Nowo odkryta odnoga Nilu może pomóc rozwiązać długoletnią zagadkę piramid

Zdjęcie: Eman Ghoneim

Nowe badanie opublikowane w czwartek w czasopiśmie „Communications Earth & Environment” zmapowało 64-kilometrową wyschniętą odnogę Nilu, od dawien ukrytą pod gruntami rolnymi i pustynią, a wszystko dzięki użyciu obrazowania satelitarnego oraz analiz rdzeni osadów. „Pomimo wielu prób rekonstrukcji wczesnych dróg wodnych Nilu, były one znacznie ograniczone do zbierania próbek gleby z małych obszarów, co pozwoliło na odwzorowanie jedynie fragmentów starożytnych systemów kanałowych rzeki,” powiedziała główna autorka badania, Eman Ghoneim, profesor i dyrektor Laboratorium Zdalnego Sondowania Przestrzenią i Dronami Uniwersytetu Karoliny Północnej w Wilmington, na wydziale nauk o Ziemi i oceanach. „Jest to pierwsze badanie, które dostarczyło mapę zaginionej, starożytnej odnogi rzeki Nil”. 

Ghoneim i jej współpracownicy nazywają tę wyschniętą gałąź mianem Ahramat, co po arabsku oznacza piramidy. „Starożytny korytarz wodny miał około 0,5 kilometra szerokości i głębokość co najmniej 25 metrów – podobnie jak współczesny Nil,” powiedziała Ghoneim. „Duże rozmiary Ahramat, jej znaczna długość oraz niewielka odległość od 31 piramid  znajdujących się w badanym obszarze silnie sugerują, że był to funkcjonalny szlak wodny o istotnym znaczeniu,” dodała. Ghoneim podkreśla, że rzeka odgrywała kluczową rolę w transporcie ogromnych ilości materiałów budowlanych oraz robotników niezbędnych do budowy piramid. „Nasze badanie ukazuje również, że wiele piramid w badanym obszarze posiada drogę procesyjną – ceremonialną podwyższoną ścieżkę, która biegnie prostopadle do biegu odnogi Ahramat i kończy się bezpośrednio na jej brzegu”. 

Jak znaleziono ukryte ślady zaginionej drogi wodnej? 

„Ślady rzeki nie są widoczne na zdjęciach lotniczych ani na obrazach z satelitów optycznych,” przyznała Ghoneim. W rzeczywistości zauważyła ona coś nietypowego dopiero podczas badania danych szerszego obszaru ujętego przez radary satelitarne. Miało to na celu odnalezienie starożytnych rzek i jezior, które mogłyby ujawnić nowe źródło wód gruntowych. „Jestem geomorfologiem, paleohydrologiem badającym ukształtowanie terenu. Mam do tego wprawne oko,” oznajmiła. „Pracując z tymi danymi, zauważyłam bardzo wyraźną odnogę lub jakiś brzeg, co nie miało żadnego sensu, ponieważ znajdowała się ona bardzo daleko od Nilu,” dodała. 

Urodzona i wychowana w Egipcie, Ghoneim dobrze znała skupisko piramid w tym regionie i zawsze zastanawiała się, dlaczego zostały zbudowane właśnie tam. Dlatego złożyła wniosek do Narodowej Fundacji Nauki o dalsze badania, a dane geofizyczne uzyskane z gruntu za pomocą radaru penetrującego ziemię oraz tomografii elektromagnetycznej potwierdziły, że była to starożytna gałąź Nilu. Dwa długie osadowe rdzenie wiertnicze, wydobyte przez zespół na głębokości około 25 metrów ujawniły piaszczyste osady charakterystyczne dla kanału rzecznego. Według badania możliwe jest, że niezliczone świątynie wciąż pogrzebane są pod polami uprawnymi i pustynnymi piaskami rozłożonymi wzdłuż brzegów Ahramat. „Dlaczego ta gałąź rzeki wyschła i przepadła wciąż nie jest jasne. 

Najprawdopodobniej okres suszy i pustynnienia spowodował naniesienie piasku do regionu, powodując zamulenie rzeki,” stwierdziła Ghoneim. „Badanie wykazało, że gdy budowano piramidy, geografia i krajobraz rzeczny Nilu znacząco różniły się od tego obserwowanego dzisiaj,” rzekł Nick Marriner, geograf z Francuskiego Narodowego Centrum Badań Naukowych w Paryżu. Nie brał on udziału w badaniu Ghoneim, jednak prowadził własne badania nad historią fluwialną Gizy. „Uzupełnia, też ważny element układanki dotyczącej dawnego krajobrazu tych terenów,” stwierdził Marriner. „Składając te fragmenty, możemy uzyskać wyraźniejszy obraz tego, jak wyglądał obszar zalewowy Nilu w czasach budowniczych piramid i jak starożytni Egipcjanie ujarzmiali swoje środowisko do transportu materiałów budowlanych na potrzeby swych monumentalnych przedsięwzięć”.