Nawet oczyszczona woda potrafi zakłócić życie w rzece

Odzyskana woda pochodząca z oczyszczalni ścieków często jest odprowadzana do pobliskich strumieni i rzek. Tą drogą nadal dostają się do wód krytyczne substancje. © Jonas Jourdan

Zachodzi wówczas zmiana warunków na korzyść bardziej odpornych, a nie korzyść wrażliwszych grup gatunków. To z kolei może mieć wpływ na przyrodę w złożony sposób. Zdolność oczyszczalni ścieków w związku z usuwaniem substancji śladowych powinna być stale udoskonalana, mówią naukowcy.

Oczyszczalnie ścieków są bez wątpienia wielkim osiągnięciem w historii ochrony środowiska: przyczyniły się w dużym stopniu do poprawy jakości wód. Dużo niegdyś skrajnie zanieczyszczonych ekosystemów zdołało się w ten sposób zregenerować, a organizmy wodne mogły ponownie się w nich zasiedlić. Z badań wynika, że środowiska wodne już nie powrócą do swojego pierwotnego stanu. Ma to między innymi związek z zmienioną przez człowieka jakością wody. Ważnym punktem będzie fakt, że proces oczyszczania ścieków nie obejmował do tej pory usuwania substancji śladowych z ścieków. Mowa jest tu o różnych pozostałościach po lekach, produktach higieny osobistej, pestycydach oraz innych substancjach syntetycznych, które negatywnie wpływają na organizmy żywe.

Porównanie gatunków górnego i dolnego biegu rzeki

Badanie grupy naukowej Daniela Ennsa z Uniwersytetu Goethego we Frankfurcie rozszerza dotychczasowy zakres informacji o tym, jak ta trudna do uchwycenia mieszanka substancji, znajdująca się w ściekach może wpłynąć na organizmy wodne. Do tej pory badania skupiały się na pojedynczych oczyszczalniach i zbiornikach wodnych. Dla zapewnienia wyczerpujących informacji, naukowcy zbadali, w jaki sposób ścieki z 170 oczyszczalni ścieków w Hesji wpływają na skład gatunkowy bezkręgowców. W tym celu uwzględnili organizmy w odcinkach strumieni i pieszych, powyżej i poniżej danych dopływów z oczyszczalni ścieków, łącznie z 366 punktów pobierania próbek.

Jak donoszą naukowcy, odnotowano w wynikach powyżej położonych odcinków znaczącą zmianę w składzie gatunkowych zbiorowisk. Zaznaczają, że wynik nie odpowiada powszechnemu poglądowi, jakoby stres wywołany przez człowieka przyczyniał się do zredukowania liczby gatunków, a tym samym różnorodności. Zamiast tego widoczna jest wymiana: niektóre gatunki całkowicie wymierają przez odprowadzanie ścieków z oczyszczalni, inne z kolei korzystają ze zmian i osiedlają lub rozprzestrzeniają się. Odnotowuje się średni obrót gatunkami wynoszący 61 procent, podają naukowcy. Konkretnie do licznych pechowców należą obok gatunków ślimaków wodnych, przede wszystkim żyjące w wodzie larwy muchówek oraz chruścików. Do zwycięzców można natomiast zaliczyć niektórych przedstawicieli robaków oraz skorupiaków. W szczególności narażone na zmiany składu gatunkowego są strumienie i mniejsze rzeki, twierdzili naukowcy.

Krytyczna zmiana gatunków

„Nasze wyniki udowadniają, że oczyszczalnie ścieków zmieniają warunki na korzyść ekologicznych grup gatunków w dolnym biegu rzeki, a na niekorzyść wrażliwszych”, podsumowuje grupa badawcza. Mimo, iż różnorodność gatunków może ogólnie mówiąc być podobna, jest ona wyraźną oznaką pogarszającego się stanu środowiska. W złożonych systemach środowiskowych mogą określone zmiany zgranych gatunkowych zbiorowisk prowadzić do wielowarstwowych dalszych konsekwencji. Szczególnie krytycznie staję się, kiedy stadia larwalne gatunków owadów żyjących w wodzie są tym dotknięte. Może się to przyczynić do niepokojącego zmniejszenia się istotnych pod względem ekologicznym organizmów. „Wobec tego ważne jest ustalić, jak i dlaczego zbiorowiska się zmieniają”, piszą naukowcy.

Chcąc stawić czoła problematycznemu wpływowi spowodowanego przez zanieczyszczenia substancjami śladowymi, naukowcy zalecili dalsze ulepszanie wydajności oczyszczalni ścieków. Szczególnie gdy istnieją następujące możliwości: nowoczesne metody oczyszczania, jak dezynfekcja ozonem lub filtracja węglem aktywnym, są w stanie usunąć szeroką gamę zanieczyszczeń ze ścieków. Połączenie wielu mniejszych oczyszczalni ścieków w obiekty wielkopowierzchniowe mogłoby przyczynić się do odciążenia środowiska, pisze Uniwersytet we Frankfurcie