„Księżyc przynosi dziką i niepewną orgie ryb na kalifornijską plażę”

W najbardziej aktywnym okresie godowym Grunion może pokrywać ogromne połacie plaży. Fot. Haris Lakisic

O północy na plaży w południowej Kalifornii, naukowiec amator obserwował tysiące kopulujących ryb. „Niesforne tysiące, wszystkie robiące hałas”, zanotował. „Wyglądało to jak jakiś postapokaliptyczny morski Mad Max”.

Ten unikalny rytuał godowy znany jest jako biegi gruniona. W przeciwieństwie do większości innych ryb, małe srebrzyste gruniony faktycznie składają ikrę na brzegu, rzucając się z oceanu na piasek. Co więcej, pojawiają się tylko podczas pełni lub nowiu księżyca, ponieważ potrzebują wysokiego przypływu.

Od 2002 roku rytuały te są obserwowane przez „witaczy gruniona” - amatorskich naukowców, którzy dobrowolnie obserwują ryby na 50 plażach Kalifornii. Swoje obserwacje przekazują Karen Martin, naukowcowi z Uniwersytetu Pepperdine w Malibu, która bada gruniony od dziesięcioleci. Do tej pory ponad 5,000 osób przyczyniło się do projektu Martin. „Nie moglibyśmy tego zrobić bez nich”, mówi Martin. „Nie ma innego sposobu, aby uzyskać tego rodzaju dane. To naprawdę niezwykłe”.

„Ryby te są prawie niemożliwe do policzenia. Są wystarczająco sprytne, aby unikać sieci, i nie biorą przynęty na haczyku. ‘Normalne’ metody oceny zasobów nie działają w przypadku tych gatunków”, wyjaśnia Martin.

W rezultacie nie ma formalnej statystyki dotyczącej ich liczby - a więc nie mają też statusu ochronnego, chociaż Martin mówi, że są zdecydowanie zagrożone i liczba ich znacznie spadła w ciągu ostatniej dekady, według jej badań.

Ryby te występują tylko wzdłuż wybrzeża Pacyfiku, głównie między Punta Abreojos w Baja California w Meksyku, aż do Point Conception w centralnej Kalifornii. Naukowcy uważają, że ryby, które dorastają do około pięciu cali (13 cm) długości, zmniejszyły się liczebnie w ciągu ostatniego wieku. Erozja plaż, zanieczyszczenie świetlne i rozwój wzdłuż wybrzeży są głównymi zagrożeniami dla ryb, a także nadmierne połowy i niszczenie siedlisk.

Gruniony mają niezwykły rytuał godowy, który polega na czołganiu się z morza na plażę.

Zachowanie godowe grunionów jest wyjątkowe. Samice płyną tak daleko, jak tylko mogą, a następnie rzucają się z wody na piasek, machając ogonem, aby wykopać dziurę, do której składają swoje jaja. Samce podążają za nimi i zapładniają jaja. Jaja pozostają zakopane w piasku do następnego przypływu, który jest wystarczająco wysoki, aby je dosięgnąć, trwa to około 10 dni. Wtedy się wykluwają.

Grunion ma niezwykły rytuał godowy, który polega na wyczołganiu się z morza na plażę. Fot. Doug Martin

To zachowanie naraża gruniony na ryzyko - i to nie tylko dlatego, że są łatwym łupem, gdy wychodzą na piasek. Plaże, które są wykorzystywane przez ryby, są jednymi z najpopularniejszych miejsc turystycznych w Kalifornii, które są codziennie pielęgnowane ciężkimi maszynami, co oznacza, że jaja są często niszczone. „Wszystko, co ludzie robią na tych plażach, wpłynie na środowisko”, mówi Martin.

Chociaż gromadzenie danych na temat ryb było wyzwaniem, osiągnięto pewne sukcesy we wprowadzaniu regulacji w celu ochrony grunionów.

W 1927 roku Kalifornijski Departament Ryb i Dzikiej Przyrody wprowadził pierwsze przepisy mające na celu ochronę grunionów po tym, jak naukowcy amatorzy zaobserwowali, że ryby są łapane w ogromnych ilościach, gdy wychodzą na brzeg - ludzie używali sieci zrobionych z prześcieradeł, aby masowo je łapać. Wprowadzono ograniczenia sprzętu w czasie zamkniętego sezonu - od kwietnia do czerwca - co oznaczało, że miejscowi mogli używać tylko gołych rąk. W latach 40. XX wieku biolog morski Boyd Walker obserwował każdy bieg gruniona w La Jolla w Kalifornii przez trzy lata. Jego dysertacja mapowała zasięg ryb, ich zwyczaje godowe i opracowała metodę ich liczenia, znaną obecnie jako Skala Walkera.

