2023-01-18 13:08:51 JPM redakcja1 K

„Nasza planeta przeszła wiele zmian”: poszukiwania miejsca będącego wyznacznikiem początku nowej epoki

Naukowcy muszą wybrać miejsce, które idealnie podsumowuje obecną epokę, na którą ogromny wpływ wywarł Homo sapiens

Test bomby wodorowej | Źródło zdjęcia: Alones/Shutterstock

W ciągu kilku tygodni geolodzy wybiorą miejsce, które najlepiej ukazuje wpływ działalności człowieka na strukturę powierzchni naszej planety. Wybiorą oni lokalizację, która według nich najlepiej ilustruje narodziny nowej epoki, nazywanej antropocenem, i koniec poprzedniej epoki, czyli holocen.

Holocen rozpoczął się pod koniec ostatniej epoki lodowcowej 11 700 lat temu, kiedy to wielkie lodowce wcześniej pokrywające Ziemię zaczęły się cofać. Z powodu tego, ówcześni ludzie zaczęli rozprzestrzeniać się po całej planecie.

Gatunek Homo sapiens rozwinął się właśnie w epoce holocenu, lecz jego rozprzestrzenianie się miało swoje geologiczne skutki. Wydobyte przez ludzi minerały, uwolnione gazy przez spalanie paliw kopalnych i wyprodukowane materiały radioaktywne zaczęły zmieniać geologię Ziemi.

W związku z tym, wiele naukowców uważa, że holocen dobiegł końca, a teraz trwa antropocen, w którym główną rolę po raz pierwszy odgrywają ludzie.

Początek rozpoczęcia tej epoki jest wskazywany przez wielu jako lata po drugiej wojnie światowej, kiedy to cały świat rozpoczął masowy rozwój gospodarczy i przemysłowy, znany również jako „wielkie przyspieszenie”. Uważa się, że właśnie ono rozpoczęło antropocen.

Jednakże nie zdecydowano jeszcze jakie miejsce dokładnie ma być symbolem tej zmiany epoki. Lista dziewięciu miejsc, zawierająca rafy koralowe w Australii, warstwy mułu w Kandzie i rdzenie lodowe z Antarktydy, została stworzona w ubiegłym roku przez grupę badaczy antropocenu. Lista ta to najlepsi kandydaci, ponieważ w ich strukturze geologicznej można ujrzeć zmiany, które przyczyniły się do rozpoczęcia nowej epoki.

Głosy są obecnie liczone, a lista finalistów zostanie stworzona jeszcze w tym roku

Rozpocznie to proces, który wymagać będzie zatwierdzenia propozycji przez trzy inne organy wyższej rangi. Zwycięzca zostanie oznaczony mosiężną płytą, używaną do oznaczania miejsc posiadających zmiany w strukturze geologicznej, oznaczające początek nowej epoki. Jedna z takich płyt znajduje się na zboczu górskim Monte San Nicola w Apulii we Włoszech, gdzie upamiętniony jest początek plejstocenu rozpoczętego 2,6 milionów lat temu.

„Bez wątpienia ludzkość odgrywa teraz kluczową rolę, jeśli chodzi o wpływ na geologię planety,” wypowiedział się geolog profesor Jan Zalasiewicz z Uniwersytetu w Leicester. „Pytanie natomiast brzmi: jakie miejsce najlepiej reprezentuje ten wpływ?”.

Główny przykład wpływu człowieka na geologię to aluminium, dodał Zalasiewicz. „W naturze czyste metaliczne aluminium jest prawie niemożliwe do znalezienia. Istnieje tylko w niewielkich ilościach. Praktycznie całe nasze aluminium pochodzi z rud, w których metal ten utworzył związki z innymi pierwiastkami.”

Zanieczyszczona plaża w Tajwanie | Źródło zdjęcia: Wiktor Dąbkowski/Zuma Press Wire/Rex/Shutterstock

„Przez ostatnie 100 lat wydobywaliśmy tlenki, wodorotlenki i krzemiany, przetwarzaliśmy je i tworzyliśmy z nich około pół miliarda ton aluminium. Potem używaliśmy go do produkcji wszystkiego, od garnków po samoloty.”

Wszystko to było potem wyrzucane, kiedy przestawało być potrzebne. Mimo recyklingu, aluminium, swego czasu tak rzadkie, rozprzestrzeniło się po całej planecie. „Jeśli w odległej przyszłości naszą planetę odwiedziliby kosmici, wiedzieliby, że w tych czasach na Ziemi działo się coś szczególnego,” dodał Zalasiewicz.

Pojawienie się aluminium nie jest jednak jedynym wyznacznikiem nowej epoki

Inny przykład to pierwiastek pluton. Jest on ekstremalnie rzadki, a przynajmniej był do czasu początku ery atomowej. Bomby nuklearne testowane w atmosferze produkowały pluton, który w dostrzegalnych ilościach osadzał się na ziemi.

„Jeśli przyjrzysz się niektórym wskaźnikom nowej epoki, takim jak aluminium, zauważysz stały wzrost jego ilości w przeciągu ostatnich 100 lat,” zaznaczył profesor Colin Waters z Uniwersytetu w Leicester. „Jednak do końca drugiej wojny światowej, na ziemi nie można było znaleźć plutonu. Później, nagle, było go mnóstwo. Jest to idealnym wskaźnikiem, że początek antropocenu to lata 50. XX wieku.”

Inny wyraźny znak rozpoczęcia nowej ery geologicznej to gatunki, które za naszą pomocą zapełniły cały świat, tym samym ujednolicając biologię. Przykładem jest ostryżyca japońska i racicznica zmienna. Drugi wymieniony gatunek rozprzestrzenił się z Eurazji poprzez wody odprowadzane przez duże statki, zastępując tym rodzime skorupiaki w wielu miejscach, np. w Ameryce Północnej.

„Innym wskaźnikiem są tworzywa sztuczne, rozpowszechnione w użyciu w latach 50. XX wieku, co większość wskazuje jako początek nowej epoki,” dodaje Waters. „Teraz musimy zdecydować, które z miejsc na liście najlepiej ukazuje wybrane przez nas wskaźniki – pluton, aluminium, tworzywa sztuczne i inne aspekty – które świadczą o zasadniczej zmianie epoki.”

To twierdzenie otrzymało aprobatę profesora Zalasiewicza „W dalekiej przyszłości, dziesiątki miliony lat później, rozwinięte gatunki nadal będą w stanie rozpoznać jaki mieliśmy wpływ na Ziemię. Musimy zdać sobie z tego sprawę już teraz. Wszystkie nasze budowle i drogi zamienią się w pył na długo przed tym, jednak te delikatne zmiany geologiczne, których dokonaliśmy, zostaną i będą dowodem, że cywilizacja panowała kiedyś na tej planecie, a jej działania odcisnęły swoje piętno,” twierdzi naukowiec.

Dziewięć miejsc ubiegających się o tytuł: