Jak wyzwolenie naszego „wewnętrznego artysty” może pomóc nam zachować spokój

Zdjęcie: Alamy

Od „kreatywnego tworzenia” po łatwy, pomysłowy upcykling, bycie kreatywnym może przynieść poczucie spokoju i stłumić chęć nabywania coraz większej ilości rzeczy. 

Projektantka Lou Rota zaczęła upcykling kilka lat temu. „Przechodziłam obok sklepu z materiałami wtórnymi i zawsze widziałam tam chwiejące się stosy tych wszechobecnych składanych krzeseł, które, choć miały świetny kształt według oryginalnego projektu Robina Daya, często były w mało inspirujących odcieniach szarości lub brązu”, mówi dla BBC. „Kupiłam kilka i zaczęłam eksperymentować, szlifując je i pokrywając paskami Financial Times”. „Przyjemny odcień różu” gazety stał się tłem dla motywów, które Rota stworzyła, używając zdjęć owadów. Niedługo potem ekskluzywny dom towarowy Liberty zabrał całą partię. „Było coś bardzo satysfakcjonującego w widzeniu ich na eleganckiej podłodze tak znanego sklepu, wiedząc, że zostało to uratowane przed śmietnikiem”, mówi kobieta.

Lou Rota prowadzi warsztaty upcyklingu i rękodzieła – tego typu wydarzenia cieszą się coraz większą popularnością. Źródło: Lou Rota

Rota to tylko jedna z rosnącej liczby artystów znajdujących nowe sposoby na wykorzystanie wyrzuconych przedmiotów. W książce „Broken: Mending and Repair in a Throwaway World” ekspertka od rzemiosła i cyrkularności, Katie Treggiden, przedstawia 28 artystów, kuratorów, naprawiaczy i twórców, którzy celebrują troskę: od Lindy Brothwell, artystki z Bristolu, która rozpoczęła swoją karierę artystyczną od cerowania i haftowania tapicerowanych siedzeń z londyńskiego metra, oraz Aono Fumiaki, który tworzył instalacje z gruzu zebranego z miast dotkniętych tsunami, po byłą pielęgniarkę Celię Pym, która ręcznie ceruje prozaiczne przedmioty, takie jak papierowe torby i dresy. Ich prace wpisują się w szerszą narrację dotyczącą nadmiernej konsumpcji, stawiając pytanie: czy kreatywność może być naszym sposobem na powstrzymanie zakupów?

„Kiedy ludzie zdają sobie sprawę, jak łatwo jest zrobić coś stosunkowo imponującego, naprawdę można zauważyć, jak chętnie biorą się za upcykling i rękodzieło” – Lou Rota

W ciągu ostatnich kilku lat pojawiły się badania, które jednoznacznie przypisują zmiany klimatyczne nowoczesnemu społeczeństwu, w którym zakupy stały się główną formą spędzania wolnego czasu. Kiedy zespół ekspertów działający w interesie publicznym Hot or Cool opublikował 1.5-Degree Lifestyles: Towards a Fair Consumption Space for All (2021), przytoczył wyniki badań Oxfam, które wskazują, że aby ograniczyć globalne ocieplenie do 1,5°C, „emisje konsumpcyjne na mieszkańca najbogatszych 10% światowej populacji powinny zostać zredukowane do około jednej dziesiątej obecnego poziomu” (dodano, że emisje najbiedniejszych 50% mogą nadal rosnąć, aby zaspokoić swoje podstawowe potrzeby). W tym kontekście, ponowne użycie i naprawa nabierają nowego znaczenia, a umiejętności takie jak te posiadane przez Rotę, Brothwell, Fumiaki i Pym – już teraz ważne – będą jeszcze bardziej potrzebne.

