Który gatunek zwierząt istnieje najdłużej?

Przekopnica "żywa skamielina" pływa pod wodą w tymczasowym zbiorniku wody. (Marián Polák / Getty Images)

Ziemia jest wymagającym, stale zmieniającym się środowiskiem, a wszystko, od temperatury oceanów po ilość tlenu w atmosferze, nieustannie się zmienia. A w tym zmieniającym się świecie każda żywa istota biegnie, płynie, pełznie lub leci, aby się przystosować i przetrwać - albo umiera.

Jednak które zwierzę przetrwało najdłużej na tym zmieniającym się świecie? 

W listopadzie 2010 roku Księga Rekordów Guinnessa przyznała przekopnicy właściwej, czyli krewetce kijankowej, tytuł „najstarszego żywego stworzenia”. I nie bez powodu: skamieniałości pokazują, że opancerzone, podobne do krewetek skorupiaki istnieją od okresu triasu (od 251,9 mln do 201,3 mln lat temu).

Krewetki kijankowe mają ciała przypominające szpadel, które doskonale nadają się do kopania na dnie tymczasowych basenów, w których żyją. Kształt ten sprawdza się na tyle dobrze, że zachowały go przez setki milionów lat. Mimo że od lat wyglądają tak samo, badania DNA opublikowane w 2010 roku ukazują, że krewetki kijankowe pod swoją zbroją nigdy nie przestały ewoluować, tworząc różnice między gatunkami, których ludzkie oczy nie zawsze są w stanie dostrzec. 

Na przykład przekopnica właściwa jest jedynie potomkiem podobnie wyglądających przodków z czasów triasu i w rzeczywistości ma nie więcej niż 25 milionów lat (jak wynika z badania z 2013 roku opublikowanego w czasopiśmie PeerJ) i może mieć zaledwie 2,6 miliona lat, zgodnie z badaniem z 2012 roku opublikowanym w czasopiśmie PLOS One. 

A co z innymi pretendentami do tytułu najdłużej żyjącego zwierzęcia na Ziemi? Obecnie żyje kilka gatunków, które, podobnie jak przekopnice, wydają się pozostawać niezmienione przez wiele milionów lat. Być może najsłynniejszą z tak zwanych „żywych skamielin” jest grupa ryb głębinowych zwanych celakantami. Naukowcy po raz pierwszy odkryli skamieliny celakanty w XIX wieku i sądzili, że wyginęły pod koniec okresu kredowego 66 milionów lat temu. Jednak w 1938 roku, rybacy wyłowili żywą celakantę u wybrzeży Afryki Południowej. Te starożytne ryby istnieją od ponad 400 milionów lat, ale jest pewien haczyk.

Gatunki celakanty pływające dziś w naszych oceanach nie są takie same jak skamieniałe gatunki celakanty, które naprawdę wyginęły. Badania z 2010 roku opublikowane w czasopiśmie Marine Biology sugerują, że żywe gatunki pojawiły się w przeciągu ostatnich 20 milionów lat. To samo dotyczy podobnie starożytnej rodziny krabów podkowiastych, która sięga około 480 milionów lat wstecz. Badanie z 2012 roku opublikowane w czasopiśmie Molecular Phylogenetics and Evolution wykazało, że najstarsza żyjąca grupa azjatyckich krabów podkowiastych o nazwie Tachypleus pojawiła się dopiero około 25 milionów lat temu, mimo że wyglądała podobnie do skamielin sprzed setek milionów lat.

Biolodzy nie skończyli jeszcze rozszyfrowywać historii ewolucji wszystkich żywych zwierząt i nie będzie definitywnej odpowiedzi na tę zagadkę, dopóki tego nie zrobią. Jednak krewetki kijankowe, celakanty i kraby podkowiaste pokazują nam, że nawet organizmy wydające się być najbardziej stabilnymi, zawsze się zmieniają.

- Nie sądzę, aby istniały dowody na to, że jakikolwiek gatunek istnieje dłużej niż kilka milionów lat - powiedziała Live Science Africa Gómez, biolog ewolucyjny na Uniwersytecie w Hull i główny autor badania dotyczącego krewetek kijankowych z 2013 roku

Zgodnie z artykułem w czasopiśmie American Scientist, badania nad skamieniałościami sugerują, że gatunki zwykle istnieją od 500 000 do 3 milionów lat, zanim ulegną wyginięciu lub zostaną zastąpione potomkiem.

Na przykład DNA organizmów może ulegać mutacji, a mutacje te mogą być przekazywane z pokolenia na pokolenie. Dwa genetycznie podobne gatunki mogą również się rozmnażać, co prowadzi do powstania nowego gatunku mieszańca, który rozwinie się. Konkurencja również zmusza gatunki do ewolucji. Drapieżniki rywalizują z ofiarami, zwierzęta dzielące tę samą przestrzeń rywalizują o pożywienie i zasoby.

- Drapieżniki ewoluują, ofiary ewoluują, drapieżniki ewoluują, ofiary ewoluują, konkurenci ewoluują, inni konkurenci ewoluują - powiedział Scott Lidgard, emerytowany kustosz skamieniałych bezkręgowców w Field Museum w Chicago.

Co więcej, czynniki środowiskowe mogą wpływać na to, jak długo żyją zwierzęta. 

- Powiedzmy, że takson [grupa] jest dobrze przystosowany do określonego rodzaju siedliska, a klimat dramatycznie się zmienia - powiedział Lidgard. - Jeśli nie może przenieść się w inne miejsce o tym samym siedlisku, wymiera.

Ponieważ zmiany stale mają miejsce, Gómez nie uważa żadnego zwierzęcia za żywą skamielinę, albowiem termin ten sprawia wrażenie, że zwierzęta przestają ewoluować. Lidgard stwierdził, że „żywa skamielina” może być używana jako określenie parasolowe do badania organizmów o określonych atrybutach, takich jak powolne tempo zmian ewolucyjnych.