Mity medyczne: Wszystko, co należy wiedzieć o udarze mózgu

Zdjęcie: Andrew Nguyen

Według Centrów Kontroli i Zapobiegania Chorobom, każdego roku ponad 795 000 osób w Stanach Zjednoczonych doznaje udaru mózgu, a około 610 000 to pierwsze przypadki udarów. W 2019 r. udar był drugą najczęstszą przyczyną zgonów na świecie, odpowiadając za 11% śmiertelności. Istnieją trzy główne rodzaje udaru mózgu. Pierwszym i najczęstszym, stanowiącym 87% przypadków, jest udar niedokrwienny. Występuje w momencie, gdy przepływ krwi przez tętnicę dostarczającą tlen do mózgu zostaje zablokowany. Drugi to udar krwotoczny, spowodowany pęknięciem tętnicy w mózgu, co z kolei uszkadza otaczające tkanki. Trzecim rodzajem udaru jest przemijający atak niedokrwienny, który czasami nazywany jest „mini-udarem”. Dochodzi do niego, gdy przepływ krwi do mózgu zostaje tymczasowo zablokowany, zwykle na nie więcej niż 5 minut. Chociaż udar mózgu jest bardzo powszechny, często jest źle interpretowany. Aby pomóc nam obalić mity na ten temat i zwiększyć naszą wiedzę na ten temat, skontaktowaliśmy się z dr Rafaelem Alexandrem Ortizem, szefem chirurgii neuronaczyniowej i neuroradiologii interwencyjnej w szpitalu Lenox Hill. 

1. Udar jest problemem powiązanym z sercem. 

Chociaż ryzyko udaru mózgu jest związane z czynnikami chorób sercowo-naczyniowych, udar ma miejsce w mózgu, a nie w sercu. „Niektórzy uważają, że udar ma powiązanie z chorobami serca” - powiedział dr Ortiz w wywiadzie dla MNT. „To nieprawda. Udar jest problemem mózgu, spowodowanym zablokowaniem lub pęknięciem tętnic lub żył w mózgu, a nie w sercu . Zdarza się, że również udar mózgu mylony jest z zawałem serca, który jest spowodowany zablokowaniem przepływu krwi do serca, a nie do mózgu. 

2. Udarowi nie można zapobiec 

„Najczęstsze czynniki ryzyka [udaru] obejmują nadciśnienie tętnicze, palenie tytoniu, wysoki poziom cholesterolu, otyłość, cukrzycę, urazy głowy lub szyi oraz zaburzenia rytmu serca” - powiedział dr Ortiz. Wielu z tych czynników ryzyka można by uniknąć poprzez zmianę stylu życia. Regularne ćwiczenia i zdrowa dieta mogą zmniejszyć czynniki ryzyka, takie jak nadciśnienie, wysoki poziom cholesterolu, otyłość i cukrzyca. Inne czynniki ryzyka obejmują spożywanie alkoholu i stres. Praca nad zmniejszeniem lub wyeliminowaniem tych czynników stylu życia może również zmniejszyć ryzyko udaru mózgu. 

3. Udar mózgu nie występuje genetycznie 

Zaburzenia jednogenowe, takie jak niedokrwistość sierpowato-krwinkowa, zwiększają ryzyko wystąpienia udaru mózgu. Czynniki genetyczne, w tym wyższe ryzyko wysokiego ciśnienia krwi i inne sercowo-naczyniowe czynniki ryzyka mogą również pośrednio zwiększać ryzyko udaru. Ponieważ rodziny zwykle żyją w tym samym środowisku i prowadzą ten sam styl życia, niezdrowe czynniki stylu życia mogą zwiększać ryzyko wystąpienia udaru wśród członków rodziny, zwłaszcza w połączeniu z genetycznymi czynnikami ryzyka. 

4. Objawy udaru są trudne do rozpoznania 

Najczęstsze objawy udaru tworzą akronim "F.A.S.T.": 

F (face dropping): opadanie twarzy, gdy jedna strona twarzy staje się bezwładna i tworzy nierówny „uśmiech”  

A (arm weakness): osłabienie ręki, gdy jedna  staje się słaba lub zdrętwiała, a po podniesieniu powoli opada w dół 

S (speech difficulty): trudności z mową lub niewyraźna mowa 

T (time to call 911): czas zadzwonić pod numer 911 

Inne objawy udaru obejmują: 

- drętwienie lub osłabienie twarzy, ręki, nogi lub jednej strony ciała 

- dezorientacja i problemy z mówieniem lub rozumieniem mowy 

- trudności z widzeniem w jednym lub obu oczach 

- trudności z chodzeniem, w tym zawroty głowy, utrata równowagi i koordynacji 

- silne bóle głowy bez znanej przyczyny 

5. Udar nie może być leczony 

„Istnieje błędne przekonanie, że udary są nieodwracalne i nie można ich leczyć” - wyjaśnia dr Ortiz. „Doraźne leczenie udaru mózgu za pomocą wstrzyknięcia leku rozbijającego skrzep, minimalnie inwazyjnej mechanicznej trombektomii w celu usunięcia skrzepu lub zabiegu chirurgicznego może wyeliminować objawy udaru u wielu pacjentów, zwłaszcza jeśli dotrą do szpitala na wystarczająco wczesnym etapie na terapię (w ciągu kilku minut lub godzin od wystąpienia objawów)” - zauważył. „Im dłużej występują objawy, tym mniejsze jest prawdopodobieństwo dobrych rezultatów. Dlatego bardzo ważne jest, aby w momencie wystąpienia symptomów udaru - tj. trudności z mówieniem, podwójne widzenie, paraliż lub drętwienie itp. - wezwać karetkę pogotowia (numer alarmowy 911) w celu przetransportowania do najbliższego szpitala” - kontynuował. Co więcej, według badań osoby, które przybyły w ciągu 3 godzin od wystąpienia pierwszych objawów, zwykle mają mniejszy stopień niepełnosprawności 3 miesiące później niż te, które trafiły do szpitala po dłuższym okresie czasu. 