To właśnie z tej skali korzystają witacze gruniona do tworzenia swoich raportów. Skala waha się od W0 oznaczającego „brak ryb lub tylko kilka osobników”, do W5 oznaczającego „ryby pokrywające całą długość plaży, głębokość kilku osobników, między rybami nie widać piasku”. Ten ostatni przypadek jest rzadkim wydarzeniem, stanowiącym tylko około 1-3% obserwacji w roku. Naukowcy oceniają liczbę ryb na brzegu, czas trwania wydarzenia godowego i zasięg linii brzegowej, którą ryby pokrywają.

Dane zebrane z najbardziej popularnych plaż grunionowych pokazują ogólny spadek liczby ryb. Badanie Martina, opublikowane w 2019 roku na podstawie danych zebranych przez naukowców amatorów wykazało, że od 2002 do 2010 roku średnia wartość na skali Walkera wynosiła W2, co wskazuje na 100-500 ryb w szczytowym momencie biegu ryb. Od 2010 do 2018 roku ta wartość spadła do mediany W1 - mniej niż 100 ryb w szczytowym momencie. Co więcej, w 2014 i 2016 roku zanotowano medianę W0 - „brak biegu” z niewielką lub żadną aktywnością godową.

Fot. Karen Martin 

„Mimo lokalnych koncentracji, grunion kalifornijski nie występuje licznie”, mówi Dianna Porzio, starszy naukowiec środowiskowy w Kalifornijskim Departamencie Ryb i Dzikiej Przyrody. „Chociaż dane witaczy gruniona mają swoje ograniczenia, wyniki pokazują spadek liczby pojawiających się grunionów kalifornijskich w dużej części ich zasięgu w południowej Kalifornii w ciągu ostatniej dekady”.

Dane zebrane przez naukowców doprowadziły do dalszych działań ochronnych dla ryb. „Dane okazały się przydatne z wielu powodów”, mówi Martin. „Znajomość miejsc, w których gruniony się pojawiają, była pomocna w znajdowaniu jaj i śledzeniu wpływu ludzi na nie. Odkryliśmy, że grabienie plaż odbywało się tam, gdzie gniazdują gruniony”.

W 2020 roku Kalifornijski Departament Ryb i Dzikiej Przyrody zwiększył ograniczenia dotyczące połowu grunionów, które są zazwyczaj zbierane do konsumpcji indywidualnej. Ograniczenia bezpośrednio odnosiły się do danych uzyskanych przez witaczy gruniona jako dowód na spadającą populację. Departament dodał kolejny miesiąc do sezonu zakazu połowów - od kwietnia do czerwca - a w 2022 roku nałożył limit na ilość grunionów, które ludzie mogą zabierać poza sezonem zakazu połowów.

W najbardziej aktywnych okresach, kopulujące gruniony mogą pokrywać ogromne obszary plaży.

Na kilku plażach w południowej Kalifornii wprowadzono protokoły przyjazne grunionom, pomagające chronić jaja.

Dane doprowadziły również do odkrycia, że gruniony rozprzestrzeniają się dalej na północ. „Udało nam się zidentyfikować ich zasięg”, mówi Martin. „Teraz wiemy, że występują na północ od San Francisco, a nie tylko w centralnej Kalifornii”. 

Ponadto, program stworzył armię obrońców grunionów. „Ludzie stają się bardzo opiekuńczy wobec grunionów”, śmieje się Martin. „Niektórzy nawet podchodzą do innych ludzi, którzy przeszkadzają rybom lub zabierają ich zbyt wiele, a później wyjaśniają znaczenie przestrzegania przepisów”.

Jest to doskonały przykład na to, jak można szkolić społeczeństwo na obywateli-naukowców i osiągnąć znaczący wpływ, mówi Martin. „W przeszłości naukowcy patrzyli krzywo na korzystanie z ich pomocy”, dodaje Martin. Nawet Walker ostrzegał przed poleganiem na społeczności w zbieraniu danych, twierdząc, że ich raporty są zazwyczaj niewiarygodne i niespójne, ale Martin nalega, że udział społeczności jest cenny. „Ludzie są podekscytowani, wiedząc, że dokonali jakiegoś spostrzeżenia i że ich wiedza jest użyteczna - że komuś zależy na tym, czego się dowidzieli”, mówi. „I to prowadzi do tego, że ludzie doceniają to, co znajduje się w ich otoczeniu, są świadomi istnienia tego cudownego dzikiego życia”.