Od śmieci do wybiegu: Pokaz mody ujawnia ogromne skupisko wyrzuconych ubrań w Chile, które widać z kosmosu

Tydzień Mody Atakamy, największy pokaz mody na wysypisku śmieci na świecie, Chile. Zdjęcie: Maurício Nahas

Sadlin Charles wychodzi na wybiegu z piasku pomiędzy górami wyrzuconych ubrań i opon, ubrany w kilka warstw dżinsu w Atakamie. Jego ubranie zostało stworzone z przedmiotów znalezionych wśród masy śmieci, które są tak ogromne, że można je zobaczyć w kosmosie. Prawie wszystkie te odpady pochodzą z krajów tysiące kilometrów dalej, włącznie ze Stanami Zjednoczonymi, Chinami, Koreą Południową oraz Wielką Brytanią.

Do Chile jest wysyłane zastraszające 60 tysięcy ton zużytych ubrań. Według najnowszych danych ONZ, Chile jest trzecim największym importerem używanej odzieży na świecie. Niektóre z tych ubrań są sprzedawane ponownie w marketach typu secondhand, jednak przynajmniej 39 tysięcy ton zostaje nielegalnie wyrzuconych na pustyni Atakama. Atakama jest jedną z najbardziej popularnych punktów odwiedzanych przez turystów w Chile, słynna ze swojej niezwykłej urody oraz wspaniałych widoków gwiazd w nocy, ale dla osób mieszkających w pobliżu wysypisk została ona zrujnowana.

Sadlin Charles modeluje w dżinsie odzyskanym z wyrzuconych ubrań w pokazie mody w Atakamie. Zdjęcie: Maurício Nahas.

„Ludzie wykorzystują to miejsce jako światowa strefa odpadków, gdzie śmieci z różnych części świata przybywają i zostają wrzucone wokół miasta Alto Hospicio.” - powiedziała Ángela Astudillo, współzałożycielka Desierto Vestido, pozarządowej organizacji, której misją jest zwiększenie świadomości o negatywnym wpływie odpadków na środowisko. „Wznoszą się w różnych miejscach, są spalane i zakopywane”.

„Najgorzej dotknęła nas stygmatyzacja, ponieważ jesteśmy teraz ukazywani jako najbardziej niechlujne i najbrzydsze miejsce na świecie”.

27-letnia Astudillo mieszka około pięć minut jazdy samochodem od jednego z 160 wysypisk w terenie. Widzi jak ciężarówki pełne śmieci przejeżdżają wokół i regularnie wdycha dym z ognisk wzniecanych w celu spalenia ubrań. Otrzymała także groźby za dokumentowanie problemu.

„Jest mi smutno wiedzieć, że to dzieje się od tak długiego czasu i ludzie, którzy tu żyją nie mogą nic zrobić, ponieważ możemy zostać ukarani. Jedyne co możemy zrobić to udawać, że nic się nie dzieje i stać na poboczu”.

Aby przeciwstawić się temu poczuciu bezradności, jej organizacja zebrała się z Fashion Revolution Magazin, grupą aktywistów mody oraz Artplan, brazylijską agencją reklamy, aby zorganizować pokaz mody pośród śmieci i pokazać realia w których żyje, a także zilustrować, co można zrobić z tych odpadków.

Maya Ramos, stylistka i artystka wizualna ze stanu São Paulo w Brazylii zaprojektowała kolekcję noszoną przez osiem czileańskich modeli na pokazie w kwietniu, nazwaną Tydzień Mody Atakama 2024. Planowane jest także wydarzenie na rok 2025.

Brazylijska stylistka Maya Ramos stworzyła kolekcję bazując na czterech żywiołach – ziemia, ogień, powietrze oraz woda – z przedmiotów wyrzuconych na wysypisku. Zdjęcie: Maurício Nahas.

32-letnia stylistka instruowała Astudillo oraz resztę zespołu w trakcie kolekcjonowania części garderoby, która mogłaby zostać użyta w tematyce czterech żywiołów - ziemi, ognia, powietrzu oraz wody. Później pojawiła się w Atakamie, aby zebrać ubrania w całość na pokaz i spędziła 24 godziny na cięciu i szyciu odzieży, która została zebrana oraz tej, którą znalazła sama.

Każdy strój symbolizuje różne rodzaje zanieczyszczenia i jego wpływ na środowisko. Monotonna, szara bluzka, którą nosił Charles ma reprezentować zaśmiecenie z powodu nieokiełznanej produkcji ubrań. Ścięty dżins, w warstwach niczym wyrzucone odpadki, symbolizują góry odzieży pokrytej pyłem pustyni, a pas wskazuje na ograniczenia narzucone przez niesprawiedliwe środowisko na życie osób mieszkających w okolicy.

Każdy strój w Tygodniu Mody Atakamy symbolizuje różne rodzaje zanieczyszczeń i ich wpływ na środowisko. Zdjęcie: Maurício Nahas.