Dekorowanie istniejącej zastawy stołowej to dobry sposób, aby uniknąć niepotrzebnych, impulsywnych zakupów. Źródło: Alamy

Kiedy rok później Hot or Cool skupiło się na przemyśle modowym, w swoim raporcie Unfit, Unfair, Unfashionable: Resizing Fashion for a Fair Consumption Space, zaleciło, aby każdy ograniczył swoje zakupy modowe do zaledwie pięciu sztuk rocznie. Dla branży, która produkuje ponad 100 miliardów przedmiotów na rok i wyrzuca większość z nich na wysypiska lub do spalenia po kilku użyciach, jest to spore wyzwanie. Nic dziwnego, że to właśnie w modzie pojawia się tyle innowacyjnych działań mających na celu odzyskiwanie utraconych włókien i tkanin, czerpiąc inspirację z dostępnych materiałów. Artyści tacy jak Helen Kirkum wyobrażają sobie odpady jako materiały podstawowe i cenne do tworzenia ręcznie robionych sneakersów; Worn To Threads tworzy piękne haftowane dzieła z materiałów upcyklingowych i resztek.

Tymczasem Elvis & Kresse produkują torby i artykuły do domu z 15 różnych odzyskanych materiałów, podczas gdy krawcowa na zamówienie Sarah Hollebon przerabia ubrania, aby tworzyć kampanie na temat takich kwestii, jak zdrowie psychiczne we współpracy z innymi artystami i organizacjami charytatywnymi. „Żyjemy w czasach, gdzie większość naszej pracy odbywa się w naszych głowach – a jest w tym coś somatycznie rozdzielonego, co staramy się połączyć poprzez rzemiosło”, mówi aktywistka klimatyczna Daze Aghaji. „Ludzie wracają do idei pracy z miłością. Chcą ogrodnictwa, chcą być bliżej natury, chcą nauczyć się upcyklingu swoich ubrań. W Wielkiej Brytanii, która ma tak bogatą historię w dziedzinie sztuki i rzemiosła, możemy myśleć o robótkach ręcznych nie tylko jako o zastępstwie konsumpcjonizmu, ale jako o sposobie ponownego połączenia się z naturą i praktykowania go w bardzo namacalny, fizyczny sposób”.

Rota, która prowadzi warsztaty upcyklingowe i projektuje ceramikę dla Anthropologie i Duchess China, dodaje: „Jestem głęboko zachęcona faktem, że przerabianie – takie jak naprawa ceramiki, sztuka kintsugi czy cerowanie – staje się formą sztuki samą w sobie. Świętując niedoskonałości i nieodłączną historię danego przedmiotu, być może zaczniemy zmieniać nasze relacje z przedmiotami, materiałami i ograniczonymi zasobami planety”.

Dekorowanie istniejącej zastawy stołowej to dobry sposób, aby uniknąć niepotrzebnych, impulsywnych zakupów. Źródło: Alamy

Kiedy rok później Hot or Cool skupiło się na przemyśle modowym, w swoim raporcie Unfit, Unfair, Unfashionable: Resizing Fashion for a Fair Consumption Space, zaleciło, aby każdy ograniczył swoje zakupy modowe do zaledwie pięciu sztuk rocznie. Dla branży, która produkuje ponad 100 miliardów przedmiotów na rok i wyrzuca większość z nich na wysypiska lub do spalenia po kilku użyciach, jest to spore wyzwanie. Nic dziwnego, że to właśnie w modzie pojawia się tyle innowacyjnych działań mających na celu odzyskiwanie utraconych włókien i tkanin, czerpiąc inspirację z dostępnych materiałów. Artyści tacy jak Helen Kirkum wyobrażają sobie odpady jako materiały podstawowe i cenne do tworzenia ręcznie robionych sneakersów; Worn To Threads tworzy piękne haftowane dzieła z materiałów upcyklingowych i resztek.