6. Udar mózgu występuje tylko u osób starszych 

Wiek jest istotnym czynnikiem ryzyka wystąpienia udaru mózgu. Ryzyko udaru podwaja się co 10 lat po 55. roku życia. Udar może jednak wystąpić w każdym wieku. Jedno z badań analizujących dane dotyczące opieki zdrowotnej wykazało, że 34% hospitalizacji z powodu udaru mózgu w 2009 r. miało miejsce w wieku poniżej 65 lat. Przegląd z 2013 roku wskazuje, że „około 15% wszystkich udarów niedokrwiennych występuje u młodych dorosłych i młodzieży”. Naukowcy zauważyli, że czynniki ryzyka udaru mózgu, w tym nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, otyłość, zaburzenia lipidowe i palenie tytoniu były jednymi z najczęstszych chorób współistniejących w tej grupie wiekowej. 

7. Wszystkie rodzaje udarów mają objawy 

Nie wszystkie rodzaje udarów mają objawy, a niektóre badania sugerują, że udary bezobjawowe występują znacznie częściej niż te zawierające w sobie objawy. Jedno z badań wykazało, że spośród 11 milionów udarów w 1998 roku, 770 000 przypadków zawierało w sobie objawy, podczas gdy blisko 11 milionów to były przypadki bezobjawowe. Dowody tych bezobjawowych, tzw. cichych udarów pojawiają się na skanach rezonansu magnetycznego jako białe plamy z bliznowatej tkanki po zablokowaniu lub pęknięciu naczynia krwionośnego. Często bezobjawowe udary są identyfikowane, gdy pacjenci otrzymują skany rezonansu magnetycznego po badaniach wynikających z symptomów wyczuwalnych przez pacjentów, w tym bólów głowy, zaburzeń poznawczych i zawrotów głowy. Chociaż występują bezobjawowo, powinny być traktowane na równi z udarami z objawami. Bezobjawowe udary narażają ludzi na ryzyko wystąpienia udarów z widocznymi objawami w przyszłości, pogorszenia funkcji poznawczych i demencji. 

8. Mini-udar nie jest tak ryzykowny 

Termin „mini-udar” jest używany nieprawidłowo, ponieważ niektórzy uważają, że odnosi się on do niewielkich udarów, które wiążą się z niskim ryzykiem - powiedział dr Ortiz. „To stwierdzenie jest błędne, ponieważ mini-udar to przemijający atak niedokrwienny (ang. TIA)”. „To nie jest mały udar, ale ostrzeżenie o możliwości wystąpienia poważnego udaru. Każdy objaw ostrego udaru mózgu, przemijający lub utrzymujący się, wymaga natychmiastowej diagnostyki i leczenia, aby zapobiec niszczycielskiemu poważnemu udarowi” - dodał. 

9. Udar zawsze powoduje paraliż 

Udar mózgu jest główną przyczyną długotrwałej niepełnosprawności, ale nie każdy, kto go doznał, doświadcza paraliżu lub osłabienia. Badania pokazują, że udar prowadzi do ograniczenia mobilności u ponad połowy osób w wieku 65 lat i starszych, które go przeżyły. Jednak długoterminowe skutki udaru różnią się w zależności od wielu czynników, takich jak ilość uszkodzonej tkanki mózgowej i dotknięty obszar. Na przykład uszkodzenie lewej półkuli mózgu będzie miało wpływ na prawą stronę ciała i odwrotnie. 

Jeśli udar wystąpi w lewej części mózgu, skutki mogą obejmować 

- paraliż prawej strony ciała 

- problemy z mową i językiem 

- powolne i ostrożne zachowanie 

- utrata pamięci. 

Jeśli udar dotyczy prawej półkuli mózgu, może również wystąpić paraliż, tym razem po lewej stronie ciała. Inne skutki mogą obejmować 

- problemy ze wzrokiem 

- szybkie i dociekliwe zachowanie 

- utrata pamięci. 

10. Powrót do zdrowia po udarze następuje szybko 

Powrót do zdrowia po udarze może zająć miesiące, jeśli nie lata. Jednak wiele osób może nie odzyskać pełnej sprawności. Amerykańskie Stowarzyszenie ds. Udaru Mózgu twierdzi, że wśród osób, które przeżyły udar: 

- 10% prawie całkowicie wyzdrowieje 

- kolejne 10% będzie wymagało opieki w domu opieki lub innej placówce długoterminowej 

- 25% powróci do zdrowia z niewielkimi upośledzeniami 

- 40% doświadczy upośledzenia w stopniu od umiarkowanego do ciężkiego. 

Według badań, istnieje również krytyczny okres po wystąpieniu udaru (2-3 miesiące), w którym intensywna rehabilitacja ruchowa zwiększy prawdopodobieństwo powrotu do zdrowia. Niektórzy mogą również nagle odzyskać sprawność w przeciągu wspomnianego okresu. Po przekroczeniu tego okresu i po 6 miesiącach progres nadal jest możliwy, ale prawdopodobnie w znacznie wolniejszym tempie.