„Ludzie tutaj żyją w nędzy i niepewności. Ta sytuacja wymaga natychmiastowej reakcji” - powiedziała Ramos. „To problem wychodzący poza modę i produkcję. To problem społeczny. Ludzie nie mają połączenia z naturą i konsumują więcej niż potrzebują w nieokiełznanym pędzie”.

Przeciętny konsument kupuje 60% więcej ubrań niż 20 lat temu i rocznie produkuje się 92 tony odpadków tekstylnych. W jedną sekundę, gdzieś na wysypisku, zostaje wysłana ilość ubrań, która może wypełnić ciężarówkę.

Według ONZ, branża mody jest jedną z najbardziej szkodliwych dla środowiska i odpowiada za około 20% zmarnowanej wody na planecie i około 10% wydalanych gazów cieplarnianych.

Fast fashion – tanie ubrania, które są kupowane i wyrzucane zależnie od zmieniających się trendów - stała się niezwykle popularna; ilość odzieży, którą produkujemy także się zwiększyła, ale ich jakość jest pogorszona.

Często spotykanym sposobem na pozbycie się ubrań w rozwiniętych państwach jest oddanie je do sklepów charytatywnych. Jednak wiele z tych donacji zostaje odesłanych na południe planety, gdzie handel używaną odzieżą jest ogromny, a władze nie są w stanie kontrolować go w całości. 

Używane ubrania wyrzucone w Alto Hospicio w pustyni Atakama – przynajmniej 39 tysięcy ton odzieży jest tu odsyłane corocznie. Zdjęcie: Maurício Nahas.

W Akrze, stolicy Ghany, niezliczona ilość ubrań jest rozłożona na brzegu niczym sieć, a góry odpadków tekstylnych stoją w innej części miasta. Ta szokująca scena w północnym Chile zaczęła otrzymywać więcej uwagi w ostatnich latach. W 2023 roku zdjęcia wyrzuconych ubrań widzianych z kosmosu krążyły po internecie z dużą ilością wyświetleń.

Miasto Iqueique w północnej części Chile jest domem dla jednego z najważniejszych portów bezcłowych w Ameryce Południowej. Przybywają do nich ubrania, importerzy zbierają się, a pracownicy zaczynają sortować odzież.

Niechciana odzież zostaje odesłana do rąk kierowców ciężarówek, którzy przewożą ją kilka mil do wysypisk na zewnątrz Alto Hospicio, rozrastającego się miasta z ludnością około 130 tysięcy osób. Tutaj przechodzi kolejny cykl sortowania i ponownej sprzedaży w małych sklepach albo w La Quebradilla, ogromnego marketu na wolnym powietrzu skupionym na handlu używanych ubrań.

Ubrania z nieoderwaną ceną wyrzucone na pustyni Atakama w Alto Hospicio. Zdjęcie: Maurício Nahas.

W Chile wyrzucanie odpadków tekstylnych na legalnych wysypiskach nie jest dozwolone z powodu generowania niestabilności ziemi, dlatego niesprzedane przedmioty są wysyłane na pustynię. Najczęściej spotykane marki w piasku to Zara, H&M, Calvin Klein, Levi’s, Wrangler, Nike oraz Adidas. Większość z nich jest stworzona z poliestru, materiału bazującego na plastiku, który rozkłada się w okresie do 200 lat. Kiedy ta odzież zostaje spalona to zaczyna wydzielać toksyczne opary, niszczy ziemię, warstwę ozonową oraz zdrowie pobliskiej ludności.

Fernanda Simon, dyrektorka Fashion Revolution Brazil stwierdza, że częściową motywacją w konsumpcji produktów w północy globu i ich późniejszym wyrzuceniu na południe jest środowiskowy rasizm i kolonializm. Najbardziej dotknięte osoby są także najbardziej narażone; w Alto Hospicio, jednym z najbiedniejszych miast w Chile, ludzie wdychają gazy wydzielane ze spalonych ubrań.

„Atakama to jeden przykład” - powiedziała. „To piękne miejsce, które zwiedza mnóstwo osób. Teraz jest tu wyrzucone prawie 50 tysięcy ton ubrań. Te ubrania pochodzą z krajów z północy”.

„Potrzebujemy zmiany w systemie”.

Pokaz ma na celu podkreślić impakt niestabilnego fast fashion i w Chile i w reszcie świata. Zdjęcie: Maurício Nahas.

Lokalne władze wprowadziły mandaty 180 tysięcy pesos (około 778 złotych) dla osób, które próbują wyrzucić odpady na pustynię, mówi Astudillo. Ale wspomniała także, że jedyne tereny, które są monitorowane znajdują się w pobliżu miejsc zamieszkania, nie wydaje się zbyt wiele mandatów, a odpady dalej się pojawiają.

Chile zaimplementowało Prawo rozszerzonej odpowiedzialności producenta, które ustawia legalną strukturę zarządzania odpadkami i utrzymuje odpowiedzialność za odpady na importera, które je generuje. Jednak to prawo jeszcze nie obejmuje ubrań oraz tekstyliów.

Tymczasem pojawia się nowa odzież, a góra odpadków się powiększa.