Misje NASA dostrzegły w kosmosie upiorną dłoń i twarz widmo

Dane uzyskane dzięki Teleskopowi kosmicznemu Chandra oraz obserwatorium kosmicznemu IXPE przyczyniły się do powstania obrazu mgławicy przypominającej świecącą dłoń. (NASA/CXC/Stanford Univ./R. Romani et al.)

Upiorna „twarz" na powierzchni Jowisza i mgławica kształtem przypominająca szkielet dłoni to tylko kilka spośród przerażających kosmicznych obiektów, które zostały niedawno zaobserwowane dzięki misjom NASA.

Upiorna „twarz" Jowisza

Od 2016 misją Juno jest orbitowanie wokół Jowisza i niektórych z jego największych księżyców, a 7 września odbył się 54. bliski przelot obok największej planety Układu Słonecznego. JunoCam, czyli jeden z instrumentów sondy, zarejestrował wirujące chmury i burze w północnych regionach Jowisza, wzdłuż linii dzielącej część dzienną od nocnej, czyli terminatora planety.

Wirująca atmosfera Jowisza wydaje się zawierać twarz na tym zdjęciu wykonanym dzięki JunoCam. (NASA/JPL-Caltech/SwRI/MSSS/Vladimir Tarasov)

Twarz niczym dzieło Picassa wydaje się wyłaniać z burzliwej atmosfery w zjawisku zwanym pareidolią, czyli gdy obserwatorzy dostrzegają wizerunki i inne rozpoznawalne obiekty w przypadkowych wzorach.

Surowe dane, udostępnione publicznie na stronie JunoCam, zostały przetworzone przez obywatelskiego naukowca Vladimira Tarasova. Podczas bliskiego przelotu, Juno znalazła się na wysokości około 7700 kilometrów nad górną warstwą chmur planety, gdzie niski kąt padania światła słonecznego dodał zdjęciu dramaturgii.

Promienie X dostrzegły niebiańskie kości

Promieniowanie rentgenowskie było po raz pierwsze użyte przez fizyka Wilhelma Röntgena, w celu zobrazowania kości w ręce jego żony w 1895 – a teraz dwa teleskopy rentgenowskie ukazały „kości" w świetlistym obłoku w kształcie dłoni, powstałym w wyniku zapadania grawitacyjnego gwiazdy.

Mgławica, czyli chmura powstała z gazów i pyłu, utworzyła się 1500 lat temu w wyniku wyczerpania paliwa nuklearnego i zapadnięcia się masywnej gwiazdy. Mgławica MSH 15-52 znajduje się około 16000 lat świetlnych od Ziemi. 

Oryginalne zdjęcie wykonane teleskopem Chandra ukazuje pulsar w mgławicy, jasny biały punkt na „dłoni", a widoczne pomarańczowe chmury to pozostałości po eksplozji supernowej. (NASA/MSFC)

Po zapadnięciu się gwiazda pozostawia gęste szczątki, znane jako gwiazda neutronowa. Gwiazdy neutronowe obracające się z dużą prędkością, które posiadają silne pola magnetyczne to tzw. pulsary. Nowo powstałe pulsary wysyłają wiązki naenergetyzowanej materii i intensywne wiatry, które utworzyły tą szczególną mgławicę.

Chandra – obserwatorium rentgenowskie NASA – rozpoczął obserwacje pulsaru, znanego jako PSR B1509-58, już w 2001 roku. Jasny pulsar został dostrzeżony w podstawie ‘dłoni’ mgławicy o tym kształcie. Strumień z pulsara można prześledzić aż do „nadgarstka"

.Mapa pola magnetycznego mgławicy

Ponad 20 lat później, IXPE – obserwatorium kosmiczne NASA – spędziło 17 dni na obserwacji mgławicy. To najdłuższa dotychczas kampania tego obserwatorium od momentu wprowadzenia na orbitę w grudniu 2021 roku. Rezultaty pracy teleskopu zostały opublikowane w poniedziałek w „The Astrophysical Journal”.

„Dane uzyskane dzięki IXPE dają nam pierwszą mapę pola magnetycznego ręki,” oświadczył kierownik badania, Roger Romani, profesor fizyki na Uniwersytecie Stanforda w Kalifornii. „Naładowane cząsteczki wytwarzające promieniowanie rentgenowskie przemieszczają się wzdłuż pola magnetycznego, nadając podstawowy kształt mgławicy, tak jak kości w dłoni człowieka”.

Niezwykłe możliwości obserwacyjne teleskopu pozwalają naukowcom określić, gdzie cząsteczki w mgławicy są przyśpieszane poprzez turbulentne obszary w polu magnetycznym.