacze doszli do wniosku, że gdyby astronauci mieli się wybrać poza obszar ISS, to trzeba się bardziej postarać, by zadbać o ich zdrowie. Mimo że wiele leków na receptę, w szczególności te płynne, na przykład insulina czy nitrogliceryna, stają się szkodliwe po upływie terminu ważności, to inne, na przykład ibuprofen, po prostu robią się mniej skuteczne. Niemniej jednak potrzeba trochę lat, by wiele popularnych leków się przeterminowało. Obecnie najdłuższy pobyt w kosmosie odbył Mark Vande Hei podczas swojej 341 dniowej misji na ISS, więc do tej pory wspomniany problem nie pojawił się w trakcie eksploracji kosmosu. Nawet jeśli zdarzy się nagła sytuacja, powrót do domu zajmuje kilka godzin, a nie miesięcy – pod warunkiem że nie ma problemów technicznych. Mimo to astronauci nie mogą sobie pozwolić na przekroczenie daty ważności w przyszłych ryzykownych, niespotykanych dotąd misjach, które przesuną granice ludzkiej eksploracji. 

Eksperci wciąż w pełni nie wiedzą, jak surowe środowiska kosmosu, księżyca czy Marsa, mogą wpływać na długoterminową siłę działania leków i ich stabilność. Wiele poprzednich badań sugeruje, że środowiska mikrograwitacji mogą – przynajmniej w jakimś stopniu – oddziaływać na leki. „Nie musi to koniecznie oznaczać, że leki przestaną działać, ale tak samo nie powinno się brać przeterminowanych leków, które znajdziemy w domu. Agencje zajmujące się badaniem kosmosu będą musiały przygotować się na to, że takie leki będą mniej skuteczne” – powiedział Daniel Buckland, profesor nadzwyczajny medycyny ratunkowej oraz główny autor pracy. Po otrzymaniu listy leków ISS poprzez prośbę na podstawie Ustawy o dostępie do informacji Buckland wraz z lekarzem stażystą oraz współautorem badania Thomasem Diaz przeanalizowali ją, korzystając z bazy danych międzynarodowych leków i ich dat ważności. Z 91 przestudiowanych leków, okres przechowywania 54 z nich wynosi 36 miesięcy lub mniej. Powołując się na nawet najbardziej optymistyczne szacunki, Buckland, Diaz i ich współpracownicy uważają, że około 60% zawartości apteczki załogi przeterminuje się przed zakończeniem misji w dalekiej przestrzeni kosmicznej. Oceniając sytuacje bardziej zachowawczo, praktycznie wszystkie leki mogą stracić na skuteczności, przestać działać lub stać się szkodliwe. 

Podczas hipotetycznej misji minimum 14 leków może nawet nie przetrwać dwóch lat. Według badania wśród nich mogą się znajdować m.in. lek podtrzymujący życie, dwa kortykosteroidy, środek miejscowo znieczulający, dwa antybiotyki, jeden lek przeciwpsychotyczny, jeden inhalator oraz jeden lek na usuwanie woskowiny. Biorąc pod uwagę ograniczoną wiedzę o wpływie podróży kosmicznych na leki, przegląd zespołu skupił się wyłącznie na niemożności uzupełnienia zapasów podczas misji na Marsa, która zdaniem ekspertów zajmie 24-36 miesięcy. „Ostatecznie osoby odpowiedzialne za zdrowie załóg lotów kosmicznych będą musiały znaleźć sposoby na przedłużenie terminu ważności leków do pełnego czasu trwania misji lub muszą zaakceptować podwyższone ryzyko związane z braniem przeterminowanych leków” – można przeczytać w pracy. Autorzy sugerują, że potencjalne rozwiązania NASA i innych agencji międzynarodowych mogą obejmować projektowanie samowystarczalnego sprzętu farmaceutycznego, zarówno w kosmosie, jak i do pozostawienia go na Marsie.