Tymczasem Elvis & Kresse produkują torby i artykuły do domu z 15 różnych odzyskanych materiałów, podczas gdy krawcowa na zamówienie Sarah Hollebon przerabia ubrania, aby tworzyć kampanie na temat takich kwestii, jak zdrowie psychiczne we współpracy z innymi artystami i organizacjami charytatywnymi. „Żyjemy w czasach, gdzie większość naszej pracy odbywa się w naszych głowach – a jest w tym coś somatycznie rozdzielonego, co staramy się połączyć poprzez rzemiosło”, mówi aktywistka klimatyczna Daze Aghaji. „Ludzie wracają do idei pracy z miłością. Chcą ogrodnictwa, chcą być bliżej natury, chcą nauczyć się upcyklingu swoich ubrań. W Wielkiej Brytanii, która ma tak bogatą historię w dziedzinie sztuki i rzemiosła, możemy myśleć o robótkach ręcznych nie tylko jako o zastępstwie konsumpcjonizmu, ale jako o sposobie ponownego połączenia się z naturą i praktykowania go w bardzo namacalny, fizyczny sposób”.

Rota, która prowadzi warsztaty upcyklingowe i projektuje ceramikę dla Anthropologie i Duchess China, dodaje: „Jestem głęboko zachęcona faktem, że przerabianie – takie jak naprawa ceramiki, sztuka kintsugi czy cerowanie – staje się formą sztuki samą w sobie. Świętując niedoskonałości i nieodłączną historię danego przedmiotu, być może zaczniemy zmieniać nasze relacje z przedmiotami, materiałami i ograniczonymi zasobami planety”.

Artystka ceramiki Rota od początku swojej kariery jest orędowniczką kreatywnego upcyklingu. Źródło: Darren Washington/THISis116

W modzie, jednym z najnowszych przykładów jest projekt Fashion Fictions prowadzony przez profesor Amy Twigger Holyroyd, w którym uczestnicy są zapraszani do wymyślania wizji alternatywnych kultur modowych, niezależnie od tego, jak nieprawdopodobne mogą się wydawać. Wyobraź sobie świat, w którym nie można udostępniać obrazów w internecie, ludzie akceptują plamy, „modne babcie” są kluczowymi influencerami, a społeczności uchodźców tworzą rewolucyjne nowe systemy mody.

Wskazówki, aby nakierować twoją kreatywność:

1. Wykorzystaj to, co już masz w jak najbardziej kreatywny sposób.
2. Zacznij od małych rzeczy, baw się, akceptuj niedoskonałości i ciągle ćwicz.
3. Podążaj za swoimi pasjami. Uwielbiasz zwierzęta lub rośliny? Znajdź motywy, które można przenieść na stare T-shirty, talerze vintage lub meble.
4. Zastanów się przed nowymi zakupami i sprawdź, jak są one wytwarzane.

„Wzrost popularności rękodzieła – tworzenia czegoś namacalnego własnymi rękami – wydaje mi się również dobrym antidotum dla mediów społecznościowych, gdzie marnuje się długie godziny na przewijaniu bez żadnych efektów”, kontynuuje Rota. „Nasze poziomy koncentracji mogą być dość niskie, a skupienie, fizyczny proces i końcowy produkt są niezwykle satysfakcjonujące i kojące, zwłaszcza gdy używasz materiałów, które już masz, zamiast dodawać do masy rzeczy już istniejących. Kiedy ludzie zdają sobie sprawę, jak łatwo jest stworzyć coś względnie imponującego, to bez względu na to, jak 'artystyczni' mogą się czuć, naprawdę widać, jak łapią świra na punkcie upcyklingu i rękodzieła”.

Arthur dodaje: „Obserwuję, co dzieje się w lokalnych społecznościach, aby dowiedzieć się, czy zaczynają myśleć o tych rzeczach – i tak się dzieje”. Zgadza się z tym Aghaji: „Kiedy zaczynamy patrzeć na nasze życie i znajdować harmonię oraz cel, a także wszystkie rzeczy, których możemy się nauczyć poprzez zrozumienie rzemiosła, możemy znaleźć sposoby na poczucie szczęścia i spełnienia, które nie są związane z dobrami materialnymi. Można mieć mniej, a jednocześnie mieć więcej. Wkraczamy w czas, w którym musimy być twórcami, musimy być wyobraźniami i jest to niezwykle ugruntowujące, aby tworzyć coś i wiedzieć, że odgrywa się rolę w tym procesie”.