Nauka wyjaśnia, jak zagubione psy odnajdują drogę do domu

Pies myśliwski rasy duck tolling retriever z Nowej Szkocji odpoczywa w lesie. Eksperyment wykazał, że psy myśliwskie mogą orientować się w polu magnetycznym, aby znaleźć drogę do domu. / Zdjęcie: nationalgeographic.com

Raz na jakiś czas, fabuła Niezwykłej Podróży (w oryginale Homeward Bound: The Incredible Journey) dzieje się naprawdę, kiedy zagubiony pies przemierza zdumiewający dystans, aby znaleźć drogę powrotną do domu. 

W 2015 roku, Georgia May, uratowany szczeniak, przemierzyła 35 mil z powrotem do domu, po ucieczce podczas spaceru w San Diego, Kalifornia. Beagle o imieniu Laser powrócił do swojego sąsiedztwa w Winnipeg, Manitoba, sześć tygodni po rozłące z rodziną podczas pokazu fajerwerków 50 mil od domu.

A w 1924 roku, Bobbie, mieszaniec collie, który zgubił się podczas wycieczki, przeszedł od Indiany aż do domu w Silverton, Oregon – 2280-milowa trasa, która zajęła mu sześć miesięcy i prowadziła przez wiele ścieżek górskich.

A więc jak psy pokonują tak niesamowite trasy? Eksperci twierdzą, że posiadają one potężne połączenie instynktu naprowadzania i wyostrzonych zmysłów.

Tworzenie mapy mentalnej

Psie zdolności naprowadzania prawdopodobnie zostały odziedziczone od ich przodków, szarych wilków, które wędrowały przez ogromne połacie ziemi w całej Eurazji, gdzie psy po raz pierwszy zostały udomowione.

Tak, jak ludzie, „psy mają zdolność konstruowania mentalnej mapy swojego otoczenia” – powiedziała Zazie Todd, autorka książki Bark! The Science of Helping Your Anxious, Fearful, or Reactive Dog. „Możliwe jest, że ich mapa mentalna różni się od naszej, i prawdopodobnie dominują na niej zapachy”. 

Tropienie, czyli podążanie za śladem zapachowym, to jedna z metod wykorzystywanych przez psy do nawigacji i orientacji w otoczeniu. Psy mają zmysł węchu od 10 000 do 100 000 razy większy od naszego, co daje im możliwość wywąchania wszystkiego, od materiałów wybuchowych po COVID-19 i cukrzycę.

Psy potrafią rozpoznać znajome obiekty używając wzroku, węchu i słuchu. Jak mówi Bridget Schoville, starszy dyrektor ds. behawioralnych w ASPCA, niektóre zabłąkane psy prawdopodobnie orientują się, rozpoznając względną pozycję znajomego punktu orientacyjnego w stosunku do swojego domu i swoją obecną lokalizację w stosunku do tego samego punktu orientacyjnego. 

„Używając tych punktów odniesienia, mogą przejść trasę, prowadzącą prosto do domu”.

Kalibracja wewnętrznego kompasu

Migrujące ptaki, łososie i wieloryby to niektóre ze zwierząt, które wiemy, że używają pola magnetycznego Ziemi, chociaż narządy kontrolujące magnetorecepcję nie są jeszcze dobrze rozumiane.

Psy także mogą posiadać tą zdumiewającą zdolność. W badaniu opublikowanym w 2020 r. naukowcy z Czech zwerbowali 27 psów myśliwskich do udziału w trzyletnim eksperymencie. Podczas ponad 600 prób terenowych naukowcy umieścili nadajniki GPS i kamery na psach przed wypuszczeniem ich na nieznany zalesiony obszar. Następnie śledzili zwierzęta, gdy ich właściciele wezwali je z powrotem do domu. Wszystkie badane psy przebiegły średnio prawie milę w głąb lasu.

Prawie 60 procent badanych psów użyło swojego węchu, aby odtworzyć swoje kroki i wywęszyć drogę powrotną do swoich właścicieli.

Ale inne 30 procent psich uczestników zrobiło coś innego. Psy te stosowały strategię zwiadowczą, w której obierały nową trasę, która rozpoczynała się od przebiegnięcia krótkiego dystansu wzdłuż osi północ-południe lasu, niezależnie od tego, gdzie znajdował się ich opiekun. Bez żadnych znanych wskazówek wizualnych, z których mogłyby czerpać, badane psy prawdopodobnie nawigowały za pomocą ziemskiego pola magnetycznego. 

Naukowcy nazwali tą strategię „biegiem kompasowym” i zauważyli, że pomogła ona badanym psom znaleźć swoich właścicieli dużo szybciej niż dokonały tego psy używające tylko węchu. Autorzy badania doszli do wniosku, że zagubione psy mogą łączyć swoją mapę mentalną z polem magnetycznym, aby orientować się w terenie.

„Nie znaleźliśmy jeszcze przekonujących dowodów na to, że psy używały wskazówek magnetycznych do nawigacji, ale jest to najbardziej prawdopodobne wyjaśnienie" – mówi współautor badania Hynek Burda, emerytowany profesor zoologii na niemieckim Uniwersytecie Duisberg-Essen.

Psy mogą również łączyć te metody sensoryczne. Chociaż podążanie za nosem jest wolniejsze niż zwiad, w niektórych przypadkach może być bezpieczniejsze. „Pies, podobnie jak my lub inne zwierzęta rozwiązujące podobny problem, może używać i przełączać się między różnymi strategiami" – mówi Burda.

Dom jest tam, gdzie twój pies

„Ogólnie większość psów nie ma możliwości nauki, zdobycia doświadczenia ani praktykowania zdolności naprowadzania z odległych, nieznanych miejsc” – mówi Burda.

To dlatego, że te wspaniałe podróże stają się coraz rzadsze, ponieważ współczesne rasy psów hodowane są tak, aby być blisko swoich właścicieli.

„Psy wychowane z ludźmi mogą tworzyć więzi z ludźmi, które są podobne do więzi dziecko-rodzic, a kluczowym aspektem tego rodzaju więzi jest silna motywacja do dążenia do ponownego spotkania po rozdzieleniu" – powiedziała Monique Udell, dyrektor Human-Animal Interaction Laboratory na Oregon State University.

„Kiedy psy zaginą, jest to dla nich przerażające doświadczenie" – dodaje Todd, dlatego tak ważne jest, aby przede wszystkim nie dopuścić do tego, by szczeniak się oddalił. 

Jeśli opiekun upewni się, że jego pies ma dobrą identyfikację, taką jak mikroczip lub obroża z numerem telefonu, może to ułatwić ponowne połączenie zwierzęcia z rodziną.

„To najbardziej pomocna rzecz, jaką możemy zrobić, aby pies nie musiał szukać drogi do domu".